Καθότι μας έχουν γεμίσει πίνακες, ειδικά τώρα προεκλογικά, είναι σημαντικό να δούμε κάποια βασικά ερωτήματα που πρέπει να κουβαλάμε στο κεφάλι μας πριν χάψουμε αυτό που νομίζουμε ότι βλέπουμε. Είναι δουλειά μου, ψεύδομαι καθημερινά με γραφικά. Είναι ακραία περίπτωση αυτού που λέμε “επιλεκτική παρατήρηση” ή στα Αγγλικά όταν αναφερόμαστε σε δεδομένα το λέμε “cherry picking the data”.
Πιο κλασσική περίπτωση είναι βέβαια (ειδικά στην Ελλάδα) απλά να βάζεις ψεύτικα νούμερα. Κοτζάμ κυβερνήσεις ειδικεύτηκαν σε αυτό. Αμέσως μετά είναι η επιλεκτική επιλογή σημείων. Δείτε εδώ για παράδειγμα την διακύμανση της τιμής του χότ ντόγκ:
Αν όμως επιλέξω να δείξω μόνο σημεία κάθε τόσο, πχ μια φορά τον χρόνο ή κάθε μήνα, θα φτιάξω μια ευθεία γραμμή που δείχνει μόνο να ανεβαίνει η τιμή!
Βάζω λοιπόν μόνο την κόκκινη γραμμή, εξαφανίζω την μωβ “για να μην μπερδεύεστε με πολλά δεδομένα” ή “για απλοποίηση του πίνακα” ή “επειδή δεν χώραγε στο γραφικό μου” και έχετε τελείως διαφορετική εντύπωση από την πραγματικότητα του hot dog.
Στον παραπάνω πίνακα παρατηρείτε ότι το μηδέν είναι στην μέση. Αυτό είναι σχετικά σπάνιο όμως. Το άλλο συχνό ψέμα στα γραφικά είναι η αυθαίρετη μετακίνηση της βάσης.
Τα ίδια ακριβώς δεδομένα όμως φαίνονται πολύ πιο δραματικά όταν αφαιρέσουμε την βάση των μπαρών έτσι:
To πιο κλασσικό αναπάντητο ερώτημα όμως στους πίνακες είναι “καλά, τι γινόταν πιο πριν;” ή “τι έγινε μετά” (ειδικά στην Ελλάδα που συχνά βλέπουμε μπαγιάτικα δεδομένα.) Αν δούμε για παράδειγμα αυτό εδώ:
Kάτι έπεφτε αλλά μετά το μπλε έκανε ανάκαμψη. Ε, όχι ακριβώς, δείτε τι γινόταν πιο πριν:
Αυτό που δεν βλέπουμε συχνά, αλλά είναι διασκεδαστικό, είναι να προσπαθούν να συσχετίσουν άσχετα δεδομένα. Δηλαδή αν ψάξεις αρκετά, μπορείς να βρεις άπειρα πράγματα τα οποία φαίνονται να συσχετίζονται. Για παράδειγμα:
