Ο μαθηματικός Κων/νος Καραθεοδωρης και τι είπε πραγματικά ο Einstein για αυτόν

Έχει κυκλοφορήσει ευρέως.  Ακόμα και από την τηλεόραση έχει ακουστεί δυστυχώς.  Συνήθως το κείμενο είναι αυτό εδώ:

Κύριοι ζητήσατε να σας απαντήσω σε χίλια δύο πράγματα, κανείς όμως δεν θέλησε να ρωτήσει ποιος ο δάσκαλός μου, ποιος μου έδειξε και μου άνοιξε τον δρόμο προς την ανώτερη μαθηματική επιστήμη και έρευνα. Και για να μην σας κουράσω, σας λέω απλά, χωρίς λεπτομέρειες, ότι μεγάλος μου δάσκαλος υπήρξε ο αξεπέραστος Έλληνας Κωνσταντίνος Καραθεοδωρής, στον οποίο, εγώ προσωπικά αλλά και η μαθηματική επιστήμη, η φυσική, η σοφία του αιώνα μας χρωστάμε τα πάντα (‘Αλμπερτ Αϊνστάιν στην τελευταία συνέντευξη τύπου το 1955). 

Συνοδεύεται από πολλά θαυμαστικά και εισαγωγή σε στυλ “αθάνατο ελληνικό πνεύμα” ή κάτι

παρόμοιο.  Δυστυχώς το ανακυκλώνουν όχι μόνο τα γνωστά εθνικιστικά μπουρδοιστολόγια αλλά και άνθρωποι οι οποίοι θα έπρεπε να το ψάξουν λίγο παραπάνω.  Γιατί η συγκεκριμένη αρλούμπα μυρίζει από μακριά ως τελείως κατασκευασμένη.  Κατέγραψα τον τρόπο που έλυσα τον γρίφο μπας και σας βοηθήσω να μην την ξαναπατήσετε:

Μια καλή αρχή είναι πάντα η Wikipedia.  Δεν είναι 100% ακριβής αλλά είναι μάλλον ότι καλύτερο για μια γρήγορη επισκόπηση του θέματος.  Προτιμήστε την Αγγλική βερσιόν γιατί την Ελληνική δεν την πολυελέγχουν δυστυχώς .  Στο συγκεκριμένο θέμα, αν υπάρχουν συνεντεύξεις τύπου του Καραθεοδωρή, θα αναφέρονται ίσως, σκέφτηκα.  Ή κάποιο καλό στοιχείο θα βρείτε στην λίστα παραπομπών στο τέλος του κειμένου.  Κάποιο pdf με αναφορές σε αλληλογραφία με τον Einstein ίσως.

Είναι σχετικά εύκολο να βρούμε ότι δεν ειπώθηκε κάτι τέτοιο σε συνέντευξη τύπου.  Αυτά είναι δημόσια αρχεία, εύκολα προσβάσιμα.  Ο Einstein δεν τον έχει αναφέρει σε καμία συνέντευξη τύπου.   Ο Einstein δεν έκανε πολλές συνεντεύξεις τύπου άλλωστε αργά στην ζωή του.   Όταν πρωτοπήγε Αμερική είχε ξεσκιστεί στις δημόσιες σχέσεις αλλά αργότερα όχι.   Πόσο μάλλον κάποια δραματική “τελευταία”…   Οπότε η νύξη για “τελευταία συνέντευξη τύπου” μπορεί να ήταν πρόσθετη σάλτσα του Έλληνα εθνικιστή, όπως οι αυτοσχέδιες προσθήκες μερικών στην ομιλία του Σεφέρη στα Νομπέλ.  Αλλά θα μπορούσε να το είχε πει αλλού.  Ίσως να είχε βγει με παρέα Ελλήνων ακαδημαϊκών και να συγκινήθηκε από το καλό φαγητό και να έψαχνε κοπλιμέντο.  Ή σε κάποιο γράμμα.

Αλλά όσο έψαχνα την βιβλιογραφία γινόταν όλο και πιο προφανές ότι δεν είχε καν κάποιο ιδιαίτερα παρεμφερές αντικείμενο με τον Einstein:  “Caratheodory made important contributions to various branches of mathematics. In the calculus of variations, besides a comprehensive study of discontinuous solutions, which was contained in his PhD thesis, he also added important results linking the theory with first order partial differential equations.”  Encyclopedia of Optimization, Volume 1,  edited by Christodoulos A. Floudas, Panos M. Pardalos   Δεν είμαι και τόσο καλός στα μαθηματικά για να καταλάβω ακριβώς τι έκανε αλλά είναι εμφανές ότι μόνο ελαφρά ακούμπησε οτιδήποτε εφαρμοσμένο.  Πόσο μάλλον αυτά που ασχολιόταν ο Einstein.

