Απολαμβάνω μαγεμένος τον Στέφανο Μάνο σε ομιλία του. Τον πάω. Τον γουστάρω. Τον θαυμάζω. Ναι, τον λατρεύω σχεδόν. Είμαι κλασσικό θύμα του αρχηγοκεντρικού κομματικού συστήματος. Μήπως πρέπει να κόψω τις φλέβες μου πριν οδηγήσω την χώρα μου σε νέα αδιέξοδα;
Η πρώτη πιθανή λύση είναι να ενδυναμωθεί η σχέση μεταξύ αρχηγών και ακολούθων τους. Ειδικά στην δεκαετία του ’90 η θεωρία του χώρου (πχ o Gary Wills στο Certain Trumpets) προσπάθησαν να επαναφέρουν την δύναμη και την ευθύνη των οπαδών. “The followers are, in the [leadership] literature, a hazy and not very estimable lot—people to be dominated or served, mesmerized or flattered.” Όπως εξηγεί και και ο ψυχοιστορικός Bruce Mazlish, o αρχηγός δεν υπάρχει καν αν δεν υπάρχει η ομάδα. Μερικοί δε που ακολουθούν τον αρχηγό καταλήγουν να γίνουν συνεργάτες και μέρος της αλλαγής που προσπαθεί να πετύχει η ομάδα. (“The Power of Followership” του Robert Kelley )
Ο δεύτερος τρόπος να το δει κανείς το θέμα είναι να τους αποκαλέσουμε συνεργούς. Ο Robert Putnam μιλάει περισσότερο για την “κοινωνία” ή την “αστική δημοκρατία” παρά για τις ευθύνες τυχόν πολιτικών αρχηγών. Ο ρόλος του αρχηγού είναι περισσότερο να εμπνέει σε δράση όλους, να τους πείθει να συμμετέχουν και να είναι ενεργοί. Πρέπει να διατηρούν σε όλους την ελπίδα και το όραμα. ( Chrislip/ Larson) Η ίδια λογική μπορεί να διέπει και τις διεθνείς σχέσεις άλλωστε. (Harlan Cleveland – 1990)
Στο βιβλίο “Public Entrepreneurship” ο Eugene Lewis έδειξε έναν τρίτο δρόμο. Ακόμα και τις πιο άκαμπτες γραφειοκρατίες μπορούν να τις υποθάλψουν μερικά αποφασισμένα και έξυπνα άτομα με ατζέντα αλλαγών. Πιο πρόσφατα οι Osborne και Gaebler επανέλαβαν την θεωρία με παραδείγματα και ανάλυση. Αρκεί να οριστεί ένα πρόβλημα με διαφορετικό τρόπο από τους προκατόχους τους και την ικανότητά τους να βρίσκουν νέες λύσεις στα παλιά προβλήματα. “For the past 50 years, most public leaders have assumed that government’s role was one-dimensional: to collect taxes and deliver services. . .. But today’s entrepreneurial leaders unhook themselves from the tax-and-service wagon.”
Και βέβαια οι αρχηγοί υπάρχουν για να προκαλούν. Για να ταράζουν τα νερά. Ο Ronald Heifetz έχει αναλύσει με διασκεδαστική και γαργαλιστική λεπτομέρεια πως τόσες ομάδες καταφέρνουν να αναπτύξουν πολύπλοκα συστήματα για να… μην κάνουν τίποτα τελικά! Η δουλειά του αρχηγού είναι να αποκαλύπτει και να ενορχηστρώνει τις απαραίτητες (για να γίνει αλλαγή) εντάσεις. Τέτοιου είδους αρχηγοί δεν παρέχουν απαντήσεις. Απλά ενεργοποιούν την ομάδα για να βρει και τα ερωτήματα και τις απαντήσεις.
Είναι προφανές ότι οι πιο πολλοί πολιτικοί αρχηγοί ούτε διαβάζουν αυτά τα βιβλία ούτε έχουν εκπαίδευση στις απαραίτητες αρετές για την δουλειά που κάνουν. Πόσο μάλλον αν θέλουν να είναι άξιοι αρχηγοί. Μερικές βασικές παραλείψεις:
1. Ξεχνάνε ομάδες πληθυσμού. Τις γυναίκες πολύ συχνά. Γεωγραφικές περιοχές ή άλλες ομάδες πληθυσμού. Εκτός εκλογών τις ξεγράφουν.
2. Ξεφτιλίζουν από μόνοι τους θεσμούς που θα χρειαστούν. Πρόσφατο και τρανταχτό παράδειγμα η Ευρωπαϊκή Ένωση. Δημοφιλής στόχος σχεδόν όλων των πολιτικών κατά περιόδους.
3. Ροκανίζουν την θέση τους τονίζοντας την ανεπάρκεια του ίδιου του Κράτους που οδηγούν! Θα ήταν σαν να βγει ο πρόεδρος της Κόκα Κόλα και να ομολογήσει ότι δεν πίνει ο ίδιος γιατί κάνει κακό στην υγεία….
4. Καταστρέφουν με τον τρόπο τους τον πολιτικό πολιτισμό. Όταν ανεβάζει τους τόνους, όταν βρίζει αντιπάλους, όταν ψεύδεται ή εσκεμμένα δημιουργεί λάθος εντυπώσεις ο πολιτικός χαλάει τους κανόνες του παιχνιδιού και μας μπερδεύει.
5. Επιστροφή σε βασικές αξίες. Αντίθετα με όσα λέγονται κατά καιρούς θα ήταν ευχής έργο να ήταν επαγγελματίες οι πολιτικοί. Να τηρούσαν κάποιες σταθερές στην συμπεριφορά τους. Αντίθετα φέρονται σαν πολλούς άλλους κλάδους οι οποίοι με τον τρόπο τους καταστρέφουν την αξιοπιστία όλων των συναδέλφων τους.
Δεν θα τις κόψω τις φλέβες μου. Θα συνεχίσω να θαυμάζω τον Στέφανο Μάνο. Και να προσπαθώ για κάτι καλύτερο από όπου μπορώ, όσο μπορώ.