Η ρήση του Σωκράτη «Το μυαλό δεν είναι ένα δοχείο που πρέπει να γεμίσει αλλά μια φωτιά που πρέπει να άνάψει» ταιριάζει απόλυτα στην Βασιλική Ράπτη.
Πολυπράγμων, δραστήρια και με διευρυμένους πνευματικούς ορίζοντες εκπροσωπεί επάξια τα ελληνικά χρώματα στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού.
Η Βασιλική Ράπτη είναι Λέκτορας Νεοελληνικής Φιλολογίας και ερευνήτρια στο πανεπιστήμιο Χάρβαρντ από το 2008 και συγγραφέας της μονογραφίας Ludics in Surrealist Theatre and Beyond (Ashgate, 2013) και τεσσάρων ποιητικών συλλογών: «Ενα Δάκρυ στον Ωκεανό» (2ο Βραβείο Λογοτεχνικού Διαγωνισμού Φιλολογικού Συλλόγου Παρνασσός), Γλωσσοπαιδιές (2014), Transitorium ( Somerset Hall Press, 2015) και IA SONGS (with music by Kostas Rekleitis, Musica Ferrum, 2015).
Έχοντας το βλέμμα πάντα στραμμένο στην γνώση, την εξέλιξη και τη μάθηση, χαίρει εκτίμησης από τη διεθνή επιστημονική κοινότητα κι έχει αποσπάσει σημαντικές διακρίσεις.
Η συνέντευξη με την κυρία Ράπτη ακολουθεί.
- Κυρία Ράπτη σπουδάσατε στο Τμήμα Μεσαιωνικής και Νεοελληνικής Φιλολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, στη συνέχεια αφού εργαστήκατε ως Αναπληρώτρια φιλόλογος στη Μέση Εκπαίδευση, πήγατε στη Σορβόννη όπου κάνατε μεταπτυχιακό D.E.A (Diplome d’ etudes approfondies) στις Νεοελληνικές Σπουδές και στο τέλος καταλήξατε να κάνετε ένα δεύτερο μεταπτυχιακό στην Αγγλική φιλολογία στο πανεπιστήμιο Missour-St. Louis (UMSL) και το διδακτορικό σας στην Συγκριτική Φιλολογία με έμφαση στο θέατρο στο πανεπιστήμιο Washington University του St. Louis στο Μισούρι με υποτροφία του ΙΚΥ. Ξεκινήσατε την καριέρα σας ως νεοελληνίστρια και ως Επίκουρη Καθηγήτρια του Ωνασείου Ιδρύματος για τις Νεοελληνικές σπουδές το 2004 και παραμείνατε στη θέση αυτή μέχρι το 2008 που αναλάβατε τα καθήκοντα σας στο Χάρβαρντ. Η όλη σας διαδρομή υποδηλώνει ένα άνθρωπο ακούραστο με έντονη ακαδημαική δράση, ο οποίος έλκεται συνεχώς από καινούρια πνευματικά ερεθίσματα και στόχους. Πόσο δύσκολο ήταν για σας να εγκαταλείψετε την Ελλάδα και την Ευρώπη γενικότερα και να αναζητήσετε καινούριες πνευματικές επιδιώξεις στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού, με μια εντελώς διαφορετική κουλτούρα και πολιτισμό;
Για την εποχη εκείνη δεν ήταν καθόλου δύκολο για μένα να πάρω την απόφαση να φύγω επειδή δεν υπήρχε πρόσβαση σε μεταπτυχιακά προγράμματα που ενδιαφερόμουν να ακολουθήσω. Το 1991 για παράδειγμα, δεν υπήρχε ακόμα θεσμοποιημένο πρόγραμμα μεταπτυχιακών σπουδών, οπότε οι επιλογές μου ήταν η Αγγλία ή η Αμερική . Είχα γίνει δεκτή και στο Μπέρμιγχαμ αλλά επειδή αποφάσισα να συμμετάσχω στο διαγωνισμό του ΙΚΥ κι έλαβα με επιτυχία την υποτροφία για νεοελληνικές σπουδές και συγκριτική φιλολογία και επειδή ήθελα να γνωρίσω ένα καινούργιο πολιτισμό, μια καινούργια κουλτούρα, αποφάσισα μαζί με το σύζυγό μου Ανδρέα Τριανταφύλλου, ο οποίος θα πήγαινε επίσης στην Αμερική με υποτροφία για να σπουδάσει πιάνο, να συνεχίσω εκεί τον μεταπτυχιακό κύκλο σπουδών.
