Στο ταλαιπωρημένο σημερινό Ιράκ πριν πολλά χρόνια οι Σουμέριοι ήταν οι εφευρέτες της γραφής. Όχι πολύ μακριά τους οι Αιγύπτιοι επίσης έκαναν άλματα προόδου στον πολιτισμό. Η εξυπνάδα των Αρχαίων Ελλήνων όμως ήταν η απλοποίηση της γραφής. Κατάφεραν να δημιουργήσουν ένα σύστημα, το αλφάβητο των 24 χαρακτήρων, με το οποίο να καλύψουν όλες τις ανάγκες που μέχρι τότε περιλάμβαναν τα λογοσυλλαβικά συστήματα ή τα ιδεογράμματα. Επειδή ακριβώς ήταν πετυχημένη αυτή η απλοποίηση έγινε η βάση για τις περισσότερες γλώσσες μετά από αυτήν.
Σήμερα, όπως και με την μάχη κατά της καθαρεύουσας, πολλοί αντιστέκονται στην περαιτέρω απλοποίηση της ελληνικής γλώσσας με το επιχείρημα ότι θα καταλήξουμε όλοι λιγότερο έξυπνοι. Είναι γεγονός ότι η γλώσσα επηρεάζει την σκέψη. (Διαβάστε Steven Pinker ή το υπέροχο “Proust and the Squid” για περισσότερο τεχνική ανάλυση.) Σίγουρα η αρχαία ελληνική γλώσσα ταίριαξε ιδανικά με τις συνθήκες του 5ου αιώνα π.Χ. για να δημιουργηθούν τα μοναδικά έργα εκείνης της εποχής που ρίχνουν μακριά σκιά στον πολιτισμό ακόμα και τώρα. Αλλά που να τραβήξουμε την γραμμή;
Ο ίδιος ο Πλάτωνας άλλωστε τα είχε βάλει ουσιαστικά με την προφορική παράδοση του Σωκράτη. Του φυτεύει πύρινα λόγια κατά της ποίησης, ουσιαστικά δηλαδή εναντίον της προηγούμενης γενιάς στοχαστών του λόγου. Και προσθέτω εγώ ότι δεν ήταν επανάσταση η πένα, η γομολάστιχα ήταν το βήμα προόδου! Ο καθένας μας μπορεί να διαλέξει αυθαίρετα το σημεία της “ιδανικής” κατάστασης αλλά έχει κάποιο νόημα; Στον Μεσαίωνα ένας Άγιος και παρατηρητής του Αμβρόσιου σημείωνε έκπληκτος ότι διάβαζε “στο μυαλό του”! Μέχρι τότε δεν μπορούσαν να φανταστούν να μην διαβάζουν στα φωναχτά, ακόμα και όταν ήταν μόνοι τους. Άλλωστε τα γράμματα ήταν κολλημένα, χωρίς κενά και στίξη.
Το ποτάμι δεν γυρίζει πίσω. (Διαβάστε εδώ μια εξαιρετική και καλογραμμένη περίληψη με τίτλο “Μα πόσες ξένες λέξεις χωράει πια η ελληνική γλώσσα;”)
Άλλοι κλαίνε το κομπιουτεράκι γιατί ξεχάσαμε λέει να κάνουμε πράξεις στο χαρτί. Μοιάζουν με δημόσιους υπάλληλους που κατεβαίνουν σε πορείες διαμαρτυρόμενοι καθώς η οικονομία ναυαγεί με τον παραλογισμό των συντάξεών τους που είναι κοντά σε κανονικούς μισθούς! Δεν μπορείς να φρενάρεις την εξέλιξη. Όταν το Google μου σερβίρει αναζητήσεις σε λιγότερο από ένα δευτερόλεπτο, όταν η Wikipedia αποδεικνύεται πιο έγκυρη και ενημερωμένη από την Britannica, όταν όλη μου η καθημερινότητα πατάει σε ένα υπόστρωμα που ποτέ δεν έχει ξαναυπάρξει.
