Ή αρχαιολάτρης ή Χριστιανός: διαλέξτε!

Saturn is fallen, am I too to fall?Am I to leave this haven of my rest,

This cradle of my glory, this soft clime,This calm luxuriance of blissful light,

These crystalline pavilions, and pure fanes,Of all my lucent empire? It is left

Deserted, void, nor any haunt of mine.The blaze, the splendor, and the symmetry,

I cannot see – but darkness, death and darkness.

Keats – “Hyperion” – Η καλύτερη περίληψη της μετάβασης από χθόνιους σε Ολύμπιους θεούς.

Από την μια άκρη οι φανατικοί αρχαιολάτρες θεωρούν καταστροφική την επίδραση του Χριστιανισμού στον πολιτισμό μας.   Και από την άλλη πολλοί μου φίλοι που λένε ότι “διαφωνώ μεν με την Εκκλησία σε πολλά πράγματα αλλά είναι μέρος της Ιστορίας μας.”    Οι μεν τσαντίζονται αναδρομικά για όλους τους ναούς και τα αγάλματα που έσπασαν με μανία οι πρώτοι Χριστιανοί και μερικοί φανατικοί Βυζαντινοί.    Διατυμπανίζουν τον ρόλο “νταβατζή” που έπαιξε η Εκκλησία κατά την Τουρκοκρατία.   Οι δε τονίζουν το υποτιμημένο μεγαλείο του Βυζαντίου.   Τον κεντρικό ρόλο που έπαιξε η Ορθόδοξη εκκλησία στο σύγχρονο ελληνικό κράτος.   Συμβατά ή ασύμβατα όλα αυτά;

Η θρησκεία στην Αρχαία Ελλάδα ήταν μέρος της ζωής τους με τρόπο που δεν μπορούμε να φανταστούμε σήμερα.   Δεν έχει ιερό κείμενο.   Οπότε δεν υπάρχουν και ερμηνευτές του λόγου των Θεών.   Αλλά ήταν υποχρέωση σχεδόν όλων των πολιτών, όπως ήταν η παρουσία στο δικαστήριο.   Δεν ήταν επάγγελμα ο ιερωμένος.  (Όπως και τους ηθοποιούς για το θέατρο τους διάλεγαν από τους πολίτες.)   Κάπου εδώ αρχίζουν οι Χριστιανικές αντιρρήσεις ότι “δεν φταίει ο Χριστός για την κατάντια της Εκκλησίας!  Άλλο το ένα, άλλο το άλλο.”

Η διαφορά κατά την γνώμη μου είναι στην αντιμετώπιση της θρησκείας και των θεών.  Οι Αρχαίοι Έλληνες δεν τους έπαιρναν στα σοβαρά με τον τρόπο που θέλει ο Χριστιανισμός.     “Tongue in cheek” που λένε οι Άγγλοι.   Κάνουμε μεν θυσίες αλλά αφήνουμε μόνο κόκαλα και λίπη για τους θεούς!   Οι οποίοι έτσι κι αλλιώς τρώνε αμβροσία, οπότε τι να τα κάνουν;   Ουσιαστικά η θυσία είναι μια υπενθύμιση στους ανθρώπους ότι ζούνε από την φύση.   Όταν πλάκωσαν οι Ινδοευρωπαίοι (Δωριείς) οι Ολύμπιοι θεοί αντικατέστησαν τους χθόνιους θεούς αλλά όχι παντελώς.   Οι θεοί είναι πολύ στενά συνδεδεμένοι με την γη και την φύση.   Οι άνθρωποι ψάχνουν την έκσταση (να είμαι έξω από το σώμα μου) και τον ενθουσιασμό (να μπει ο θεός μέσα μου) με ύφος που ποτέ δεν υπήρξε στον Χριστιανισμό.

Το ρεφραίν στις ιστορίες του Αρχαίου Ελληνικού κόσμου είναι “παν μέτρον άριστον“.   Όποιος άνθρωπος ξεφύγει και προσπαθήσει να κάνει κάτι υπερβολικό, δέχεται όλο την μανία των θεών.    Όχι επειδή θέλουν έτσι να καταπιέσουν τους ανθρώπους (όπως η Εκκλησία και το οργανωμένο σύστημα που πάντα υπήρχε γύρω από τον Χριστιανισμό) αλλά για να είναι σε αρμονία με την φύση.  O Σωκράτης δίκαια κατηγορήθηκε για διαφθορά των νέων επειδή ακριβώς έθιξε με λογικό τρόπο το οικοδόμημα της αρχαίας ελληνικής θρησκείας, όπως ακριβώς ήταν στενά συνδεδεμένη με την πόλη-κράτος.   Αντίθετα ο Αριστοτέλης, όσο παράλογη κι αν βρίσκει την θυσία ζώων, καταλαβαίνει ότι είναι απολύτως απαραίτητη για την συνοχή της Αθήνας.

O Χριστιανισμός είναι θρησκεία για μεγάλες μάζες ανθρώπων.  Κόντρα στους Ρωμαίους ή τον εκάστοτε εχθρό οργανώνει ανθρώπους για πόλεμο πρακτικό ή ιδεολογικό.  (πχ τώρα Χριστιανοί εναντίον Μουσουλμάνων.)  Ταίριαξε με τις πόλεις, με τα κράτη με κεντρική εξουσία.   Οι αρχαίοι Έλληνες δεν μπορούσαν να φανταστούν τέτοια μεγέθη στις πόλεις-κράτη τους.    Οπότε δεν άφηναν καμία θρησκεία να γίνει τόσο ισχυρή.   Κανέναν πάπα ή αρχιεπίσκοπο κερατά στο κεφάλι τους.   Χρησιμοποιούν τους θεούς για να λύσουν τα φιλοσοφικά τους προβλήματα.   Απόλλωνας, η σκέψη, η λογική από την μια και Διόνυσος, το πάθος, η φύση από την άλλη.   Ακόμα και ο Αριστοτέλης λέει “αλίμονο αν μέναμε μόνο σε αυτά τα πράγματα που μπορούμε να κατανοήσουμε με την λογική.”

Σε μια εποχή που αρχίζουμε να καταλαβαίνουμε το μέγεθος του προβλήματος της απόστασης που έχουμε πάρει από τις ανάγκες του πλανήτη, το δωδεκάθεο είναι πολύ πιο χρήσιμο σημείο αναφοράς.    Ακόμα καλύτερα ίσως η νέα ρότα που έχει πάρει ο Δαλάι Λάμα (πιάνει τα μηνύματα της εποχής αυτός…) που πρεσβεύει ότι ήρθε η ώρα να ξεπεράσουμε όλες τις θρησκείες…   Ο Χριστιανισμός φαντάζει ως μια από τις χειρότερες ιδεολογίες, πολύ κοντά στον φανατισμό του Ισλάμ που κατηγορούν τόσο συχνά.   Αν είχε κάποτε θετική όψη η συνοχή που έφερε φαντάζει ασήμαντο μπροστά στον αρνητικό της ρόλο σήμερα.   Είναι μέρος της ιστορίας μας αλλά πρέπει να προχωρήσουμε για κάτι καλύτερο.