Με τον γνωστό κίνδυνο (γιατί ότι έχει να κάνει με εμφύλιο είναι ακόμα φορτισμένο συναισθηματικά και θολό ιστορικά) παραθέτουμε κάποια στοιχεία:
“Όσο γινόταν αντιληπτό ότι οι Γερμανοί είχαν αρχίσει να χάνουν τον πόλεμο, επομένως θα εκκένωναν την Ελλάδα, τόσο οι αντιστασιακές οργανώσεις επιχειρούσαν να ενδυναμώσουν τη θέση τους στη χώρα. Και, καθώς η αποχώρηση των ναζιστικών δυνάμεων καθυστερούσε, οι συγκρούσεις δημιουργούσαν ένα τρίγωνο: Γερμανοί / Τάγματα Ασφαλείας — ΕΑΜ / ΕΛΑΣ — ΕΔΕΣ / ΕΟΕΑ. Μάλιστα, επειδή πλέον οι Βρετανοί στήριζαν αποκλειστικά τον ΕΔΕΣ, οι συγκρούσεις προοιώνιζαν έναν εμφύλιο πόλεμο μεταξύ των ελληνικών οργανώσεων υπό ναζιστική κατοχή και με ανάμειξη των Βρετανών σε αυτόν το εμφύλιο! Από τον Οκτώβριο του 1943 ως το Φεβρουάριο του 1944, ο ΕΛΑΣ ανταπέδωσε στο πολλαπλάσιο τις επιθέσεις του ΕΔΕΣ και σε πολλές περιοχές της βορειο-δυτικής Ελλάδας. Στις 4 Φεβρουαρίου 1944, οι δύο κύριες αντιστασιακές οργανώσεις ΕΑΜ και ΕΔΕΣ συμφώνησαν σε ανακωχή και 25 ημέρες αργότερα υπέγραψαν στην Ήπειρο τη Συμφωνία της Πλάκας παρουσία και βρετανών πρακτόρων που είχαν φτάσει παράνομα (κρυφά από τους Γερμανούς) στη χώρα.Έτσι, έκλεισε ο πρώτος γύρος της εμφύλιας σύγκρουσης.
Κάθε εποχή με τους εμφυλίους της...
Η Συμφωνία της Πλάκας
Ο ΕΔΕΣ έκανε μία τακτική υποχώρηση: με τη Συμφωνία της Πλάκας δεχόταν να περιοριστεί γεωγραφικά σε ένα πολύ μικρό κομμάτι της Ηπείρου. Αλλά, κατοχύρωνε την παρουσία του ως δεύτερης ένοπλης αντιστασιακής οργάνωσης, είχε πάντοτε την έμπρακτη υποστήριξη των Βρετανών, και προσδοκούσε σε αναδιοργάνωση των δυνάμεών του, και προετοιμασία τους για την ημέρα που συμμαχικά (δηλ., βρετανικά) στρατεύματα θα αποβιβάζονταν στην Ελλάδα, όταν οι Γερμανοί αναγκάζονταν να αποχωρήσουν από τη χώρα στο άμεσο μέλλον. Και το ΕΑΜ έκανε μια τακτική υποχώρηση: με τη Συμφωνία της Πλάκας: δεχόταν να παραιτηθεί από τη δυνατότητα εξόντωσης του ΕΔΕΣ, αλλά επιβεβαίωνε την κυριαρχία του στο μεγαλύτερο μέρος της “ελεύθερης Ελλάδας” εξασφαλίζοντας την ηγεμονία της ελληνικής Αντίστασης — είναι χαρκτηριστικό ότι 1000 ένοπλοι του ΕΔΕΣ πέρασαν στον ΕΛΑΣ, όσο διαρκούσαν οι διαπραγματεύσεις για τη Συμφωνία της Πλάκας, Έτσι, το ΕΑΜ προσδοκούσε ότι αυξάνοντας την πολιτική και στρατιωτική επιρροή του, θα ενδυναμωνόταν τόσο, ώστε να αναλάβει τις τύχες της χώρας, μόλις οι Γερμανοί αναγκάζονταν να εγκαταλείψουν την Ελλάδα. Από τακτική άποψη η Συμφωνία της Πλάκας ήταν νίκη του ΕΑΜ και του ΕΛΑΣ, από πολιτική άποψη υπήρχαν πολλά που θα έπρεπε να βελτιωθούν.
Οι συγκρούσεις του 1944 άφηναν σε πολλούς Έλληνες της εποχή μια πολύ πικρή γεύση, παρά τη Συμφωνία της Πλάκας: η επιδείνωση στις σχέσεις ΕΑΜ και ΕΔΕΣ ήταν γνωστή από τις αρχές του χρόνου’ στις 17 Απριλίου, οι συγκρούσεις του ΕΛΑΣ με την ΕΚΚΑ στη Στερά Ελλάδα κατέληξαν με τον αφανισμό της δεύτερης και την εκτέλεση του στρατιωτικού αρχηγού της Δημήτρη Ψαρρού’ ενώ ο γερμανικός στρατός αποχώρησε από την Καλαμάτα στις 4 Σεπτεμβρίου 1944, την επόμενη ημέρα σημειώθηκαν στην ίδια πόλη συμπλοκές μεταξύ ΕΛΑΣ Μεσηνίας και Ταγμάτων Ασφαλείας, που οδήγησαν στις 13 με 15 Σεπτεμβρίου στη φονικότατη μάχη του Μελιγαλά. Τα αισθήματα όποιου παρατηρούσε τα γεγονότα χωρίς να συμμετέχει σ’ αυτά αποκαλύπτονται σε βάθος στον “Τελευταίο Σταθμό” του Σεφέρη. Από την άλλη πλευρά, υπήρχαν και ελπιδοφόρα γεγονότα, με αβέβαιη κατάληξη: διενέργεια εκλογών στην ελεύθερη Ελλάδα, ίδρυση της ΠΕΕΑ, νέα πρόσκληση για κυνέρνηση εθνικής ενότητας, συνάντηση στο Λίβανο και απόφαση για τη δημιουργία κυβέρνησης εθνικής ενότητας με τη συμμετοχή του ΕΑΜ, του ΕΔΕΣ, της αυτο-εξόριστης κυβέρνησης του Καΐρου, η αποχώρηση των κατακτητών από το Σεπτέμβριο, η απελευθέρωση της Αθήνας τον Οκτώβριο…”
To ακριβές κείμενο της συμφωνίας είναι εδώ και έχει πλάκα. Την υπογράφουν “Κάπου εις την Ελλάδα 29-2-44.” Το κάπου είναι το γεφύρι της Πλάκας, το θεαματικό μονότοξο κατασκευαστικό ρεκόρ τεχνικής το οποίο μάλιστα κινδυνεύει από την πιθανότητα άλλου ένα υδροηλεκτρικού φράγματος σύμφωνα με κάποιους.
(Πρόσφατη εντυπωσιακή αεροφωτογραφία του γεφυριού μπορείτε να δείτε εδώ)
