Το πρόβλημα δεν είναι δικό μας. Είναι όλης της Ευρώπης. Και για το πρόβλημα της Ευρώπης, “φταίει η Αμερική”. Ξεκίνησε από την παγκόσμια ειρήνη η διαπίστωσή μας. Ειδικά μετά την πτώση του Τείχους, είμαστε όλοι σίγουροι ότι ο μεγαλύτερος κίνδυνος για την παγκόσμια ειρήνη προέρχεται από τις ΗΠΑ. (Ευρωβαρόμετρο) Κάνει πολέμους με οικονομικά κριτήρια. “Οι εταιρείες υπαγορεύουν στον Μπους που να κάνει επίθεση.” Εμείς εδώ δεν θέλουμε τέτοια. Τα αποφεύγουμε με κάθε τρόπο. Η χρήση στρατού είναι παντελώς απαράδεκτη στον τέλειο πολιτισμό μας. Εμείς πιστεύουμε στον κρατικό προστατευτισμό, όχι στην ανόητη ελεύθερη αγορά τους.
Αν περπατήσεις στην Νέα Υόρκη καλοκαιριάτικα η μόνη διαφορά από άλλη μέρα του χρόνου είναι ο καιρός. Οι άνθρωποι πάνε στις δουλειές τους όπως πάντα. Την ίδια ώρα που το Παρίσι ή το Μιλάνο είναι πόλεις – φαντάσματα. (Μερικοί έχουν πάει για διακοπές στην Νέα Υόρκη βέβαια!) Στην Ευρώπη δουλεύουμε λιγότερο, κάνουμε περισσότερες διακοπές και παίρνουμε πιο νωρίς σύνταξη. Θεωρούμε ότι μπορεί κάλλιστα κάποιος να έχει την ίδια δουλειά όλη του την ζωή ενώ οι χαζοί οι Αμερικανοί αλλάζουν κάθε τρεις και λίγο εταιρεία ή και επάγγελμα αν τους το ζητήσει το ανόητο καπιταλιστικό τους σύστημα.
Εμείς εδώ στην Γηραιά ήπειρο κάνουμε επανάσταση σε οποιαδήποτε μείωση του Κράτους Πρόνοιας (με κεφαλαία τα αρχικά γιατί είναι ιερό). Στις ΗΠΑ ακόμα και η ΝΑΣΑ ιδιωτικοποιεί την προσπάθεια κατάκτησης του διαστήματος. Αν σκεφτεί κάποιος νέο φόρο γίνεται αντικείμενο σκληρής κριτικής και διακωμώδησης. Αλλά η Αμερική είναι και “καζάνι λαών” και σχεδόν παντού μοιάζει σαν διαφήμιση Benetton με ανθρώπους κάθε λογής να ζούνε και να εργάζονται μαζί. Στην Ευρώπη όχι μόνο δεν ενθαρρύνουμε την μετανάστευση, ούτε εσωτερικά στην ΕΕ δεν γίνεται εύκολα.
Στην Γαλλική και την Γερμανική πολιτική σκηνή ακόμα και στις πρόσφατες εκλογές τους η ρητορική που επικράτησε ήταν ενάντια στον “άκρατο φιλελευθερισμό της Αμερικής”. Εδώ έχουμε κοινωνικό κράτος! Αυτό που δεν καταφέραμε να κρατήσουμε στην Ευρώπη όμως ήταν την αίσθηση του επιτακτικού κινδύνου που μας κινητοποίησε μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο. Όλοι δούλευαν σαν τρελοί την δεκαετία του ’50. Κάπου στα τέλη του ’60 άρχισαν να αναρωτιούνται γιατί. Αφού όλα πήγαιναν καλά! Όλο και περισσότερη πίεση για κοινωνικό κράτος έχτισε το γραφειοκρατικό τέρας που ζει σε σχεδόν όλες τις ευρωπαϊκές χώρες. Ειδικά με τον φόβο της “αριστεράς” ή του “κομμουνισμού” (ανάλογα με την χώρα και την ιστορία της) οι συντηρητικές κυβερνήσεις έδιναν όλο και περισσότερες παροχές. Ελάχιστες χώρες έχουν καταφέρει να περιορίσουν με λογική την δημόσια σπατάλη αν και είναι προφανές ότι δεν μπορούν να στηρίξουν τέτοια επίπεδα καλοπέρασης. Αλλά άντε πες το αυτό στον Γάλλο που απαιτεί έναν μήνα αραλίκι στην παραλία!
