Πρέπει να είμαστε πάντοτε περισσότερο τολμηροί, ακόμη κι αν πρόκειται να σπάσουμε τα μούτρα μας μ’ αυτόν τον τρόπο.
Όταν ζωγραφίζουμε ένα έργο, είναι σαν να κρατάμε ημερολόγιο.
Κιθάρα; Ξέρεις ότι όταν πρωτάρχισα να τις ζωγραφίζω δεν είχα πιάσει κιθάρα ποτέ πριν στα χέρια μου; Με τα πρώτα χρήματα που μου έδωσαν, πήγα και αγόρασα μία, και από τότε δεν τις ξαναζωγράφισα ποτέ. Ο κόσμος νόμιζα ότι τις ταυρομαχίες στους πίνακές μου τις ζωγράφισα εκ του φυσικού. Τις ζωγράφισα το προηγούμενο βράδυ για να έχω με τι να πληρώσω το εισιτήριό μου.
Ένας καλός πίνακας ανάμεσα σε πολύ κακούς γίνεται κακός πίνακας. Κι ένας κακός πίνακας ανάμεσα σε καλούς γίνεται καλός πίνακας.
Στην πραγματικότητα, δουλεύουμε με λίγα χρώματα. Αυτό που δίνει την ψευδαίσθηση ότι είναι πολλά, είναι ότι τα έχουμε τοποθετήσει στη σωστή τους θέση.
Η επιτυχία είναι επικίνδυνη. Αρχίζουμε ν’ αντιγράφουμε τον ίδιο μας τον εαυτό, και αυτό είναι πιο επικίνδυνο απ’ το ν’ αντιγράφουμε τους άλλους. Αυτό οδηγεί στη στειρότητα.
Είναι πιο δύσκολο να κάνεις τους άλλους να σε μισήσουν απ’ το να τους κάνας να σ’ αγαπήσουν.
Πρέπει να είμαστε πολύ προσεκτικοί με την ελευθερία. Τόσο στη ζωγραφική, όσο και αλλού. Μ’ ό,τι κι αν καταπιαστείς, καταλήγεις κάποτε αλυσοδεμένος. Η ελευθερία να μην κάνεις κάτι, απαιτεί να κάνεις κάτι άλλο (το απαιτεί επιτακτικά). Κι έτσι βρίσκεσαι πάλι δεμένος μ’ αλυσίδες! Αυτό μου θυμίζει την ιστορία του Jarry: κατά τη διάρκεια της εκπαίδευσης αναρχικών, τους δίνεται η διαταγή: κλίνατε επί δεξιά! Επειδή όμως αυτοί είναι αναρχικοί, κλίνουν κατ’ ανάγκην επ’ αριστερά! Το ίδιο συμβαίνει και όταν ζωγραφίζουμε. Παίρνεις την ελευθερία και τη φυλακίζεις μέσα στην ιδέα σου: μόνο σ’ αυτήν, πουθενά αλλού. Και να που βρίσκεσαι ξανά δεμένος μ’ αλυσίδες!
Οι πίνακες, ολοκληρωμένοι ή μη, είναι σελίδες του ημερολογίου μου κι έχουν τη σημασία τους ως τέτοιες. Στο μέλλον θα ξεχωρίσουν τις σελίδες που θεωρούν σημαντικές. Δεν είναι δική μου δουλειά να κάνω αυτή την επιλογή. Έχω την εντύπωση ότι ο χρόνος περνάει από δίπλα μου όλο και πιο γρήγορα. Είμαι σαν ένα ποτάμι το οποίο κυλάει συνεχώς συμπαρασύροντας δέντρα που φύτρωσαν πολύ κοντά στις όχθες του ή νεκρά μοσχάρια που τα πέταξαν μέσα ή κάθε είδους μικρόβια που αναπτύσσονται στα νερά του.
Τελικά, ένα έργο τέχνης δεν πραγματοποιείται με τις ιδέες, αλλά με τα χέρια.
Αν ξέρουμε ακριβώς τι θέλουμε να ζωγραφίσουμε, τότε για ποιο λόγο να το φτιάξουμε; Αν το ξέρουμε ήδη, παύει να έχει οποιοδήποτε ενδιαφέρον. Καλύτερα, λοιπόν, να φτιάξουμε κάτι άλλο.
Δεν χαϊδεύω ποτέ ένα σκύλο με το δεξί χέρι, αλλά με το αριστερό. Αν τύχει και με δαγκώσει, θα έχω το δεξί χέρι για να ζωγραφίζω.
Ο Σεζάν και ο Βαν Γκογκ ούτε μία στιγμή δεν είχαν σκοπό να φτιάξουν αυτό που εμείς σήμερα βλέπουμε στο έργο τους. Ήθελαν μόνο να είναι πιστοί σ’ αυτό που έβλεπαν. Κατέβαλαν γι’ αυτό πολύ μεγάλες προσπάθειες και όλα αυτά που ζωγράφισαν τόσο όμορφα, όσο τίποτε άλλο στον κόσμο, τα έκαναν έτσι, μόνο και μόνο γιατί δεν μπορούσαν να τα κάνουν αλλιώς, κι έτσι έγιναν Σεζάν και Βαν Γκ ογκ.
Να βλέπουμε, αυτό είναι το δύσκολο. Κάποιες φορές βλέπουμε, αλλά αυτό συμβαίνει σπάνια. Συνήθως κοιτάζουμε χωρίς να βλέπουμε.
Το σημαντικό, σ’ αυτή την εποχή ηθικού ξεπεσμού, είναι να εγείρουμε τον ενθουσιασμό. Πόσοι άνθρωποι έχουν διαβάσει Όμηρο; Κι όμως όλος ο κόσμος μιλάει γι’ αυτόν. Κι έτσι, δημιουργήσαμε ένα δέος γύρω από τον Όμηρο. Ενθουσιασμό, αυτό χρειαζόμαστε περισσότερο, τόσο εμείς όσο και η νεολαία.
Χωρίς μοναξιά δεν μπορεί να υπάρξει δημιουργία. Εξασφάλισα στον εαυτό μου μια μοναξιά που δεν την υποψιάζεται κανένας. Είναι πολύ δύσκολο σήμερα να είναι κανείς μόνος, επειδή υπάρχουν ρολόγια. Έχετε δει ποτέ Άγιο με ρολόι; Εγώ δεν κατάφερα να βρω κανέναν, ούτε καν μεταξύ εκείνων των αγίων που θεωρούνται προστάτες των ωρολογοποιών.
