Συνέντευξη στη Χαρά Μαρκατζίνου
Είχα την τύχη και την ευτυχία πριν από δύο χρόνια περίπου να αρχίσω μαθήματα ζωγραφικής σε ένα όμορφο εργαστήρι με δάσκαλο, το ζωγράφο Βαγγέλη Παππά. Ο Βαγγέλης, για όσους τον γνωρίζουν, είναι ένας μοναδικός άνθρωπος με πηγαίο ταλέντο, ατέλειωτη αγάπη για αυτό που κάνει, αστείρευτη φαντασία, αισιοδοξία, ένα χαμόγελο και μια ανοιχτή αγκαλιά για τους μαθητές του, εμάς δηλαδή, κι απίστευτη υπομονή. Είναι ευαίσθητος, δίκαιος και πάνω από όλα αληθινός. Προτού διαβάσετε τη συνέντευξή που παραχώρησε στο kissmygrass θα ήθελα να τον ευχαριστήσω προσωπικά γιατί μου έμαθε να πιστεύω στον εαυτό μου και στις ικανότητές μου και να του πω πως ανυπομονώ για όσα θα μας διδάξει παρακάτω.
Ο Βαγγέλης Παππάς γεννήθηκε το 1976 στον Πειραιά. Προτού εισέλθει ως επιτυχών στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών στην Θεσσαλονίκη το 1995, είχε ήδη σπουδάσει τέσσερα έτη Βυζαντινή Τέχνη με δασκάλους όπως, ο Γιάννης Καρούσος, ο Λιόνδας, ο Ζίας και πολλοί άλλοι. Από την Σχολή Καλών Τεχνών αποφοίτησε το 2002 και κατά την διάρκεια της στρατιωτικής του θητείας δημιούργησε το περίφημο Μουσείο του Ρούπελ στο Πετρίτσι Σερρών. Στην συνέχεια έλαβε μέρος σε πολλές ομαδικές εκθέσεις και μέχρι σήμερα έχει στήσει 4 ατομικές εκθέσεις, ενώ από το 2004 ξεκίνησε να διδάσκει στην Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση ως καθηγητής Εικαστικών. Το 2008 σε συνεργασία με την Ελένη Καμπουράκη δημιούργησαν το Εργαστήριο της ARTe, ένα όνειρο ζωής που εκπληρώνει τους στόχους του σε εκατοντάδες μαθητές οι οποίοι αφέθηκαν μέσα στα μαγικά εικαστικά του γρανάζια.
Πότε αποφάσισες ότι ήθελες να γίνεις ζωγράφος;
Μάλλον από τη στιγμή που κατάλαβα τον εαυτό μου. Κοιτούσα αχόρταγα το περιβάλλον όπου μεγάλωνα και ζωγράφιζα τα πάντα· πολυκατοικίες, μπαλκονόπορτες, κάγκελα, ταράτσες, αλλά περισσότερη εντύπωση μου έκαναν οι τηλεοπτικές κεραίες και οι τρούλοι των εκκλησιών. Ζωγράφιζα με ένα πάθος που μονάχα σήμερα είμαι σε θέση να αποκωδικοποιήσω· ως παιδί κατείχα εκείνη την αδιαπραγμάτευτη αρετή της ειλικρίνειας και της αλήθειας. Η ζωγραφική μου ήταν μια συγκλονιστική έκφραση της ψυχούλας μου, κι όταν ζωγράφιζα, κυριολεκτικά ζούσα την δημιουργική μου εμπειρία, κλαίγοντας, ή γελώντας, ή κρυφομουρμουρίζοντας. Αργότερα έμαθα ότι κάπως έτσι φιλοτεχνούσε τα έργα του και ο Θεόφιλος, ο μεγάλος ζωγράφος της λαϊκής μας τέχνης. Για μένα, όμως, ήταν ήδη αργά. Μεγαλώνοντας, όλη αυτή τη μαγεία την έχασα ολοκληρωτικά.
