Συνέντευξη στη Μαρίνα Δημητρέλη
Είναι μεγάλη μας ευχαρίστηση να παρουσιάζουμε στους αναγνώστες, νέους, αξιόλογους λογοτέχνες ,σε μια εποχή που ο χώρος των εκδόσεων μοιάζει με άνυδρο, ερημικό τοπίο.
Η Μαριάννα Τσαντίλη είναι λοιπόν μια πρωτοεμφανιζόμενη συγγραφέας. Εξέδωσε το πρώτο της μυθιστόρημα με τίτλο «Σαν ψίθυρος στην έρημο» στις εκδόσεις Καστανιώτη, μόλις τον περασμένο Νοέμβριο. Με αφορμή την παρουσίαση του βιβλίου στον Ιανό, την Τετάρτη 11 Μαρτίου, η Μαριάννα μας μίλησε για όλα. Πως έγραψε το βιβλίο, πόσο δύσκολο ήταν να το εκδώσει, τι θα συμβούλευε τους νέους συγγραφείς; Αυτά και άλλα πολλά στη συνέντευξη που ακολουθεί.
Κυρία Τσαντίλη, ποιό είναι το θέμα του βιβλίου σας;
Το «Σαν ψίθυρος στην έρημο» είναι η ιστορία μιας νέας γυναίκας που ερωτεύτηκε, παντρεύτηκε και ακολούθησε έναν Άραβα στη χώρα του. Η ηρωίδα ζώντας σ’ ένα άγνωστο περιβάλλον, γίνεται μάρτυρας και κοινωνός καταστάσεων που ποτέ δεν είχε υποψιασθεί στο παρελθόν. Ο συγγραφικός φακός εστιάζει σ’ αυτά που, μόνο αν κάποιος έχει τα μάτια ανοιχτά και το μυαλό χωρίς προκαταλήψεις, μπορεί ν’ αντιληφθεί. Στα αθέατα που ελλοχεύουν πίσω από τις φαινομενικά απλές καταστάσεις. Στις επαναλαμβανόμενες λεπτομέρειες, που μετατρέπονται σε εφιάλτες. Στα ασήμαντα που γίνονται σημαντικά, όταν υποχρεούσαι να τα εντάξεις στην καθημερινή σου ζωή. Στις τεράστιες πολιτισμικές διαφορές ανάμεσα στους δύο λαούς. Στα συνταρακτικά γεγονότα που τη σημάδεψαν. Στον τρόπος ζωής που βιαίως της επέβαλλαν και που, στην πραγματικότητα, την ακύρωνε ως γυναίκα, αλλά και ως ανθρώπινη ύπαρξη. Στον αγώνας της για δικαίωση κι αξιοπρέπεια, όταν προσπαθούσε να βάλει σε τάξη ένα κουβάρι από ετερογενή συμβάντα. Στην νοοτροπία που καταδικάζει τα ανθρώπινα συναισθήματα και δεν διστάζει να συνθλίψει όσα άτομα νιώθουν την ανάγκη να δραπετεύσουν από το ασφυκτικό περιβάλλον που τους κυκλώνει, κάνοντας την ανατροπή, με οποιοδήποτε κόστος, ακόμα και την ίδια τους τη ζωή ή τη ζωή των αγαπημένων τους.
Το βιβλίο παρουσιάζει επίσης μια κοινωνική τοιχογραφία της εποχής ανάμεσα στο ’73 και στο ’82. Είναι οι χρονιές που χαρακτηρίσθηκαν από μεγάλα γεγονότα, που η δράση τους περιπλέκεται με την προσωπική ζωή της ηρωίδας, αναδεικνύοντας την πραγματική πραγματικότητα αυτών των χωρών και όχι την οπτική των ειδήσεων, καθώς αποτελεί συγχρόνως κι ένα οδοιπορικό στις επικίνδυνες περιοχές του Ισραήλ, της Παλαιστίνης, της Συρίας και του Ιράκ την εποχή που φλέγονται από τους πολέμους.
