Για κάποιο λόγο όλη την Κυριακή το απόγευμα σκεφτόμουνα μία λέξη που μου ‘χε κάνει μεγαλύτερη εντύπωση και από την σχεδόν παράλογη και άκρως προβοκατόρικη δήλωση του Roger Waters στην οποία περήφανα μας ανακοίνωσε, το 2004, ότι θα μετακομίσει στις Ηνωμένες Πολιτείες επειδή απαγορεύτηκε στην Αγγλία το κυνήγι της αλεπούς με σκυλιά… Ουδέν σχόλιον επί του θέματος. Η λέξη όμως που με απασχόλησε ήταν το επίθετο ‘disenchanted’ και όταν μυστικά τη σχημάτισα στα χείλη του μυαλού μου, μού συνέβη αυτό που λατρεύω στις ξένες γλώσσες- διαισθητικά κατάλαβα τι σημαίνει. Εντάξει, δεν είναι και δύσκολο από τα συμφραζόμενα, ο τύπος ήθελε να μας πείσει ότι τον απογοήτευσε η εγγλέζικη πολιτική και κουλτούρα και παίρνει τα φυσίγγια και τα καλάμια του για την Ανατολική ακτή.
Φέρει όμως η λέξη αυτή την ίδια νοηματική χροιά και προσδίδει την ίδια ψυχολογική βαρύτητα συγκρινόμενη με τη συνώνυμή της ‘disillusioned’; Ετυμολογικά και με μια πρώτη ματιά, φαίνεται ότι ναι. Και οι δύο λέξεις αποτελούνται από το αρνητικό λατινικό μόριο dis και τις μεταξύ τους αρκετά κοντινές σε έννοια λέξεις- επίθετα enchanted και illusioned .
Αν σκύψεις όμως πιο πολύ από πάνω τους και καλύτερα παρατηρήσεις το εννοιολογικό τους αποτύπωμα θα διακρίνεις νομίζω μία ειδοποιό διαφορά. Κάποιος δηλαδή που δηλώνει ‘disillusioned’ (προφανώς στα αγγλικά) είναι ένας γκρεμισμένος άνθρωπος. Πίστευε ή κυνήγαγε κάτι που δεν του κατσε, το νόμιζε αλλιώς, το χειρίστηκε χαζά, λάθος, βιαστικά, στο τέλος έπεσε απ’ τα σύννεφα, γκρεμίστηκε προσωρινά ο κόσμος γύρω του, βρήκε σκληρό έδαφος και μαζεύει τα κομμάτια του να σταθεί στα πόδια του και πάλι ή ψάχνει να πιστέψει σε κάτι άλλο με το ίδιο πάθος και παράδοση, ψάχνει την επόμενη προσωπική του πλάνη.
Ο άλλος τώρα που δηλώνει ‘disenchanted’ είναι μεν απογοητευμένος από το αποτέλεσμα ή τη μη αίσια κατάληξη του εγχειρήματός του αλλά παραμένει σαφώς ψυχραιμότερος αφού γνωρίζει εκ των προτέρων το δύσκολο ή το παράτολμο τού πράγματος. Ο disenchanted τύπος έχει συνειδητά ή όχι τόσο συνειδητά στο μυαλό του και σχέδιο ελιγμού τύπου βήτα. Έχει επίσης την πολύτιμη ικανότητα να αναλύει τί πήγε στραβά στα πλάνα του και να μεριμνά ώστε την επόμενη φορά να είναι καταλληλότερα προετοιμασμένος και αρτιότερα οχυρωμένος. Δεν παραδίδεται τελείως σε μια ιδέα, το γνωρίζει όταν αυτή ξεπερνάει τα όρια του πραγματοποιήσιμου ή βρίσκεται στην όχθη του ιδανικού. Γνωρίζει εν ολίγοις ότι είναι enchanted και σπάει μόνος του ήρεμα και χωρίς υπερβολικό θόρυβο τα μάγια του για να συνεχίσει μπροστά παίρνοντας ένα πολύτιμο μάθημα από αυτό που του συνέβη.
Αν δεν κάνω λάθος στα ελληνικά η μετάφραση (τουλάχιστον μονολεκτική) που αντιστοιχεί και στα δύο επίθετα είναι το ‘απογοητευμένος’. Το απογοητευμένος όμως δεν δίνει τη διάσταση της ανάμειξής μας στα πράματα και τις καταστάσεις ούτε δίνει τον τόνο για την καλή ή κακή σχέση που διατηρούμε με την πραγματικότητα και τα μαθήματα που απλόχερα μάς παραδίδει.
Σε ποιά κατηγορία απογοητευμένου άραγε ανήκει ο καθένας από μας; Το έχουμε ποτέ σκεφτεί; Όσο για τον Waters, αυτός είπαμε, μάζεψε τα όπλα του και την έκανε για δυτικά, οπότε και το ταπεινό επίθετο disappointed να είχε χρησιμοποιήσει θα είχαμε και πάλι καταλάβει….