Τριβιζοποίηση ονομάζω το φαινόμενο προϊόντων που απευθύνονται σε γονείς αλλά υποτίθεται ότι είναι για τα παιδιά τους. Ένα παιδικό βιβλίο για παράδειγμα που αρέσει στη μαμά να το διαβάζει αλλά τελικά πιο πολύ γελάει αυτή παρά το παιδί. Στα βιβλία είναι χειρότερα τα πράγματα καθότι δεν έχουν εύκολα δυνατότητα τα παιδιά να ψωνίσουν μόνα τους. Στην τηλεόραση όμως εκδικούνται, διαλέγουν πολλές φορές ότι θέλουν όποτε βρούνε την ευκαιρία. Έτσι συχνά υπάρχει μεγάλη διαφορά ανάμεσα σε αυτό που νομίζουν οι γονείς ότι καταναλώνουν και αυτό που γίνεται πραγματικά. Χάρη στους Woorilakees (νέα παιδική σειρά με την οποία έχω εμπλακεί) έκατσα και βρήκα πολλά παιδικά προγράμματα που ίσως δεν έχετε ακούσει:
Let’s Go Luna
Ready Jet Go!
Ask the Story Bots
The Who Was
Sesame Street
Odd Squad
Creative Galaxy
Daniel Tiger Neighborhood
If I Were an Animal
Wild Kratts
Sid the Science Kid
Curious George
Ask the Storybots
Dino Dana
Little Einsteins
Dinosaur Train
Daniel Tiger
Brainchild
Octonauts
Sid the Science Kid
Peg Cat
Tumble Leaf
Super Why
The Magic School Bus
Blippi
One Strange Rock
Wallykazam
Puffin Rock
The Cat in the Hat Knows a Lot About That
Space Racers
Molly of Denali
WorldParty
SciShow Kids
Doc McStuffins
Δεν είναι πλήρης η λίστα αλλά σίγουρα πολλά δεν τα ξέρετε. Σχεδόν όλα θα τα βρείτε (έστω κάποια επεισόδια) στο YouTube για να πάρετε μια ιδέα, ή για να τα βάλετε μπροστά στα μικρά παιδιά σας και να έχετε δέκα λεπτά ησυχία. Άλλωστε αυτό είναι το κλισέ. “Πετάς την ταμπλέτα στα μούτρα τους για να τα ξεφορτωθείς.” Η τηλεόραση έχει κατηγορηθεί για παχυσαρκία, επιθετικότητα και ένα σωρό άλλα. Άλλοι το παίζουν επιστήμονες και μετράνε πράγματα όπως πόσες αλλαγές σκηνής έχει το πρόγραμμα. (Αυτοί ισχυρίζονται ότι οδηγεί σε διάσπαση προσοχής η διαρκής εναλλαγή σε μερικά προγράμματα.)
Δεν είναι έτσι απλά τα πράγματα και όσοι γονείς το έπαιζαν έξυπνοι περί screen time πριν την καραντίνα, τώρα έχουν φάει τα μούτρα τους κάνοντας όπισθεν τόσο γρήγορα που εύχονται να μπορούσε να γυρίσει το κάθισμα να βλέπουν καλύτερα. Καταρχάς πολλές καλές μελέτες δείχνουν ότι τα παιδιά που βλέπουν εκπαιδευτική τηλεόραση πράγματι μαθαίνουν πράγματα. Ακόμα περισσότερες μελέτες έχουν δείξει ότι τα παρατημένα παιδιά (γενικώς) ω, τι έκπληξη, μπορεί να βλέπουν ότι γουστάρουν και να μην μαθαίνουν τίποτα ιδιαίτερα χρήσιμο.
Μια καλή περίληψη της διαθέσιμης βιβλιογραφίας είναι “μην βάζετε τηλεόραση σε παιδιά πριν γίνουν 2 χρονών” και “μην τα αφήνετε να σαβουριάζουν όλη μέρα ελεύθερα ότι βρούνε.” Αυτό βέβαια ισχύει και για το φαγητό και για οτιδήποτε άλλο. Ο γονιός που πίνει, καπνίζει και βλέπει δυο σειρές από δέκα επεισόδια της αγαπημένης του σειράς σερί λέει “μην κάνεις ότι κάνω κωλόπαιδο.”
Το θέμα είναι απλό και καθαρά συγκριτικό: Προσφέρει το περιβάλλον του παιδιού κάτι καλύτερο/πιο ενδιαφέρον από την εκπομπή που βλέπει; Αντί απλά να λέει ο καθένας την γνώμη του, ας θέσουμε μερικούς άξονες για προγράμματα που απευθύνονται σε παιδιά προσχολικής ηλικίας:
- Παρατήρηση, η πιο κομβικής σημασίας ικανότητα η οποία συχνά σε μια σχολική τάξη μένει αχρηστευμένη. Εκπομπές με πλούσιες εικόνες, κινήσεις και κρυφά ατού τα συναρπάζουν και τα κρατάνε σε εκγρήγορση. Αυτό που λένε μερικοί γονείς ότι “μου αρέσει” (εννοούν υποκειμενικά αισθητικά) ένα παιδικό πρόγραμμα είναι από τα πιο ηλίθια που με εκνευρίζουν.
