Αν δεν υπάρχει μαγαζί για κηδείες με αυτό το όνομα, είναι θέμα χρόνου. Γιατί “Ποτών Λαβέ” υπάρχει βέβαια όπως και κάθε παραλλαγή γραφικότητας από την ταινία “300” για club, bar ή οτιδήποτε θεωρούν trendy. Είναι αστείο και μπράβο στους σύγχρονους Σπαρτιάτες αν αυτοχλευάζονται.
Αλλά αμφιβάλλω.
Όλοι οι Έλληνες αυτοδουλευόμαστε λίγο ή πολύ σε σχέση με τα παλιά μεγαλεία. Κοιτάμε πολύ επιλεκτικά φέτες του παρελθόντος από συγκεκριμένη σκοπιά και αυτοεπιβεβαιωνόμαστε σαν μικροτσούτσουνοι μπροστά σε παραμορφωτικό καθρέφτη. Στη Σπάρτη το φαινόμενο όμως χτυπάει περισσότερο, με ενοχλεί πιο βαθιά. Γιατί αυτήν την πόλη την έχουμε εθνικό άχτι. Από τη μια θέλω να τους υπερασπιστώ, από την άλλη όσα περισσότερα διαβάζω για την αρχαία Σπάρτη, τόσο πιο δύσκολο το βρίσκω.
Όταν μαθαίνουμε για τον χρυσό αιώνα του Περικλή, οι Σπαρτιάτες είναι οι κακοί. Κάθε πολιτιστικό επίτευγμα της Αθήνας ή άλλων πόλεων έχει απέναντι μια έρημο. Οι αρχαίοι Σπαρτιάτες δεν είχαν πολιτισμό με την σύγχρονη έννοια. Μονομανία είχαν με τρόπο τόσο μη πολιτικά ορθό – για τα σύγχρονα γούστα – ώστε να είναι πλέον μόδα από την ανάποδη. Όπως μερικοί γουστάρουν τώρα τον Μουσολίνι ή λένε “α, τις πιο ωραίες στολές τις είχαν οι αξιωματικοί των SS”. Αν δεν ασχοληθείς με τις λεπτομέρειες του απίστευτα σκληρού τρόπου ζωής τους, αν αγνοήσεις τα απίθανα και απάνθρωπα πράγματα που στήριζε με σθένος αυτή η πόλη, μπορείς να τα γουστάρεις όπως γουστάρεις επιλεκτικά κάποιον σούπερ ήρωα. Ο Batman δεν πετάει, δεν έχει υπερδυνάμεις, είναι ένα αντικοινωνικό, προβληματικό πλουσιόπαιδο χωρίς χιούμορ και με πολλά gadget. Όλα είναι θέμα οπτικής.
Όταν ο βασιλιάς της Σπάρτης πρωτοέκανε ντου στην Αθήνα, παραξενεύτηκαν που πήγε βλακωδώς να την πέσει στην Οινόη, μια καλά οχυρωμένη κατάσταση όπου ακόμα κι οι Σπαρτιάτες δεν τα κατάφερναν. Ο άνθρωπος δεν ήθελε τον πόλεμο. Η ειρωνεία είναι ότι ενώ αυτός ως Στάλιν σε ολοκληρωτικό καθεστώς αναγκάστηκε να ηγηθεί της συμμαχίας, από την άλλη πλευρά ο Περικλής δεν είχε καν τίτλο για τέτοια δουλειά επισήμως. 1500 πολεις κράτη, ο κόσμος της εποχής, διάλεξε στρατόπεδα. Κι εμείς τον λέμε “Πελοποννησιακό” τον πόλεμο επειδή τον κατασκεύασε ιστορικά ένας Αθηναίος, πιο γρήγορος με την πένα του από τους καλογυμνασμένους Σπαρτιάτες. Ξεχνάμε όταν παίρνουμε φόρα ότι και οι πηγές, ειδικά για τους Σπαρτιάτες, είναι ελλιπέστατες και ουσιαστικά από τις μισές πληροφορίες 3 ανθρώπων, ο καθένας με το ντέρτι του. Ο Θουκυδίδης ήταν μπροστά σε κάποιες από τις ομιλίες που περιγράφει αλλά σίγουρα δεν είναι αντικειμενικός. Ο Ξενοφώντας εξορίστηκε επειδή έγραψε καλά για τον Αγησίλαο. Όλοι οι άλλοι έγραψαν αιώνες μετά την άποψή τους πασπαλισμένη με αποσπάσματα σοβαροφανή.
Στην Σπάρτη χτυπάει κόκκινο η διαφορά μεταξύ του παρελθόντος και της πραγματικότητας. Το τερματίζουν. Οι Σπαρτιάτες μισούσανε τους Αθηναίους όπως μισούνε οι γαύροι τους βάζελους, όπως προσπαθούν να μας κάνουν να μισούμε τους Τούρκους σήμερα. Η πόλη-κράτος έγινε μάχη του ενός καταπιεστικού μονοπωλίου-δικτατορίας ενάντια στο άλλο. Η Αθηναίοι έκοβαν δάχτυλα στην Αίγινα και έσφαζαν στη Μήλο, οι Σπαρτιάτες πήρανε σκλάβους τους γείτονες από την Μεσσηνία και ποτέ δεν συνήλθε όλη η γειτονιά. Ήταν ο Ψυχρός Πόλεμος της εποχής, ΗΠΑ εναντίον Ρωσία και οι Σπαρτιάτες ήταν ο ντοπαρισμένος Drago ενάντια σε έναν φλούφλη Ρόκυ Αθηναίο που ποτέ δεν κέρδισε αλλά καθότι ελέγχει το Hollywood έκανε την ταινία όπως ήθελε.
Αλλά σήμερα όλοι μαζί κάνουμε τους μαλάκες. Όποτε μας συμφέρει βάζουμε τον Λυκούργο στο ίδιο σκαλί με τον Σόλωνα, ψάχνουμε να βρούμε στο αρχαίο θέατρο της Σπάρτης ίχνη πολιτισμού που ήταν τότε όσο θαμμένα είναι και σήμερα. Γιατί οι τέχνες στην Σπάρτη είχαν όση ζήτηση είχαν οι ρίψεις μωρών από γκρεμούς στην υπόλοιπη Ελλάδα. Οι άνθρωποι ήταν κάτι πολύ διαφορετικό από αυτό που εκθειάζουμε διεθνώς και αυτοπλασάρουμε ως παρελθόν μας. Αξιοθαύμαστοι σε πολλά, πρωτόγονοι σε περισσότερα, σκληροί σε επίπεδο Μογγόλων στα χειρότερά τους.
Ο Λεωνίδας δεν πολέμησε ηρωικά επειδή ήταν ήρωας. Δεν μπορούσε να γυρίσει στην Σπάρτη, δεν είχε επιλογή. ἐπὶ τᾶς ἢ ἐπὶ τᾶς έπρεπε να λέγεται τελικά το μαγαζί.