Η Λιόπη Αμπατζή, γεννήθηκε στην Αθήνα. Σπούδασε Πολιτικές Επιστήμες στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και Κοινωνική Ανθρωπολογία στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου όπου ολοκλήρωσε το Διδακτορικό της το 2004. Συνεργάστηκε με το Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών και ως μεταδιδακτορική ερευνήτρια με το Πανεπιστήμιο Αθηνών. Το 2008 εκδόθηκε από το ΕΚΚΕ η μελέτη της με τίτλο “Προσεγγίζοντας το φαινόμενο του Τrafficking”. Ασχολείται με τη μελέτη του φύλου και της σεξουαλικότητας της εργασίας και της μετανάστευσης στη σύγχρονη Ελλάδα.
Τη Λιόπη τη γνώρισα σε μια πολύ δύσκολη περίοδο της ζωής μου και αποδείχτηκε για μένα ένας φάρος αισιοδοξίας, κατανόησης σημαντικών θεμάτων που αφορούν την ύπαρξή μας ως προσωπικότητες, της ίδιας της ζωής αλλά και του θανάτου. Παρά τις όποιες αντιξοότητες συναντά, παραμένει μια αστείρευτη πηγή χαράς που τη μεταδίδει σε όποιον βρεθεί κοντά της.
Διαθέτοντας πρωτότυπη ματιά που τη συμπληρώνει η γρήγορη αντίληψη των καταστάσεων που συμβαίνουν τόλμησε κατά τη διάρκεια της διδακτορικής διατριβής της με θέμα τη σεξουαλική εργασία να μπει στο χώρο της «κονσομασιόν», σαν εργαζόμενη για να μπορέσει να γνωρίσει καλύτερα το περιβάλλον και τους ανθρώπους που ερευνούσε. Το έργο της αυτό εκδόθηκε το 2009 από τις εκδόσεις «ΚΕΔΡΟΣ» με τον τίτλο «Ποτό για Παρέα».
Με τη Λιόπη λοιπόν, σήμερα θα μιλήσουμε για σεξ και χρήμα, τους ανθρώπους που ασκούν σεξουαλική εργασία και τη σημασία της εργασίας αυτής για την κοινωνία της Ελλάδος.
Τι ήταν αυτό που σε έστρεψε να ασχοληθείς με το χώρο της σεξουαλικής εργασίας και των ανθρώπων που εμπλέκονται σε αυτή;
Το αρχικό μου ενδιαφέρον ξεκίνησε θέλοντας να μάθω τι σημαίνει η λέξη πουτάνα, πως νοηματοδοτείται μέσα στο χώρο τον οποίο παράγεται και πως χρησιμοποιείται έξω από αυτόν. Αυτό που διαπίστωσα είναι ότι μέσα στο χώρο που παράγεται έχει θετική σημασία τόσο από τις γυναίκες που εργάζονται σε αυτόν (ξέρεις μια πουτάνα που είμαι εγώ;- δηλώνοντας αυτοεκτίμηση), όσο και από τους πελάτες (αυτή είναι μια πουτανάρα! – σαν εκδήλωση θαυμασμού). Δεν θα χρησιμοποιηθεί σε καμμία περίπτωση υποτιμητικά, σε αντίθεση με την έννοια που δίνεται στη συγκεκριμένη λέξη έξω από το χώρο παραγωγής της. Ο άνθρωπος, καθότι όν συμβολικό ποτέ δεν κυριολεκτεί.
Πόσο διαχρονικό θεωρείς το φαινόμενο της έμφυλης ανταλλαγής;
Οι οικονομικοσεξουαλικές ανταλλαγές ανάμεσα σε άντρες και γυναίκες είναι ένα παγκόσμιο, συνεχές φαινόμενο και στιγμές ή τμήματα αυτού συναντάμε από την πορνεία του δρόμου μέχρι το γάμο.