Το γεγονός πως ήρθα τελικά στην Αμερική αποδείχθηκε καλύτερο για μένα, με την έννοια αν πήγαινα στην Αγγλία θα γινόμουν μια ακραιφνής νεοελληνίστρια. Έκανα πολύ μεγάλα ανοίγματα και συνέχεια καινούρια ερεθίσματα ανοιγόντουσαν και πάντα ήθελα κάτι διαφορετικό. Στην Αμερική όταν έχεις όραμα και όρεξη για δουλειά, δεν σου κόβουν τα φτερά, σου δίνουν όλες τις ευκαιρίες.
Βέβαια, από συναισθηματικής πλευράς ήταν πολύ δύσκολο, καθώς προερχόμουν από μια πολυμελή οικογένεια με περιορισμένους οικονομικούς πόρους.
Ο πατέρας μου δεν είχε τη δυνατοτητα να με βοηθήσει οικονομικά και μου είχε πει συγκεκριμένα «Εσύ θα αποφασίσεις, είναι δική σου η ζωή και στα δικά σου χέρια. Να ξέρεις πως θα έχεις από μένα όλη την ηθική υποστήριξη αλλά όχι την υλική.»
Στο Washington University St Luis έκανα ένα δεύτερο μάστερ στην Αγγλική φιλολογία και στη συνέχεια ήθελα να κάνω κάτι διαφορετικό κι έκανα ένα διδακτορικό στη Συγκριτική λογοτεχνία. Στο Washington University είχαν μια ειδικότητα σε διδακτορικό πρόγραμμα με έμφαση στο θέατρο κι εγώ τότε είχα ενθουσιαστεί ιδιαίτερα με το θεατρικό του Νάνου Βαλαωρίτη.
Χάρη στον τότε καθηγητή μου είχα πρόσβαση στο αρχειο του κι έτσι έγινα δεκτή σε αυτό το πρόγραμμα κι έκανα διδακτορικό στην Αγγλική φιλολογία με έμφαση στο θέατρο. Καταλύτης για την απόφαση μου υπήρξε το γεγονός πως είχα έρθει σε επαφή με το έργο από το πρωτότυπο του Σαιξπηρ.
- Σε συνεργασία με διδάσκουσα από το Τμήμα των Κλασικών Σπουδών του Χάρβαρντ έχετε ιδρύσει το Ludics, ένα ερευνητικό σεμινάριο το οποίο είναι προέκταση της διατριβής σας και τιτλοφορείται «Η ποιητική του παιχνιδιού στο υπερρεαλιστικό θέατρο και μετέπειτα.» Θα μπορούσατε να μας μιλήσετε λίγο γι’αυτό;
Επειδή με ενδιαφέρει πάρα πολύ το στοιχείο του παιχνιδιού, ίδρυσα αυτό το σεμινάριο που λέγεται Ludics, το οποίο διευθύνω μόνη μου και το παρακολουθούν πολλοί Αμερικάνοι, διότι είναι ανοιχτό και στο κοινό
Το ludics είναι η προέκταση του πρώτου μου βιβλίου που έχει τον τίτλο «Ludics in Surrealist Theatre and Beyond , όπου προσπαθώ να δω με ποιές μορφες το παιχνίδι και το στοιχείο του παιχνιδιού, εμφανίζεται στο υπερρεαλιστικό θέατρο και μετά στο μεταμοντέρνο θέατρο και στο σύγχρονο θέατρο. Ήθελα να δω που μπορεί να πάει αλλά όχι μόνο στο θέατρο αλλά και σε όλες τις ανθρώπινες μορφές έκφρασης.
