Οι καρχαρίες στην Ελλάδα

Στη Μεσόγειο απαντώνται 47 είδη καρχαριών εκ των οποίων περίπου 35 ζουν και στα πελάγη μας. Οι καρχαρίες ζουν κατά κύριο λόγο στις ανοιχτές θάλασσες, πολλοί από αυτούς όμως, εισέρχονται συχνά και σε κλειστούς κόλπους (π.χ. Κορινθιακός, Παγασητικός, Σαρωνικός), με σκοπό κυρίως την αναπαραγωγή.

Οικολογική σημασία

Οι καρχαρίες είναι είδη με τεράστια οικολογική σημασία, καθώς βρίσκονται στην κορυφή του τροφικού πλέγματος των θαλάσσιων οικοσυστημάτων. Η παρουσία πολλών διαφορετικών ειδών καρχαριών σε μια περιοχή αποτελεί ένδειξη ενός αδιατάραχτου οικοτόπου. Επίσης, ως κορυφαίοι θηρευτές, οι καρχαρίες παίζουν σημαντικό ρόλο στη βιοποικι- λότητα μιας περιοχής, καθώς η αλληλεπίδραση με άλλα είδη κρατά τους πληθυσμούς των άλλων ειδών υπό έλεγχο. Η τροφή των καρχαριών αποτελείται γενικά από μεγάλα θηράματα, όπως μεγάλα ψάρια, (τόνοι, μαγιάτικα, κ.α.), άλλους καρχαρίες και σελάχια, θαλάσσιες χελώνες, μεγάλα κεφαλόποδα (χταπόδια) και αρθρόποδα (γαρίδες, καβούρια).

Φινόγατος

Σχέση με τον άνθρωπο

Οι παλιοί νησιώτες λέγανε: «στου δερματά την αυλή, κοιμούνται σκύλοι» εννοώντας ότι στα σημεία που υπήρχαν βυρ­σοδεψεία – δίπλα στη θάλασσα για να πετιούνται τα απόβλητα της επεξεργασίας των δερμάτων – εμφανίζονταν σκυ­λόψαρα. Αν και επιβεβαιωμένη, η παρουσία μεγάλων καρχαριών στα πελάγη μας έχει περάσει μάλλον απαρατήρητη γιατί οι πληθυσμοί τους δεν ήταν ποτέ μεγάλοι. Και μόνο το γεγονός ότι οι εμπειρικές ονομασίες πολλών ειδών είναι ίδιες (συνήθως σκύλοι, γαλέοι ή κοκκαλάδες) αποδεικνύει ότι το ελληνικό λαϊκό πνεύμα των αλιέων δεν διαχώρισε ποτέ ξεκάθαρα τα είδη των καρχαριών. Παρόλα αυτά ονόματα όπως χινόκοτα, σμπρίλιος, λάμια, σαπουνάς και πατε­ρίτσα επιβιώνουν μέχρι τις μέρες μας. Όσον αφορά την παρεξηγημένη επικινδυνότητα των καρχαριών στα νερά μας αρκεί να ειπωθεί ότι στην Ελλάδα έχουν καταγραφεί 14 επιθέσεις τα τελευταία 160 περίπου χρόνια – η τελευταία το 1981, εκ των οποίων οι 11 θανατηφόρες, αριθμός πολύ μικρότερος από τους θανάτους που προκαλούνται από πνιγμό ή ταχύπλοα σκάφη κάθε καλοκαίρι.

Κατάσταση πληθυσμών

Οι χαμηλοί ρυθμοί αναπαραγωγής των καρχαριών, η μείωση τροφής λόγω της υπεραλίευσης, η καταστροφή των ενδι­αιτημάτων τους, οι κλιματικές αλλαγές, η αλιεία για τα πτερύγια τους (finning) και η μη ηθελημένη (παρεμπίπτουσα) αλιεία τους, έχουν φέρει τους καρχαρίες – ιδιαίτερα τα μεγαλύτερα είδη – στα όρια της επιβίωσης τους. Εξαιρετικά σημαντική απειλή ανά τη Μεσόγειο είναι η παράνομη αλίευσή τους με παρασυρόμενα αφρόδιχτα. Αν και στη χώρα μας οι καρχαρίες δεν αλιεύονται με σκοπό το εμπόριο των πτερυγίων τους, η πρακτική αυτή ανθεί σε άλλες θάλασσες του κόσμου και είναι η σημαντικότερη απειλή που αντιμετωπίζουν παγκοσμίως. Η πλειοψηφία των πτερυγίων καταλήγει στις αγορές της Κίνας και του Χονγκ Κόνγκ.

Η αλιεία των καρχαριών για τα πτερύγιά τους (finning) έχει ως αποτέλεσμα το φρικτό θάνατο εκατομμυρίων καρχαριών ετησίως, οι οποίοι πετιούνται ζωντανοί στη θάλασσα

Σύμφωνα με το Κόκκινο Βιβλίο των Απειλούμενων Ζώων της Ελλάδας, η κατάσταση των καρχαριών της Ελλάδας που απειλούνται, έχει ως εξής: