Γράφει η Έλια Κουρή
Φιλμ Νουάρ, Δημήτρης Στεφανάκης, Εκδόσεις Ψυχογιός
Ρrix Μéditerranée Etranger 2011
Διεθνές Βραβείο Καβάφη 2011
Σκέψεις με αφορμή ένα Φίλμ Νουάρ
Μυθιστόρημα πολυεπίπεδο και πολυδιάστατο θα χαρακτήριζα το Φιλμ Νουάρ του Δημήτρη Στεφανάκη, αφού συνδυάζει μυθιστορηματική βιογραφία, αφήγηση γεγονότων της παγκόσμιας Ιστορίας άγνωστα στο ευρύ κοινό, αστυνομικό μυστήριο, έρωτες, κατασκοπεία, μεγιστάνες, εμπόριο όπλων, συνωμοσίες, πάθη και μίση, κοσμοπολιτισμό. Όλα αυτά σωστά δουλεμένα και σμιλεμένα σε μια γραφή που συνδυάζει τη στόφα της κλασικής λογοτεχνίας, με μια πιο σύγχρονη, απόλυτα ρεαλιστική διάθεση και μια κινηματογραφική ροή, που καθιστά τον αναγνώστη μύστη της υπόθεσης. Έτσι ο αναγνώστης διαβάζοντας νομίζει ότι ζει παράλληλα με τους ήρωες στο Παρίσι και στο Café de la Paix, αισθάνεται ότι ακούει το σύρσιμο του Οριάν Εξπρές πάνω στις ράγες καθώς διασχίζει την Ευρώπη, παρακολουθεί τη δράση του Ζαχάροφ, την προσπάθειά του να πλουτίσει με όποιο κόστος μέσα σε ένα σκηνικό κατασκοπείας, συνωμοσίας και άνομου κέρδους. Παράλληλα παρακολουθεί τον πατριωτισμό του και την κινητήρια δύναμή του που δεν είναι άλλη από την Ισπανίδα καλλονή δούκισσα Μαρία Ντελ Πιλάρ και βιώνει τον έρωτα και το πάθος του για αυτήν.
Όμως το Φιλμ Νουάρ δεν ξεχωρίζει στα μάτια μου μόνο γιατί καταπιάνεται με την αφήγηση του βίου μιας «σκοτεινής» προσωπικότητας που ήταν παρούσα σε όλα τα σημαντικά γεγονότα του 19ου αιώνα. Ξεχωρίζει γιατί, με τη βοήθεια της μυθοπλασίας και της ενδελεχούς ιστορικής έρευνας την οποία έκανε ο συγγραφέας, κατάφερε να μην αλλοιώσει το ιστορικό πλαίσιο γύρω από το οποίο κινείται, να περιγράψει αντικειμενικά, –έτσι όπως πραγματικά έγιναν– γεγονότα της Ιστορίας που σχετίζονται με τη ζωή και τη δράση του Ζαχάροφ, χωρίς να πάρει ο ίδιος θέση. Αντίθετα αφήνει στον αναγνώστη ελεύθερο το πεδίο να βγάλει τα δικά του συμπεράσματα για την πορεία των ηρώων. Και όλα αυτά γίνονται με μια γραφή επιπέδου, γλαφυρή και στακάτη που δεν κουράζει τον αναγνώστη. Εξάλλου ο συγγραφέας γνωρίζει καλά πότε χρειάζεται να επιταχύνει και πότε να επιβραδύνει τη ροή της αφήγησης, ώστε να μην κουράσει τον αναγνώστη και να κρατήσει αμείωτο το ενδιαφέρον του.
Επίσης το Φίλμ Νουάρ είναι ένα μυθιστόρημα-ταξίδι στο Παρίσι, το Λονδίνο και άλλες μητροπόλεις του κόσμου και ένα ταξίδι σε γεγονότα της Ιστορίας που όπως ο ίδιος ο συγγραφέας μάς λέει «προετοιμάζουν την εποχή μας»: Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος, Μικρασιατική Καταστροφή. Το κάθε κεφάλαιο χωρίζεται σε δύο μέρη που κατά την άποψή μου το ένα συμπληρώνει και επεξηγεί το άλλο. Στο ένα η διήγηση των γεγονότων από έναν Ισπανό παλιό αναρχικό, τον δον Μιγκέλ, σε ένα Γάλλο νεαρό δημοσιογράφο, τον Φιλίπ Τεμπό, ο οποίος καλείται να γράψει ένα άρθρο για τη ζωή του Ζαχάροφ στην εφημερίδα όπου εργάζεται. Στο άλλο μέρος η αφήγηση της ζωής και της δράσης του πρωταγωνιστή από το ίδιο τον συγγραφέα μάς βοηθάει να κατανοήσουμε καλύτερα το περιεχόμενο του μυθιστορήματος. Παράλληλα, εντυπωσιάζουν τα φιλοσοφικά σχόλια του συγγραφέα που παρεισφρέουν στη ροή της αφήγησης.
Μια μυθιστορηματική αναδρομή λοιπόν σε χρόνια που προανήγγειλαν την εποχή μας (απόσπασμα από το οπισθόφυλλο του βιβλίου), όπου έρωτας, Ιστορία, πολιτική και κατασκοπεία παίζουν πρωτεύοντα και συνάμα καταλυτικό ρόλο στην εξιχνίαση της μυστηριώδους προσωπικότητας ενός αμείλικτου ανθρώπου.
Ένα τεράστιο ευχαριστώ στο συγγραφέα για το απολαυστικό λογοτεχνικό ταξίδι που μου πρόσφερε και για τα όσα έμαθα και ανακάλυψα στη διάρκειά του!
Εύχομαι σε όλους εσάς τους επίδοξους αναγνώστες του Φιλμ Νουάρ να έχετε ένα εξίσου απολαυστικό ταξίδι…