Η τεχνολογία έχει αλλάξει τον εγκέφαλό μας. Σε πειράματα οι ταξιτζήδες στο Λονδίνο αποδεικνύεται ότι έχουν πολύ αναπτυγμένα (και σε διαστάσεις) τα κέντρα του εγκεφάλου που έχουν να κάνουν με την αίσθηση του χώρου. Το πληρώνουν σε λιγότερο καλή γενική μνήμη. Να μην βάλουν GPS; Μήπως να γυρίσουν σε χάρτινους χάρτες; Να βάλουν πυξίδες; Ή μήπως να σκαλίζουν στους τσιμεντένιους τοίχους της πόλης πρόχειρα σκαριφήματα;
Η πρόκληση λοιπόν δεν είναι να απολιθώσουμε την ελληνική γλώσσα. Όπως οι ένδοξοι πρόγονοί μας καλά θα κάνουμε να βρούμε ακόμα καλύτερους τρόπους να ταιριάζει η γλώσσα με τις εξελίξεις. Μακάρι να μπορούμε πάλι να οδηγήσουμε τις εξελίξεις παγκοσμίως αλλά αν ξεκινήσουμε με τέτοιο στόχο μάλλον δεν θα βγει κάτι καλό. Ας αρκεστούμε στην παραδοχή ότι δεν μπορεί να μην αλλάζει η γλώσσα διαρκώς. Κάθε αλλαγή όμως είναι είναι μια πρώτης τάξης ευκαιρία να αναλογιζόμαστε που είμαστε και που θέλουμε να πάμε.
Η ελληνική γλώσσα είναι η μόνη που μας δίνει την δυνατότητα να εννοούμε αυτό που λέμε , με βάση τους φθόγκους που χρησιμοποιούμε μέσα στις λέξεις μας. Αυτό είναι μια βασική αρχή. Αν ρωτήσετε κάποιον ειδικό πχ Τον Μπαμπινιώτη θα σας πει καμιά 50 αριά λόγους ακόμα που χρειάζεται πρώτα να ξέρουμε και μετά να περιμένουμε αντίστοιχη εξέλιξή της γλώσσας μας με την τεχνολογία κλπ. Χαρακτηριστικό παράδειγμα προς αποφυγήν ,είναι η ορολογία που χρησιμοποιούμε πχ σε συνέδριο αριστερού κόμματος, με συγκεριμμένο λεξιλόγιο, ή ένα <> με ανθρώπους της τεχνολογίας οι οποίοι γίνονται ακόμα και λεξιπλάστες για να διαμορφώσουν κλίμα, ή οι πιτσιρικάδες που συναιρούν τις συλλαβές και τις λέξεις προκειμένου να κερδίσουν χρόνο. Οι ίδιες λέξεις ακόμα και με διαφορετικό τρόπο γραφής μπορεί να έχουν άλλο νόημα, Μόνο και μόνο από αυτό, πριν να γίνει οποιαδήποτε αλλαγή θα πρέπει να το σκεφτούμε πολύ. Εξάλλου είναι η σημαντικότερη κληρονομιά που έχουμε από τους προγόνους μας. Σκεφτείτε έναν Αυστριακό , ή έναν ιρλανδό, τι έχει να πει αντίστοιχο με εμάς. Σαν να βάζεις Ελληνα Κρητικό να μιλάει θα είναι για εμάς . ο πρώτος μιλάει Γερμανικά και ο δεύτερος αγγλικά με προφορά. Ισως να καταλάβουμε πόσο σημαντική είναι η γλώσσα μας και ποια είναι η εξέλιξη που θα πρέπει να έχει, μόνο αν την μαθουμε όλοι μας καλύτερα.
Δεν μπορώ να καταλάβω αυτό το αξίωμα: “Η ελληνική γλώσσα είναι η μόνη που μας δίνει την δυνατότητα να εννοούμε αυτό που λέμε , με βάση τους φθόγκους που χρησιμοποιούμε μέσα στις λέξεις μας. ” Το έχω διαβάσει πολλές φορές και ποτέ δεν έχει κάποια λογική επεξήγηση.
Επίσης το κλειστό κύκλωμα “πρώτα πρέπει να την μάθουμε καλά για να την αλλάξουμε” δεν βοηθάει καθόλου. Ποιά ελληνική γλώσσα πρέπει να μάθουμε; Την κυρίως προφορική του Σωκράτη, αυτή που υπαγόρευε στους σκλάβους του ο Πλάτωνας, βουστροφηδόν και χωρίς κενά, αυτή που έγινε της μόδας να διδάσκεται στην Ρώμη; (κλπ κλπ)
Οι άνθρωποι της τεχνολογίας γίνονται λεξιπλάστες επειδή ο ελληνικός πολιτισμός δεν οδηγεί εδώ και χιλιετίες τις εξελίξεις διεθνώς σε σχεδόν κανένα γνωστικό ή οικονομικό επίπεδο. Λογικό είναι και οι λέξεις που παράγονται σωρηδόν να μην είναι ελληνικές. Ο μύθος ότι έχουν όλες ελληνικές ρίζες έχει πάψει να ισχύει εδώ και πολλά χρόνια ακόμα και στην ιατρική.