Είδες να αναπτύσσονται και άλλου είδους σχέσεις μέσα στο χώρο αυτό μεταξύ των εργαζόμενων γυναικών και των πελατών και αν ναι ποια ήταν η εξέλιξή τους;
Ναι, βεβαίως. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η ιστορία που περιγράφεται στο βιβλίο, αυτή του Σάκη και της Λίνας. Πρόκειται για την αφήγηση του αναπτυξιακού κύκλου μιας σχέσης που ξεκίνησε ανάμεσα σε μια γυναίκα και σε έναν πελάτη στο μπαρ και, αφού διέγραψε δύο κύκλους άτυπης συμβίωσης, οδηγήθηκε σε γάμο και κατόπιν σε χωρισμό. Το ενδιαφέρον στοιχείο αυτής της ιστορίας είναι η ανάμειξη του οικιακού με τον εξωοικιακό χώρο, η αντιπαράθεση μεταξύ του ερωτικού και του συγγενικού δεσμου.
Σε μια προσπάθεια να ερμηνεύσω ως αποστασιοποιημένη παρατηρήτρια τη σχέση του Σάκη με τη Λίνα, θα τολμούσα την εξής υπόθεση: εκείνο που δεν κατόρθωσε η Λίνα δεν ήταν να προσαρμοστεί στα οικιακά της καθήκοντα, αλλά να παραμείνει μια καλή κονσοματρίς.
Έχουν αλλάξει τα πράγματα στην Ελλάδα του σήμερα σε σχέση με μια δεκαπενταετία πριν που έκανες τη σχετική έρευνα όσον αφορά τη σχέση των φύλων και της ζήτησης σεξουαλικών υπηρεσιών με ανταλλαγή το χρήμα;
Παρόλο που η Ελλάδα έχει αλλάξει δραματικά με την οικονομική κρίση και τη φούσκα που είχε προηγηθεί και όλο αυτό το καταναλωτικό lifestyle, νομίζω ότι σε ιδεολογικό επίπεδο δεν έχουν αλλάξει τα πράγματα. Για την ακρίβεια, συντηρητικοποιούμαστε ακόμη περισσότερο. Αυτό δείχνει και η άνοδος του φασισμού. Τελικά φαίνεται ότι πίσω από τέτοιες ανάγκες, δηλαδή ανάγκες αντρών να έχουν πληρωμένη συντροφιά, φαίνονται αρχές ενός ολόκληρου πολιτισμου. Ο δικός μας πολιτισμός, ο δυτικός νεοχριστιανικός ευνοεί και ευλογεί το ετεροφυλόφιλο μονογαμικό σεξ. Ακόμη και στην καλύτερη, πιο φιλελεύθερη περίπτωση του φαίνεται να στηρίζει τις σταθερές μονογαμικές σχέσεις καθιστόντας οποιαδήποτε άλλη δυνατότητα ηθικά και κοινωνικά επιλήψιμη. Με αυτόν τον τρόπο δημιουργεί ένα υποκριτικό και απόλυτο πλαίσιο για να εκφραστούν σεξουαλικά οι άνθρωποι με αποτέλεσμα να υπάρχει πάντα η ανάγκη της έμφυλης συναλλαγής σαν λύση εκτόνωσης και κάποιες φορές και διακωμώδησης. Η τάση διακωμώδησης μέσα στα μπαρ γίνεται αντιληπτή με τις υπεργυναίκες και τους άντρες άρχοντες, γλεντζέδες που όσα πιο πολλά χαλάνε τόσα πιο πολλά παλαμάκια παίρνουν. Ένα παιχνίδι που παίζεται και από τις δύο πλευρές και διατυπώνεται ξεκάθαρα μεταξύ των εμπλεκομένων, τίμια και χωρίς να παρεξηγείται.
Τα μαγαζιά, χώροι σεξουαλικής εργασίας, δεν κλείνουν γιατί οι άντρες δε θέλουν πια να πηγαίνουν σε αυτά, ούτε γιατί δεν υπάρχουν πουτάνες. Λεφτά δεν υπάρχουν και κλείνουν και αυτά όπως τόσες άλλες επιχειρήσεις.