Τι ήταν αυτό που σας οδήγησε να γράψετε αυτό το βιβλίο;
Η έμπνευση ήρθε από την ίδια τη ζωή που είχα και από τις εμπειρίες που απέκτησα, ζώντας ένα μεγάλο διάστημα σε αραβικές χώρες. Επιστρέφοντας στην Ελλάδα, έφερα μαζί μου αυτά που με πλήγωσαν ή που μου έκλεψαν τα όνειρά μου, ένα φορτίο δηλαδή απίστευτα οδυνηρό, με το οποίο για χρόνια αρνήθηκα να ασχοληθώ συγγραφικά μαζί του. Κάποια στιγμή όμως, έγινε μια μεταβολή μέσα μου και συνειδητοποίησα ότι το μέτρο του πόνου αλλάζει με το πέρασμα του χρόνου. Μια βιογραφική επιστροφή στα περασμένα αναδομεί το παρελθόν και το επαναπροσδιορίζει μέσα από τη ματιά του χρόνου και της απόστασης. Η καταγραφή των γεγονότων φέρνει με τον δικό της τρόπο την κάθαρση που η ψυχή χρειάζεται όσο τίποτα άλλο. Τότε ακριβώς πιστεύω ότι ήρθε και η ώρα του βιβλίου, γιατί στην ουσία την ψυχή μας ακουμπάμε πάνω στα έργα μας. Ανακάλεσα λοιπόν από τη μνήμη μου γεγονότα, πρόσωπα, έρωτες, χώρες, τα κατέγραψα, τα αξιολόγησα και τους έδωσα νέα υπόσταση. Με τη βοήθεια του φανταστικού δημιουργήθηκε ένα κείμενο που κανείς δεν μπορεί να πει με βεβαιότητα ποιο μέρος του ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα και ποιο αποτελεί μυθοπλασία.
Πότε ξεκινήσατε τη συγγραφή του;
Περίπου πριν τέσσερα χρόνια. Τρία το έγραφα κι ένα το διόρθωνα. Χρειάζεται πολλή δουλειά για να γραφεί ένα βιβλίο. Ώρες αφιερωμένες στη συγγραφή, στην έρευνα και στην ανάγνωση. Γιατί η ανάγνωση δεν πρέπει να σταματά ποτέ. Για να γράψεις καλά, πρέπει πρώτα να μπορείς να διαβάζεις σωστά.
Πώς είναι ο χώρος που γράφετε συνήθως;
Γράφω πάντα στο γραφείο μου, έναν χώρο απομονωμένο από το υπόλοιπο διαμέρισμα, γεμάτο με βιβλία και πίνακες δικούς μου. Με έναν καναπέ, για να κάνω κανένα διάλειμμα διαβάζοντας και μια μπαλκονόπορτα, για να παίρνω και λίγο αέρα.
Ποια είναι τα μαθήματα που πήρατε γράφοντας και εκδίδοντας αυτό το βιβλίο;
Να μη βιάζομαι, να κάνω υπομονή, γιατί τίποτα δεν έρχεται εύκολα και να προσπαθώ συνεχώς. Μου έδωσε ακόμα την ευκαιρία να συναντήσω γνωστούς συγγραφείς και άτομα που πραγματικά αγαπούν το βιβλίο, η γνωριμία των οποίων ήταν μια ευτυχισμένη στιγμή για μένα.
Πόσο δύσκολο ήταν να βρείτε εκδότη δεδομένης της κατάστασης που επικρατεί στον εκδοτικό χώρο λόγω της οικονομικής κρίσης;
Είναι αλήθεια ότι τα πράγματα έχουν δυσκολέψει αρκετά και καταλαβαίνω τους εκδοτικούς οίκους που προτιμούν να εκδίδουν έργα γνωστών συγγραφέων, στοχεύοντας στην προτίμηση του αναγνωστικού κοινού, που χρόνια τους ακολουθεί. Με αυτό το σκεπτικό, όμως, αποκλείονται οι πολύ καλοί νέοι δημιουργοί που τώρα ξεκινούν. Υπάρχουν βεβαίως και ορισμένες εξαιρέσεις. Εγώ στάθηκα τυχερή στην αναζήτηση εκδότη και είμαι ευγνώμων στον Καστανιώτη που με εμπιστεύθηκε.
Κοιτάζοντας πίσω, τι ήταν αυτό που πιστεύετε ότι κάνατε σωστά ώστε να καταφέρετε τελικά την έκδοσή του;
Πρόσεξα και επεξεργάστηκα πάρα πολύ το κείμενο μου. Γνώριζα ότι το πρώτο και βασικό κριτήριο ομορφιάς ενός μυθιστορήματος είναι η γλώσσα και ότι η αποτελεσματικότητα της μυθιστορηματικής γραφής εξαρτάται κατά πολύ από την εσωτερική της συνοχή και τον νομοτελειακό της χαρακτήρα. Μια ενδιαφέρουσα ιστορία από μόνη της, όσο καλή και αν είναι, δεν μπορεί ποτέ να στηρίξει και να αναδείξει ένα βιβλίο, αν δεν συνοδεύεται και από τους υπόλοιπους κανόνες της αφηγηματολογίας, αυτούς που στην ουσία διέπουν ένα σωστά αναπτυγμένο κείμενο. Όλα αυτά στη σκέψη μου συνιστούσαν μια αδιάρρηκτη ενότητα, που δεν επέτρεψα ούτε στιγμή να αποσυνδεθεί. Επιπλέον φρόντισα να αναπτύξω ένα απόλυτα προσωπικό ύφος, χρησιμοποιώντας “μια χαμηλόφωνη ποίηση που εμποτίζει όλες τις σελίδες του μυθιστορήματος”, όπως λέει και ο συγγραφέας Ανδρέας Μήτσου, η οποία τελικά καθόρισε το έργο μου και το διαφοροποίησε από τα άλλα.
