«Οί δυσκολίες τής ζωής» ‘έγραφε ο φιλόσοφος I. Κάντ «αντιμετωπίζονται συνήθως μέ τρεις τρόπους: τήν ελπίδα, το ονειρο και τό χιούμορ». Άπο τήν κοινή ανθρώπινη πεΐρα είναι γνωστό, οτι ή σημασία του καθενός άπο αυτούς ποικίλλει, εξαρτάται δηλ. (κυρίως) άπο τήν ιδιοσυγκρασία, τήν παιδεία κα\ τις συγκεκριμένες περιστάσεις/Όσον άφορα τά άτομα, οί τρόποι αύτο\ μελετήθηκαν (και μελετώνται) κυρίως άπο ψυχολόγους ή σέ ορισμένες περιπτώσεις και ψυχιάτρους (για νά περιορισθούμε στο χιούμορ, γνωστή είναι π.χ. ή μελέτη του S. Freud «Τό άστεΐο και ή σχέση του μέ τό υποσυνείδητο», όπως κάϊ ή κατά μία εικοσαετία περίπου νεώτερη «Τό χιούμορ»)7.
“Οσον άφορα τούς λαούς, οί κατ’ εξοχήν άρμόδιοι είναι οί ιστορικοί: Ποιες ήταν κα\ πώς προέκυψαν οί κατά καιρούς διάφορες δύσκολες καταστάσεις, άπό ποιούς και γιατί δημιουργήθηκαν κα\ πώς εκφράσθηκαν ελπίδες, όνειρα ή (κατά τήν σύγχρονη ορολογία) «οράματα» σέ ενα ολόκληρο λαό, άποτελεΐ πρόβλημα κα\ μάλιστα άπό τά πιο ενδιαφέροντα, προπάντων εξαιτίας τών συνεπειών (θετικών ή άρνητικών) πού είχαν αυτά τά «οράματα».
Σέ σύγκριση προς τούς άλλους δύο τρόπους υπέρ- βάσης της πραγματικότητας τό χιούμορ εχει (σέ ατομικό επίπεδο) οσο και ή σάτιρα (σέ συλλογικό) ώς προς τήν άποτελεσματικότητά του κατά κανόνα πολυ μικρότερη σημασία. Σημαντικά διαφέρει επίσης κα\ ώς προς τις προϋποθέσεις του: γιά τον «λειτουργικό» του ρόλο στήν ψυχική εκτόνωση προϋποθέτει κάποια αυτοπεποίθηση* όσον άφορα τήν έκφραση, πνευματική ευαισθησία και φαντασία, όπως κα\ πείρα της ζωής ή ακόμη και μόρφωση/Όλα αυτά μπορούν νά λείπουν -και λείπουν συχνά- στους άλλους. Τό χιούμορ είναι εξ άλλου -μόνον αυτό- έ’κφραση πνευματικής ελευθερίας: Σέ αντίθεση μέ αυτό, ελπίδα και όραμα αποτελούν τήν ψυχολογική βάση διαφόρων ιδεολογιών, οί οποίες στήν θεωρία και προπάντων στήν πράξη, όπως έδειξαν οί οδυνηρές εμπειρίες τοΰ 2.0οΰ αιώνα, καταργούν αυτήν τήν πνευματική ελευθερία. Γι’ αυτό και οί όπαδοί αλλά και οί ηγέτες τών σχετικών καθεστώτων η «κινημάτων» ενδεχομένως νά διακρίνονται γιά τον δυναμισμό και τήν άποφασιστικότητά τους, στερούνται ομως παντελώς τοΰ χιούμορ.
Αυτό και όλα τα άλλα κείμενα που αναφέρονται στους Αρχαίους Έλληνες σε αυτό το ιστολόγιο είναι αποσπάσματα από το εξαιρετικό βιβλίο “ΤΡΟΠΟΙ ΖΩΗΣ ΚΑΙ ΧΙΟΥΜΟΡ ΤΩΝ ΑΡΧΑΙΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ” του Ι. Τουλουμάκου.