Όπως και η ομοιοπαθητική, έτσι και η ψυχανάλυση έχει πιεστεί πολύ να αποδείξει επιστημονικά οποιαδήποτε αποτελεσματικότητα. Και αυτό επειδή κατά βάση έχει να κάνει όχι με την ανθρώπινη συμπεριφορά (μετρήσιμο) αλλά με το υποσυνείδητο. Ούτε οι πιο σύγχρονες μέθοδοι FMRI για παρακολούθηση της εγκεφαλικής δραστηριότητας σε πραγματικό χρόνο δεν μπορεί να βοηθήσει εδώ! Τόσο ο Karl Popper όσο και ο Noam Chomsky το έδειξαν αυτό ξεκάθαρα. Δεν είναι επιστήμη επειδή δεν υπάρχει τρόπος να αποδειχθεί αν είναι ή όχι λάθος.
Αλλά είναι ή δεν είναι χρήσιμη;
1. Δεν υπάρχει μια ψυχανάλυση αλλά άπειρες εναλλακτικές. Όπως τα μέντιουμ, αν βρεθεί ένας ψυχαναλυτής στην γωνία για κάποια θεωρία του οι υπόλοιποι λένε “α, εμείς δεν συμφωνούμε με αυτόν…αλλά η ψυχανάλυση στέκει!” Δηλαδή δεν στέκονται ποτέ σε ένα σημείο ακαδημαϊκά για να μπορεί κανείς να βγάλει άκρη.
2. Όλα τα σφάζει, όλα τα μαχαιρώνει. Για μερικούς ψυχαναλυτές η ανορεξία ή το σύνδρομο Τουρέ λύνονται με ψυχαναλυτικές συνεδρίες (Hines 1990: 136) όπως για μερικούς ομοιοπαθητικούς θεραπεύεται ο καρκίνος ή ο διαβήτης. Απλά μπορεί να πάρει χρόνια και δεν ξέρουν ακριβώς πότε και πως θα θεραπευτεί…
3. Είναι κλειστό κύκλωμα. Αν δεν κάνεις ψυχανάλυση, δεν μπορείς να έχεις άποψη. Και αν όταν κάνεις ψυχανάλυση δεν συμφωνείς μαζί τους…τότε δεν έκανες “καλή” ψυχανάλυση ή “αρκετή” ψυχανάλυση. Όπως ακριβώς η ομοιοπαθητική μεταφέρει τον χρονικό ορίζοντα της λύσης του προβλήματος όσο πιο μακριά μπορεί.
4. Δίνει έμφαση στην διαδρομή και όχι το αποτέλεσμα. Δεν λέει “αν κάνεις Α θα γίνει το Β” αλλά “αν προσπαθήσεις να κάνεις πιο πολύ Α και λιγότερο Γ, ίσως να γίνει το Δ και πιθανώς το Β. Αλλά εσύ θα το κρίνεις αυτό!” Η ψυχική υγεία, όπως και η σωματική, είναι σε μεγάλο βαθμό υποκειμενική. Όταν μάλιστα τουμπάρεις την διαδικασία και κάνεις τον ασθενή κριτή του αποτελέσματος (αλλά με τον θεραπευτή ως αρχιερέα της ερμηνείας) είσαι καλυμμένος από παντού!
5. Ξεκινάει με αξιώματα που δεν στέκουν. Όπως η ομοιοπαθητική σε σχέση με τις τρελές θεωρίες του Hahnemann. “Πρέπει να αγαπάς τον εαυτό σου πριν αγαπήσεις άλλον” ή “ότι σου συμβεί στην παιδική σου ηλικία σε στιγματίζει για πάντα”. Δεν είναι επιστημονικά γεγονότα αυτά, απλά ακούγονται καλά!
6. Δεν υπάρχει κανένας ουσιαστικός έλεγχος μεταξύ “επαγγελματιών” του κλάδου. Ούτε ουσιαστικά τεκμηριωμένα στάδια ελέγχου πριν βγει στην πιάτσα. Αφού είναι κλειστό κύκλωμα, πόσο μάλλον τόσο προσωπικά τα στοιχεία, είναι αδύνατον κάποιος σύλλογος να επέμβει για έναν “ανεπαρκή”, “κακό” ή “επικίνδυνο” ψυχαναλυτή. Ακριβώς όπως η ομοιοπαθητική και οι αστρολόγοι!
7. Έχει σοβαρότατο αρνητικό αντίκτυπο στην κοινωνία. Το “εσένα τι σε μέλλει σε ποιόν μιλάω τρεις φορές την
εβδομάδα;” είναι ανόητο και ανώριμο επιχείρημα. Οι επιπτώσεις, πόσο μάλλον όταν έχει γίνει τόσο διαδομένη “λύση” είναι πολλές και σοβαρές.
Προσωπικά πάντα αντιπαθούσα την ψυχανάλυση επειδή είναι από τα θεμέλιά της απαισιόδοξη ασχολία. Σαν κάτι θρησκευάμενους που φαντάζονται παντού δαίμονες και αμαρτίες. Παντού “τραύμα”, “απωθημένα” και αρνητισμός. Όσο κι αν το ντύνουν με το ψεύτικο χαμόγελο του επισκευαστή. Είναι σαν να βάφουν το σπίτι σου αλλά στα μάτια τους φαίνεται ότι ήδη σκέφτονται πως θα παλιώσει σε λίγα χρόνια και δεν θα είναι πια έτσι όμορφο.
Το συμπέρασμα είναι ότι, όπως και με την ομοιοπαθητική, υπάρχει περίπτωση (τυχαία) να πέσεις σε κάποιον άνθρωπο που θα σε βοηθήσει. Όχι επειδή είναι ψυχαναλυτής αλλά επειδή είναι καλός άνθρωπος. Όπως μπορεί να σε βοηθήσει και ένας καλός φίλος και μια καλή κουβέντα δηλαδή. Με ή χωρίς καναπέ!
