Έξω από το ιατρείο του ΙΚΑ, δυο ηλικιωμένοι έχουν πιάσει ζωηρή κουβέντα. Είναι και οι δυο Πόντιοι και λένε ιστορίες, ανέκδοτα και άλλα του τόπου που γνώρισαν σαν παιδιά και άκουσαν από τους γονείς τους. Ο γιατρός τους ξέρει πια προσωπικά. Ανοίγει την πόρτα και λέει:
Ελάτε μαζί βρε Πόντιοι! Λένε για τους Χιώτες ότι πάνε δυο δυο, αλλά είστε οι τελευταίοι μου σήμερα και θέλω να σας πω μια ιστορία. Σαν κι εσάς ένας άλλος Πόντιος μπήκε μια μέρα στο ιατρείο μου. Πιάσαμε κουβέντα όπως κάνετε τόσο καλά εσείς και να τι μου είπε:
“Όταν γέρασε η μάνα μου με έπιασε μια μέρα και μου ζήτησε μια χάρη. Να πάω στο σπίτι που αφήσαμε στον Πόντο και να βρω το μεταλλικό κουτί που είχε κρύψει όταν έφυγαν άρον άρον το ’22. Πίσω από το τζάκι, αν κουνήσεις ένα τούβλο…μου περιέγραψε ακριβώς που είναι. Το μόνο που ήθελε από αυτό ήταν ένας σταυρός.
Πήγα λοιπόν στην Τουρκία και το βρήκα το σπίτι. Χτύπησα το κουδούνι και μου άνοιξε μια γυναίκα η οποία όμως πολύ ευγενικά εξήγησε ότι δεν μπορώ να μπω αν δεν είναι και ο άντρας της παρών. Μου ζήτησε να επιστρέφω την επόμενη μέρα. Έτσι και έκανα, την ώρα που μου είχε υποδείξει και αυτή την φορά μου άνοιξε ένας στρατιωτικός και μάλιστα υψηλόβαθμος με πολλά σερέτια. Με έβαλαν στο σπίτι τους με την πιο ζεστή διάθεση φιλοξενίας και αφού με κέρασαν ένα σωρό πράγματα και είπαμε τα τυπικά, όταν έφυγε για την κουζίνα η γυναίκα μια στιγμή, του έπιασα το χέρι και τον κοίταξα στα μάτια:
‘Δεν θα σας πω ψέματα. Ήρθα εδώ κατά την επιθυμία της γριάς μητέρας μου να σας ζητήσω να μου δώσετε κάτι.’ Του εξήγησα ακριβώς που θα βρει στο τζάκι το κουτί. ‘Δεν θέλω τα ασημικά, ούτε τίποτα άλλο που έχει εκεί μέσα. Μόνο τον σταυρό.’
Ο άντρας με το ελεύθερο χέρι του χτύπησε δυνατά στο στήθος του. Προς στιγμή φοβήθηκα ότι θα εξοργιστεί ή ότι θα κάνει αυτό που έχω δει συχνά στην Τουρκία σαν θέατρο εντυπωσιασμού από αστυνόμους και στρατιωτικούς. Αλλά το βλέμμα του ήταν καρφωμένο πάνω μου και τα μάτια του είχαν ήδη αρχίσει να βουρκώνουν. Εκεί που κοπάνισε στο πουκάμισό του τράβηξε σχεδόν σκίζοντας το ρούχο προς τα κάτω.
Στο στήθος ο σταυρός της μάνας μου.
Έμεινα ώρα με τον αδελφό μου αλλά στο τέλος είδα ότι είχε δίκιο. “Εδώ έχουμε φτιάξει την ζωή μας πια σαν Τούρκοι. Έχω δυο παιδιά, το ένα στον στρατό, το άλλο στην αστυνομία. Ότι κι αν έγινε τότε, όπως κι αν ξέμεινα εγώ σαν μωρό τότε, ίσως να ήταν καλύτερα. Μην της πεις τίποτα της μητέρας μας. Αν ήθελε να με ψάξεις θα σου το είχε πει κάποτε. Ας πάρουμε κι οι δυο τον δρόμο τώρα.”
Μια πραγματικά καταπληκτική μελέτη της πραγματικής σημασίας του ’22 με όλες τις ζωντανές λεπτομέρειές της, τις μακροπρόθεσμες επιπτώσεις και ιστορίες σαν αυτή παραπάνω συνιστώ ανεπιφύλακτα το βιβλίο “Twice a Stranger” του Bruce Clark. Μεταξύ άλλων αναλύει γιατί ήταν πρωτόγνωρο σε παγκόσμιο επίπεδο το φαινόμενο ανταλλαγής πληθυσμού τέτοιου μεγέθους και πως επηρέασε αναρίθμητες συρράξεις έκτοτε.