O Καραθεοδωρής βέβαια υπήρξε σπουδαίο μυαλό.   Οπότε σίγουρα θα υπήρχαν βιβλία σχετικά με το έργο του.   Αλλά πχ στο “Constantin Carathéodory: Mathematics and Politics in Turbulent Time” της Μαρίας Γεωργιάδου, το θέμα φαίνεται να είναι περισσότερο η πολιτική του ικανότητα.  Ο άνθρωπος και όχι τόσο πολύ ο επιστήμονας.  Συγκεκριμένα για την σχέση τους:

Einstein went on to request from Caratheodory an exposition of the canonical transformations and particularly of the solution of the problem of closed timelines :  “I find your derivation wonderful”, he wrote to Caratheodory,  probably referring to the derivation of the Hamilton-Jacobi relation, and he recommended its publication in the Annalen der Physik, since physicists usually know nothing of this subject, as was the case with me as well. With my letter. I must have appeared to you like a Berliner who had just discovered the Grunewald [a pine forest in Berlin] and asked whether people have ever been to it yet. If you would like to make the effort to explain to me the canonical transformations, you will find a grateful and conscientious listener. But if you solve the problem of the closed time-lines. I shall place myself before you with hands folded (in reverence. … Behind this is something worthy of the sweat of the best of us.”

Ο Καραθεοδωρής του απάντησε, του έδωσε την λύση στο ερώτημα που με τόση ευγένεια και καλά λόγια είχε τεθεί.    Το μόνο προβληματάκι είναι ότι αυτή η συζήτηση έγινε πολύ μετά την παρουσίαση της θεωρίας της σχετικότητας!  Βέβαια μετά και ο Καραθεοδωρής αναφερόταν συχνά στον Einstein, όπως σε μια ιδιαίτερα όμορφη διάλεξη στο Μόναχο το 1926.

” The first mathematical interpretation, with the help of a modified Maxwell theory, was given by the Dutch physicist H. A. Lorentz. but some years later, Einstein came and gave a much simpler solution to the problem, which, however, turned our traditional and biased opinions about space and time upside down. The theory of relativity, the purpose of this lecture, was bom.

By elaborating on his ideas, Einstein found that they were extremely suitable for tackling a problem which had resisted all previous attempts at a solution and for solving it: namely the gravitational problem. If one thinks over the matter, one has to admit that the idea of action at a distance, as postulated by Newton’s law, is much more difficult to bear for the human mind than the most daring combination of thoughts by Einstein. After all. the horror of action at a distance was the reason why Faraday and Maxwell liberated the theory of electricity from this concept.  Einstein did not content himself with building up his theory mathematically, but he was
able to draw (from it] some consequences that could be confirmed experimentally.”

Αλλά πως μπορεί να ξεκίνησε αυτή η φήμη;   Συνέχισα το σκάψιμο.   Άλλωστε από πέρυσι που έπιασα τον Ευκλείδη, είχα αφήσει την ασχολία με τα μαθηματικά και ήταν ευχάριστο διάλειμμα από την δουλειά.    Έπεσα λοιπόν πάνω σε μια εντυπωσιακή δουλειά, το “Constantin Carathéodory an International Tribute” του Θεμιστοκλή Ρασσιά.  Ήταν εμφανώς μια μεθοδική και αναλυτική εργασία πολλών ετών.  Του έστειλα αμέσως email ενθουσιασμένος.

Όπως σε παλιότερα επεισόδια, ο εξαίρετος αυτός ακαδημαϊκός ήταν διστακτικός.    Είχε δει τις αρλούμπες και φοβόταν μην πέσει σε δημοσιογράφο που θα τον παρερμηνεύσει.  Όταν τελικά κέρδισα την εμπιστοσύνη του και μιλήσαμε ήταν εξαιρετικά προσεκτικός.

1. Ποτέ δεν είπε κάτι τέτοιο ο Einstein για τον Καραθεοδωρή.

2. Δεν θα μπορούσε να το έχει πει αφού η θεωρία της σχετικότητας προηγήθηκε των επαφών τους.

3. Ο Καραθεοδωρής ήταν ακόμα διδακτορικός φοιτητής σε θέμα άσχετο ότι ο Einstein πρωτοεξέφρασε την σχετικότητα.

4. Ο Καραθεοδωρής ήταν σημαίνουσα προσωπικότητα, καταπληκτικός σε πολιτικό επίπεδο, προσέφερε πολλά σε πολλούς τομείς αλλά δεν ήταν αυτό που προσπαθούν να τον παρουσιάσουν σαν μαθηματικός.

5. Οι Έλληνες έχουν προσφέρει τόσα πολλά στις επιστήμες ώστε είναι κρίμα να απλώνουμε τέτοιες λάθος πληροφορίες και να γινόμαστε ρεζίλι διεθνώς.

Τα παραπάνω 5 σημεία τα επανέλαβε με διαφορετικά λόγια ο καθηγητής Ρασσιάς πολλές φορές.   Πριν πατήσετε “κοινοποίηση” στην επόμενη ψευτοεθνικιστική αρλούμπα που θα δείτε κάπου, σκεφτείτε το παράδειγμα αυτό παρακαλώ…  Τα γράμματα του μεγάλου αυτού Έλληνα, με σημαντικότατο έργο πχ στην μεταφορά του πανεπιστημίου από την Σμύρνη και σε άλλους τομείς, βγήκαν δυστυχώς κάπως άτσαλα στην φόρα.  Ας μην αμαυρώνουμε την εικόνα του εστιάζοντας σε πράγματα που δεν έκανε.  Τα άλλα αρκούν.