Βρήκα αρωγό μου σε αυτό την κ. Κάθλην Κόλμαν η οποία είναι η Πρόεδρος της Παναμερικανικής Ένωσης Κλασσικιστών και είναι Καθηγήτρια συνάδελφος στο Χάρβαρντ στο Τμήμα Κλασσικών Σπουδών, η οποία δυο χρόνια πριν δίδασκε ένα μάθημα με τίτλο «The Roman Games”, το οποίο μου φάνηκε πολύ σχετικό με αυτό που ήθελα να κάνω. Κάναμε μαζί την εισήγηση, έγινε δεκτή κι έκτοτε γίνονται εξαιρετικές συνομιλίες και εξαιρετικά σεμινάρια για διάφορα θέματα με κεντρικό στοιχείο το παιχνίδι
Έγιναν ομιλίες για το Ludics architecture, για την αμερικανική κουλτούρα, για την παιδεία και για την εκπαίδευση. Ετοιμάζω συνέχεια καινούρια πράγματα. Μια φορά μάλιστα είχαμε κάνει ένα σεμινάριο για το θέμα του παιχνιδιού στο θέμα της μετάφρασης με εφαρμογή πάνω στην Σαπφώ.
- Χρησιμοποιείτε την τεχνολογία ως εργαλείο στη διδασκαλία σας;
Στο Χάρβαρντ «μου δόθηκε η δυνατότητα να χρησιμοποιήσω την τεχνολογία και όλη την τέχνη που μας δίνεται απλόχερα εκεί και να εφαρμόσω καινούργιες μεθόδους, καινοτόμες δράσεις με τη συμμετοχή των φοιτητών. Κάθε φορά, αντί να έχουμε μια εξέταση στο τέλος, έχουμε, για παράδειγμα, ένα βίντεο και περφόρμανς με την συλλογική δράση των παιδιών.Έχει ένα ειδικό αφιέρωμα το digital humanities για το πώς μπορείς να χρησιμοποιήσεις την τεχνολογία χωρίς να είναι εις βάρος της μάθησης. Η τεχνολογία γίνεται εργαλείο στα χέρια του καθηγητή. Μπορείς να κερδίσεις πολύτιμο χρόνο και να γίνουνε άμεσες συνεργασίες μεταξύ 2 φοιτητών διαφορετικών τάξεων.
Σε αυτό το σημείο θα ήθελα να αναφέρω ότι στις 12 Αυγούστου πραγματοποιήθηκε στο Χάρβαρντ ένα πολύ μεγάλο συνέδριο, με θέμα τη διδασκαλία της τεχνολογίας των σύγχρονων γλωσσών, στις οποίες συμπεριλήφθηκε και η Ελληνική, η οποία παρουσιάστηκε από μένα.
Διδάσκω επίσης και νεοελληνικό θέατρο με έμφαση στο σύγχρονο θέατρο.
- Έχετε ιδρύσει το Advanced Training in Greek poetry translation and performance workshop at Harvard. Θα μπορούσατε να μας δώσετε κάποιες επιπλέον πληροφορίες πάνω σε αυτό;
Τα ενδίαφερον μου για τη μετάφραση έχει μια ευρύτερη έννοια, είναι ενδιαφέρον για τη μετάφραση όχι μόνο στη γλώσσα αλλά και στους κώδικες έκφρασης. Το συγκεκριμένο σεμινάριο ξεκίνησε επειδή έχουμε πολλά πανεπιστήμια και πολλούς καθηγητές οι οποίοι ενδιαφέρονται για το θέμα της μετάφρασης, πολλοί από αυτούς είναι και ελληνικής καταγωγής. Όλοι έδειξαν ενδιαφέρον να αποτελέσουν μέρος αυτού του τμήματος, αυτής της ομάδας. Αν και όλοι δεν μπορούμε να βρισκόμαστε μια φορά το μήνα αλλά μέσω του google document έχουμε ανταλλαγή και το feedback. Πραγματικά γίνεται πολύ καλή δουλειά επειδή γίνεται και πρακτική εφαρμογή κάποιων θεωρητικών δεδομένων και κειμένων.
