Όταν ο Γουτεμβέργιος έβαλε μπρος να αλλάξει τον κόσμο με το τυπογραφείο, μας χάρισε ένα πράγμα με το οποίο μπορούμε να ανοίξουμε τους ορίζοντες του μυαλού μας χωρίς να ταξιδεύουμε. Σχεδόν αμέσως βρήκε εφαρμογή στην πολιτική στην Αγγλία του 17ου αιώνα με ένα κίνημα (Levellers) που έκανε την παραγωγή και διανομή φυλλαδίων μια μικρή βιομηχανία. Χάρη στα φυλλάδια οι Πουριτανοί κατάφεραν να υποθάλψουν την μοναρχία των Στιούαρτ και να κατακτήσουν το 1689 την πρώτη χάρτα δικαιωμάτων.
Οι ιστορικοί της πολιτικής περιγράφουν σε πάμπολλους τόμους
αυτές τις πρώτες εποχές γιατί ήταν τόσο έντονη η επίπτωση της διανομής φυλλαδίων ώστε ακόμα και τώρα να μπορούμε να εξάγουμε συγκεκριμένα συμπεράσματα για 
τις επιπτώσεις τους. Στην Ολλανδία το 1635, άνθρωποι σαν τον Diederick van der Does Ysbrandi έμπαιναν φυλακή (με σοβαρά ναρκωτικά για να τον κρατάνε σε λήθαργο!) για τα φυλλάδια που έβγαζε. Όπως έμαθα πριν χρόνια κάνοντας την κλασσική διαδρομή Ναϊρόμπι – Καμπάλα, το 1908 στην Νιγηρία ο Herbert Macaulay μοίρασε 1000 φυλλάδια που εξηγούσαν την κακοδιαχείριση των Νιγηριανών σιδηροδρόμων και τον ρόλο του κυβερνήτη Egerton. (… ‘wicked appropriation of land… personification of prejudice… and scandals.’
Και βέβαια υπάρχουν ιστορικοί που ανατρέχουν στην Αρχαία Ελλάδα για να βρούνε την αντίστοιχη περίοδο…φυλλαδίων.
“It is possible – though it is wise to suspend judgement, and even to entertain a certain amount of sane scepticism, about the bold conjectures of German critics, which rest on very, exiguous grounds – that the last quarter of the fifth century at Athens was a time of busy pamphleteering of all kinds; and that some traces of this activity may be detected in the writings of antiquity which
we still possess. Antiphon, the real leader of the revolution of 411, who at his trial delivered a fine speech (now lost) in his own pamphlet of the time..” – “Greek Political Theory: Plato and His Predecessors” – Sir Ernest Barker
Προσωπικά έχω κάνει κάθε είδους guerilla marketing. Από τεράστιο πανώ στην άκρη του δρόμου (“τα λατομεία είναι ξεφτίλα”) και να χαιρετάω κάθε αμάξι που γυρνούσε από μπάνιο για να τους ενημερώσω σχετικά με την παράνομη λειτουργία λατομείων ως την πλατεία Συντάγματος όπου βγαίναμε στην μέση του δρόμου με ρούχα εργοδηγού και κράνη γιατί “πέφτουν οι τιμές”…
Από τότε με το φυλλάδιο (έστω σε πηλό ή πέτρα!) οι επιλογές ήταν συγκεκριμένες:
1. Το δίνεις ο ίδιος στον/ην ενδιαφερόμενο.
2. Μοιράζεται σε εκδηλώσεις σχετικές με το αντικείμενο (πχ προεκλογικές)
3. Τα μοιράζουν φίλοι και γνωστοί
4. Το βάζουμε μαζί με κάτι άλλο. πχ σε ένα κατάστημα μαζί με κάθε αγορά στην σακούλα. Είναι πάντα καλύτερα να έχεις έναν σύμμαχο. Ο χασάπης της γειτονιάς μπορεί να είναι ο καλύτερος διαφημιστής σας.
5. Ταχυδρομικά.
6. Σε διάφορα δημόσια μέρη. Καφετέριες, σημεία που ψωνίζει ο κόσμος.
Ειδικά τα μικρότερα κόμματα και οι ανεξάρτητοι υποψήφιοι που δεν έχουν πρόσβαση στα ΜΜΕ πολλές φορές λένε “να δούνε το λογότυπο, να γίνουμε γνωστοί.” Αν είναι να το προσεγγίσουμε έτσι το θέμα να το γυρίσουμε σε κλασσικούς όρους branding και να αναρρωτηθούμε: “Αν πουλάγαμε πορτοκαλάδες και θέλαμε να χτίσουμε την μάρκα, έτσι θα το κάναμε;” Αν βλέπατε στο παρμπρίζ του αυτοκινήτου σας φυλλάδια για ένα νέο ποτό θα τρέχατε στο σουπερμάρκετ να το αγοράσετε;
Όπως κάθε επικοινωνία, το φυλλάδιο έχει ελάχιστο χρόνο να “μιλήσει” στον αποδέκτη του. Καθώς πλησιάζω το αυτοκίνητό μου, από το χρώμα, το μέγεθος, το χαρτί έχω ήδη αποφασίσει αν θα κάνω καν τον κόπο να το μαζέψω από το παρμπρίζ για καταγγελία ή αν θα φύγω βάζοντας σε λειτουργία τους υαλοκαθαριστήρες για να το ξεφορτωθώ πιο κάτω…
Φανταστείτε ακριβώς τα πιθανά σενάρια. Ας πούμε ότι το κρατάει κάποιος το φυλλάδιό σας. Το πάει σπίτι του. Το αφήνει πάνω από το ψυγείο. Μπαίνει αργότερο ένας φίλος του ψηφοφόρου και πιάνουν κουβέντα για την πολιτική. Βλέπει το φυλλάδιο. “Το βρήκα το πρωί στο παρμπρίζ μου. Φαίνεται καλή επιλογή, εσύ τι λες;”
Πιθανό;
Για οποιονδήποτε ενδιαφέρεται ουσιαστικά (και μακροπρόθεσμα) για το θέμα συνιστώ το βιβλίο”Promoting Community Change: Making It Happen in the Real World” του Mark S. Homan