Πως μπορεί, κάποιος που θέλει, να προμηθευτεί το βιβλίο σου μιας και έχει ήδη εξαντληθεί η τελευταία του έκδοση;
Πράγματι, το βιβλίο είναι εξαντλημένο. Όποιος επιθυμεί να το αποκτήσει μπορεί να μου στείλει σχετικό αίτημα στο [email protected] και θα φροντίσω για τη διαδικασία
Θέλεις να μας πεις για τα καινούρια πράγματα που ετοιμάζεις;
Το γυναικείο στήθος, ο μαστός, το βυζί, το στηθάκι, το μεμέ, η βυζάρα (συνήθως στον πληθυντικό) αποτελεί αναμφίβολα ένα πολύσημο σύμβολο, ένα σωματικό τοπίο μεταφορά για τη θηλυκότητα, την τροφή, την τρυφερότητα, τη στοργή, την ενηλικίωση, τη σεξουαλικότητα. Το γυναικείο στήθος είναι μεταφορά για την κοινωνική κατηγορία “γυναίκα”. Είναι η ορατότητα, η καμπύλωση στο ίσιο στέρνο, ο σωματικός τόπος της διαφοροποίησης του αρσενικού από το θηλυκό. Είναι ακόμα ο τόπος της αγκαλιάς, είναι η πρώτη εμπειρία τροφής και πληρότητας.
Οι διαπιστώσεις αυτές θέτουν αυθύπαρκτο το ζήτημα της ρευστότητας των νοημάτων και τα συμφραζόμενα στα οποία αυτά (ανα-)παράγονται για τα πραγματικά σώματα και τις δυνητικές καταστάσεις που βιώνουν. Τίθεται ταυτόχρονα ζήτημα οικειοποίησης, σφετερισμού, διαπραγμάτευσης, φωνής και σιωπής, ενεργητικότητας και παθητικότητας.
Στις χιλιετίες της ανθρώπινης κοινότητας οι πολιτισμοί άφησαν ίχνη φωνών πάνω σε σιωπηλά αγάλματα κι άλλα τέχνεργα, μάρτυρες αντιλήψεων, αισθήσεων και συναισθημάτων για το γυναικείο στήθος.
Στη σύγχρονη εποχή έχει διασφαλιστεί στο επίπεδο της πυρηνικής απεικονιστικής ιατρικής η πρόσβαση στο εσωτερικό του σώματος και αυτόματα το γυναικείο στήθος ως μαστός αποτελεί εμβληματικό πεδίο των πολιτικών υγείας.
Με τα παραπάνω υπόψιν συνεργαζόμαστε μία ζωγράφος και μία ανθρωπολόγος προκειμένου να διερευνήσουμε τα ρευστά νοήματα του γυναικείου στήθους κινούμενες στα όρια της νόσου, της σεξουαλικότητας και της πολιτικής. Να αναρωτηθούμε και να συζητήσουμε την αντίσταση των σωμάτων, τη δράση των υποκειμένων, τις σιωπές των αυτονόητων που φυλακίζουν την πολυδιάστατη εμπειρία σε ασφυκτικά στενά σχήματα.
Καλή επιτυχία Λιόπη!
Τη Λιόπη Αμπατζή μπορεί όποιος θέλει να την γνωρίσει από κοντά να τη συναντήσει την Πέμπτη, 10 Απριλίου στις 19:00-21:00 στο Beaver που θα παρουσιάσει την έρευνα της ανοίγοντας μια συζήτηση για τη σεξουαλική εργασία με παρέα:
Την Πάολα Ρεβενιώτη- sex activist / artist
Τη Νέλλυ Καμπούρη – Εργαστήρι Σπουδών Φύλου, Πάντειο Πανεπιστήμιο
Τον Κώστα Κανάκη – Κοινωνιογλωσσολόγο, Τμήμα Κοινωνικής Ανθρωπολογίας και Ιστορίας, Πανεπιστήμιο Αιγαίου
Το Λεωνίδα Οικονόμου, αναπληρωτή καθηγητή, Πάντειο Πανεπιστήμιο