Μια πολύ όμορφη συνεργασία που έχουμε είναι και με το Paros International Poetry Translation Symposium, το οποίο γίνεται κάθε χρόνο στην Αθήνα. Συμμετέχουν Αμερικανοί και Έλληνες ποιητές και μεταφραστές. Ξεκίνησε πριν 10 χρόνια κι έκτοτε έχει γίνει καταπληκτική δουλειά. Δίνεται ευκαιρία και σε νέους και σε δόκιμους ποιητές και μεταφραστές να έρθουν σε επαφή. Είναι εξαντλητική δουλειά από το πρωί μέχρι το βράδυ που διαρκεί από μία εώς και δέκα μέρες στο σπίτι των Αρχαιολόγων. Ανταλλάζουμε απόψεις και το βράδυ γίνονται διάφορες εκδηλώσεις. Ουσιαστικά από αυτά τα ποιήματα βγήκε η δική μου ποιητική συλλογή που λέγεται transitorium. Αυτή η συλλογή ήταν η λυδία λίθος πάνω στην οποία στηρίχτηκε αυτό το εργαστήριο μετάφρασης. Με την ενθάρρυνση των μελών του γκρουπ έγινε η συλλογή.
- Η σφαίρα των δραστηριοτήτων σας στο Χάρβαρντ είναι πολύ διευρυμένη. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι εκτός από νεοελληνική λογοτεχνία διδάσκετε και νεοελληνικό κινηματογράφο.
Ναι, διδάσκω και μαθήματα για τον νεοελληνικό κινηματογράφο. Ένα από τα πρώτα μου μαθήματα στο Χάρβαρντ ήταν ο ακραιφνής ελληνικός κινηματογράφος και το νεοελληνικό θέατρο. Επίσης, είμαι η συντονίστρια των ακαδημαικών εκδηλώσεων και παίρνω διάφορες πρωτοβουλίες όπως τη διοργάνωση του Greek Film Society of Harvard. Το διοργανώσαμε την πρώτη χρονιά με τους μεταπτυχιακούς μου φοιτητές και είχε μεγάλη επιτυχία.
- Προωθείτε έντονα την ελληνική λογοτεχνία στην Αμερική. Ποιός θεωρείτε πως είναι ο λόγος που οι ξένοι δεν γνωρίζουν κανένα σύγχρονο Έλληνα συγγραφέα;
Θεωρώ πως είναι λυπηρό και έχουμε όλοι μας μερίδιο ευθύνης για αυτό. Φταίμε εμείς που δεν έχουμε δώσει έμφαση στη μετάφραση. Βέβαια και η μετάφραση έχει τα δικά της προβλήματα επειδή πολλές φορές δεν μεταφέρει το ακριβές νόημα. Πρέπει να δοθεί έμφαση στους σύγχρονους λογοτέχνες που έχουν πάρα πολλά να προσφέρουν.
Θεωρώ ακόμη πως η ελληνική λογοτεχνία είναι πολύ δυνατή κι ένα από τα στοιχεία της δύναμης της είναι η σύνδεση της με την αρχαία ελληνική γραμματεία. Δεν μπορεί να διανοηθεί κάποιος σύγχρονη ελληνική λογοτεχνία χωρις τις ρίζες της αρχαίας ελληνικής γραμματείας.
- Έχετε σκεφτεί να επιστρέψετε κάποια στιγμή στην Ελλάδα;
Μου λείπει πάρα πολύ η φυσική ομορφιά της Ελλάδας, τα ζωντανά χρώματα της, η ζεστασιά και η καλοσύνη των ανθρώπων της. Σε μια γωνιά του μυαλού μου υπάρχει πάντα ζωντανό το όνειρο της επιστροφής. Δεν μπορώ καν να σκεφτώ πως κάποια στιγμή δεν θα επιστρέψω πίσω στις ρίζες μου.Μου λείπουν πολύ οι πέντε αδελφές μου, οι φίλοι μου και ονειρεύομαι μια ήσυχη γωνιά όπου θα μπορώ να γράφω και να είμαι με τους ανθρώπους που αγαπώ.
Κυρία Ράπτη σας ευχαριστώ πολύ που μας παραχωρήσατε αυτή τη συνέντευξη.
Εγώ σας ευχαριστώ