Από την άλλη, τι ήταν αυτό που θα κάνατε διαφορετικά αν είχατε την ευκαιρία να γυρίσετε το χρόνο πίσω;
Τίποτα. Είμαι απόλυτα ικανοποιημένη και από την διαδικασία συγγραφής και από την έκδοσή του. Ούτε καν τον χρόνο που αποφάσισα να το γράψω θα άλλαζα. Αν το επιχειρούσα ενωρίτερα, ίσως δεν θα διέθετα την ωριμότητα που διαθέτω σήμερα και που ήταν απαραίτητη για να μπορέσω να αποστασιοποιηθώ από τα γεγονότα και να τα αξιολογήσω τελείως αντικειμενικά.
Υπάρχει κάποια συμβουλή που θα δίνατε στους νέους συγγραφείς για να καταφέρουν να ξεπεράσουν τα εμπόδια μέχρι την έκδοση;
Πρώτα από όλα να αγαπούν αυτό που κάνουν. Μετά, να επεξεργάζονται συνεχώς το κείμενό τους και να μη διστάζουν να αφαιρούν ό,τι δεν εξυπηρετεί το θέμα, ακόμα κι αν το θεωρούν όμορφο. Να μην επαναπαύονται στα πρώτα κομπλιμέντα που θα ακούσουν από το φιλικό τους περιβάλλον, τα οποία όσο καλοπροαίρετα κι αν είναι, πολλές φορές οδηγούν σε λάθος συμπεράσματα. Αντίθετα να ακολουθούν μόνο τις υποδείξεις και τις συμβουλές ανθρώπων που γνωρίζουν το αντικείμενο, έχουν πείρα και μπορούν να γίνουν αυστηροί κριτές της δουλειάς τους. Να διαβάζουν πολύ. Και να έχουν υπομονή. Ένα καλό βιβλίο, ακόμα κι αν αργήσει να εκδοθεί, στο τέλος θα βρει τον δρόμο του.
Υπάρχει κάτι προσωπικό σας, ένα μικρό μυστικό, που θα μπορούσε να εκπλήξει τους αναγνώστες σας;
Τη μόνη έκπληξη που θα ήθελα να νιώσουν είναι αυτή που θα αποκομίσουν διαβάζοντας το βιβλίο.
Ποιες είναι οι λογοτεχνικές σας επιρροές;
Διαβάζω πολύ ποίηση, πεζογραφία, βιογραφίες και ιστορικά βιβλία. Όλα έχουν και κάτι διαφορετικό να μου προσφέρουν. Εξυπακούεται ότι λατρεύω τους κλασικούς συγγραφείς και πρώτον απ’ όλους τον Ντοστογιέφσκι.
Ποιο είναι το αγαπημένο σας βιβλίο;
Δεν θα μπορούσα να αναφέρω μόνο ένα. Όταν μου αρέσει ένα βιβλίο το διαβάζω αρκετές φορές, ή αποσπάσματα του που με έχουν συγκλονίσει, προσπαθώντας να αποδομήσω τον τρόπο συγγραφής που έχει επιλεγεί από τον συγκεκριμένο συγγραφέα. Κάθε καλό κείμενο είναι κι ένα καινούργιο μάθημα.
Ποιο θα θέλατε να είναι το επόμενο βήμα σας;
Ένα δεύτερο μυθιστόρημα, φυσικά. Το έχω ήδη ξεκινήσει. Συγχρόνως τελειώνω κι ένα ποιητικό πεζογράφημα, που είχα αρχίσει αρκετά χρόνια πριν και δεν το είχα ολοκληρώσει.
Και τελειώνοντας, θα ήθελα να εκφράσω ένα μεγάλο ευχαριστώ για την τιμή που μου κάνατε και την ευκαιρία που μου δώσατε να επικοινωνήσω με τους αναγνώστες σας.
Εμείς ευχαριστούμε κι ευχόμαστε κάθε επιτυχία!