- Κατηγοριοποίηση, ναι, αυτό που ως ενήλικες λέμε ότι είναι κακό, ρατσιστικό, σεξιστικό και όλα τα άλλα, ε, τα μικρά παιδιά απολαμβάνουν να το μαθαίνουν και να το εξασκούν. Τους δίνεις δέκα κοτρώνες και τις βάζουν στη σειρά κατά ύψος, μέγεθος, χρώμα ή οτιδήποτε άλλο κριτήριο βρούνε ή φανταστούνε.
- Υπολογισμοί. Όσοι απολαμβάνουμε και με δέος έχουμε παρακολουθήσει παιδιά να εξελίσσονται ξέρουμε καλά αυτές τις μαγικές στιγμές. Βλέπεις ζωγραφισμένα στο πρόσωπο τα προβλήματα, τα μάτια που πάνε από εδώ κι από εκεί υπολογίζοντας, την προσπάθεια να υπολογίσει πως θα χωρέσει κάτι κάπου για να λύσει ένα πρόβλημα.
- Εξαγωγή συμπερασμάτων. Η διαδικασία με την οποία βρίσκεις τους συσχετισμούς, το πως δουλεύει κάτι, πως συνδέονται αυτά που έχεις παρατηρήσει. Είναι ο λόγος που γουστάρουν τις σκηνές με πολύπλοκες μηχανές και εργαστήρια τρελών επιστημόνων. Σε τηλεοπτικά προγράμματα κάτι αντίστοιχο κάνει ο σκηνοθέτης όταν με μουσική, μοντάζ ή άλλους τρόπους προδίδει την συνέχεια.
- Μετρήσεις. Όπως και με τα παιχνίδια, τα παιδιά ρουφάνε όλα τα νούμερα, ενδείξεις, ποσοστό ενέργειας, ζωές, οτιδήποτε είναι στην οθόνη τους δίνει ενδείξεις πως συνδέονται μεταξύ τους τα πράγματα. To ίδιο κάνουν και σε τηλεοπτικά προγράμματα όπως θα έκαναν αν τους έδινες μια μεζούρα.
- Ερωτήματα. Από τα σημεία που κάνουν κρα πολλές παιδικές εκπομπές ότι έχουν στηθεί πρόχειρα από ηλίθιους. Τα παιδιά με την σωστή ερώτηση τα κερδίζεις, κάτι ενδιαφέρον και βαθυστόχαστο, ανατρεπτικό ή αστείο. Αντ’αυτού τα ερωτήματα είναι συχνά προφανή και σοβαροφανή. Αυταπόδεικτα ή έχουν ήδη απαντηθεί.
- Προβλέψεις. Όλα τα παραπάνω τα κάνει ο κάθε homo sapiens και ειδικά σε μικρότερες ηλικίες για να μπορεί να μαντέψει αν Α τότε Β. Εξού και μας αρέσει να φωνάζουμε στο παιδικό θέατρο “είναι πίσω από την κουρτίνα ο λύκοοοοοος!” και εξίσου μας αρέσουν οι εκπλήξεις. Χρησιμοποιούμε όλα τα διαθέσιμα εργαλεία μας για να φέρουμε το περιβάλλον γύρω μας σε βατά μονοπάτια, να το διαχειριστούμε καλύτερα. Εξετάζουμε διαρκώς αν οι αλγόριθμοι που φτιάξαμε απαιτούν μετατροπές ή όχι.
Και γίνονται όλα αυτά τα υπέροχα πράγματα σε ένα επεισόδιο Πέπα το γουρουνάκι; Όχι βέβαια. Αλλά πιθανώς γίνονται κάποια από αυτά καλύτερα και περισσότερο από ότι αν απλά καθόταν και κοιτούσε τέσσερις τοίχους το παιδί σας. Σκεφτείτε το αυτό πριν αρπάξετε την ταμπλέτα. Τι άλλες επιλογές έχει το παιδί; Αυτό που σας φαίνεται “χαζό” ή “πολύ απλό” μήπως τελικά είναι πολύ πιο έξυπνο από ότι νομίζετε; Υποτιμούμε ότι ρουφάνε σα σφουγγάρια τα πάντα. Από τον τρόπο που μιλάει ο κάθε χαρακτήρας στον άλλον, τις οικογενειακές δυναμικές, το κοινωνικό υπόβαθρο, τον τρόπο που χρησιμοποιούν τις λέξεις σε συγκεκριμένες συνθήκες, τον τρόπο που εξελίσσονται οι συζητήσεις ή οι καταστάσεις.
Καθότι σπούδασα media και σε μεταπτυχιακό επίπεδο και το θέμα είναι από τα αγαπημένα μου, όσο το ψάχνω, τόσο λιγότερο σίγουρος είμαι για οτιδήποτε από όλα αυτά. Αν έχει επίπτωση (θετική ή αρνητική) η τηλεόραση στα παιδιά είναι μικρή τελικά και δύσκολα μετρήσιμη. Κάθε γονιός ασχολείται όσο μπορεί να ασχοληθεί και κάνει ότι νομίζει ότι είναι καλύτερο. Όσο μεγάλωναν τα δικά μου παιδιά φρόντισα να έχουν διαθέσιμο γύρω τους πολύ περιεχόμενο (κατά προτίμηση χωρίς διαφημίσεις) και έκατσα μαζί τους σε όσα μου άρεσαν κι εμένα όποτε και όσο ήθελά και μπορούσα. Δεν υπάρχει μαγική λύση, μόνο μαγικά άλλοθι και άπειροι τσαρλατάνοι “ειδικοί” που θέλουν να σας πάρουν τα λεφτά σε οποιοδήποτε θέμα έχει να κάνει με τα παιδιά σας.