Οι Αμερικανοί είχαν δίκιο. Και η Ευρωπαϊκή Ένωση διαλύεται επειδή αρνούμαστε να το παραδεχθούμε.
Θυμάστε όταν όλοι έλεγαν ότι η Ιαπωνία θα κατακτήσει τον κόσμο; Είχαν τεράστια πλεονάσματα και εξαγωγές. Δεν ήξεραν τι να κάνουν με όλα τα λεφτά! Αλλά η κοινωνία τους δεν είχε τις δομές να ανταπεξέλθει. (Είχα πει τότε ότι “θα τους καταστρέψει το εισαγόμενο whisky”…) Η Αργεντινή στην αρχή του προηγούμενου αιώνα ήταν από τις πιο πλούσιες χώρες του κόσμο. Εκατό χρόνια αργότερα ξαφνικά κατάλαβαν ότι μόνο με εξαγωγές βοδινού και καλαμποκιού δεν ζεις στην παγκοσμιοποιημένη οικονομία. Τώρα μας πλασάρουν την Κίνα σαν μοντέλο που θα “σκίσει την παρακμιακή Αμερική”. Όσο κι αν το ευρωπαϊκό μου αίμα θα ήθελε να αράξει σε τέτοια εύκολη λύση πρέπει να παραδεχτώ ότι και πάλι μάλλον το αμερικανικό μοντέλο θα νικήσει τελικά.
Στις ΗΠΑ και την Αγγλία (τα …τσιράκια τους) η ανεργία είναι κάπου κοντά στο 8%. Στην Ευρώπη ακόμα και οι τρομακτικοί διψήφιοι αριθμοί ανεργίας δεν φαίνεται να τρομάζουν κανέναν ουσιαστικά. Το παραμύθι “η Αμερική διαλύεται” το ακούω από παιδί. Θυμάμαι την πετρελαϊκή κρίση στα τέλη της δεκαετίας του ’70 και αντίστοιχη ρητορική. Το γεγονός είναι ότι η Αμερική είναι μια μηχανή που είναι πολύ πιο ευέλικτη από την ευρωπαϊκή κυρίως γιατί όλοι οι πολίτες της είναι πιο δεκτικοί στις αλλαγές.
Δεν είναι πολιτικό το θέμα. Οι οργανισμοί που μπορούν να αλλάζουν με μεγαλύτερους ρυθμούς επιβιώνουν τις αλλαγές. Διαλέξτε παράδειγμα από την βιολογία, την ιστορία ή όπου αλλού σας βολεύει για να μην σας θίξω πολιτικά. Ακόμα και το γεγονός ότι γράφοντας αυτό το άρθρο πρέπει να σκεφτώ τις αντιδράσεις (είμαι “πουλημένος καπιταλιστής” ή “ακραίος φιλελεύθερος” ή “κοινωνικά ανάισθητος”) δείχνει ότι οι πιο πολλοί προτιμάτε να κρυφτείτε πίσω από μια βολική (αδρανή) ιδεολογία, παρά να αντιμετωπίσετε το πρόβλημα. “Δεν θα κάνουμε εμείς πολέμους σαν τον Μπους για να τα ‘κονομήσουμε!” (Σαν να είναι αυτό το σκεπτικό μου…) Κανείς δεν λέει να αντιγράψουμε ολόκληρο το αμερικανικό σύστημα. Την θετική αντιμετώπιση σε αλλαγές όμως πρέπει να την καταλάβουμε. Θέλετε ο κόσμος να είναι έτσι όπως σας τα είπαν μια φορά και όχι έτσι όπως είναι πραγματικά. Στο παραμύθι όμως σας είπαν ποιος πληρώνει τον λογαριασμό;
Ανάμεσα στο στείρο “δεν θέλουμε να είμαστε στην Ευρώπη” και το “πρέπει να βελτιώσουμε την Ευρώπη” στέκεται η δικιά μας αδράνεια.