Ποια ήταν η αντίδραση των δικών σου όταν τους ανακοίνωσες ότι ήθελες να γίνεις ζωγράφος;
Το είχαν υποψιαστεί από πολύ νωρίς. Δεν μου έφεραν κανένα εμπόδιο, αντιθέτως, κάμαν απίστευτες θυσίες για να πραγματοποιηθεί το όνειρο του παιδιού τους. Βασικά, σήμερα, δεν θα ήμουν τίποτα, αν δεν υπήρχαν εκείνοι οι δύο ταπεινοί ήρωες…
Τι είναι τέχνη για σένα;
Θαρρώ πως μου πήρε χρόνια για να απαντήσω σε αυτό το θεμελιώδες ερώτημα· και νομίζω πως τούτη η απάντηση που κρατώ στις παλάμες μου τώρα είναι μονάχα η μαγιά για αρχινήσει το μεγάλο ζύμωμα του μέλλοντος. Κάποτε, τέχνη για μένα ήταν μια παράφορη ενστικτώδη ανάγκη· ζωγράφιζα γιατί έπρεπε, γιατί αλλιώς δεν μπορούσα· πλαντούσα, όλα μου φάνταζαν ανούσια αν τυχόν έχανα την δυνατότητα να τα ερμηνεύσω εικαστικά. Ακόμα και η ίδια η φύση ή μια ωραία γυναίκα, όσο κυλούσε ο χρόνος, αντιλαμβανόμουν ότι έχανε την αξία της, μαράζωνε αν δεν μπορούσα να την μεταστοιχειώσω σε τέχνη. Δηλαδή η έννοια της αντικειμενικής ομορφιάς σιγόσβηνε μέσα μου και γίνονταν πηγαία η ανάγκη για υποκειμενική ματιά. Ήθελε, σαν να λέμε, το μάτι μου, να γίνει ο πρωταγωνιστής, ο βασιλιάς, και να επαναπροσδιορίσει τί είναι ομορφιά, τί είναι γραμμή, τί είναι σημαντικό, τί είναι φως, τί είναι σχήμα. Σήμερα, πιότερο ώριμος, θέλω όλες αυτές οι εμπειρίες να αναβαπτιστούν μέσα σε κείνη την κολυμπήθρα των παιδικών μου χρόνων. Να ξαναζήσω την μαγεία της ειλικρίνειας, της αμεσότητας με τον εσωτερικό συμπαντικό μου κόσμο, να κάμω το έργο μου εικαστικό καρδιογράφημα μιας αλήθειας που δεν έχει ξαναειπωθεί ποτέ.
Για μένα τέχνη είναι ακριβώς αυτό: Μια αλήθεια που σαν μαγική σταγόνα, διαλύει το σκοτάδι του ψεύδους μέσα στο οποίο ζούμε.
Ποιος είναι ο αγαπημένος σου πίνακας;
Αυτή την περίοδο οι «Πρόσφυγες» του Φώτη Κόντογλου. Εμπεριέχει μέσα του τον ηρωισμό και την λαϊκότητα ενός πανανθρώπινου δράματος. Η βυζαντινότροπη τεχνική του και συνάμα η αφαιρετικότητα της σκηνής με συγκινεί βαθιά.
Ποιο ρεύμα σε επηρέασε περισσότερο;
Έχω την εντύπωση – και για να το συνδέσω με το έργο που σας προανέφερα- πως η βυζαντινή μας τέχνη είναι η μήτρα μέσα στην οποία μεγάλωσα. Από την άλλη, όμως, όταν ήμουν μικρό παιδί, με πήγαιναν οι γονείς μου να εκκλησιαστούμε στον ναό του Αγίου Κωνσταντίνου στον Πειραιά, στην εκκλησία που βρίσκεται αντίκρυ από το διάσημο Δημοτικό Θέατρο· εκεί μέσα σήκωνα με δέος το βλέμμα μου και αντίκριζα κείνους τους δυτικότροπους αγίους, με τις αναγεννησιακές στάσεις και τα ροδαλά μάγουλα, τις περίφημες πτυχώσεις των ρούχων τους και το συναρπαστικό κοσμικό τους ύφος και θαρρώ πως τούτες τις μορφές τις έβλεπα συχνά να με επισκέπτονται στον ύπνο μου. Ήταν σαν να παντρεύονταν μέσα μου, μυστικά, το Βυζάντιο και η Αναγέννηση σε ένα γλέντι μεθυστικό και συνάμα αταίριαστο. Αργότερα, κατά την διάρκεια των σπουδών μου, αντιλήφθηκα έκπληκτος πως η Βυζαντινή τέχνη είναι η αρχή της πιο συναρπαστικής αφαίρεσης· εξάλλου τα ανεστραμμένα τραπεζάκια του Σεζάν δεν απέχουν και πολύ από τα τραπεζάκια των βυζαντινών παραστάσεων· και να φανταστείτε πως οι βυζαντινοί ζωγράφιζαν τούτα τα παράξενα αντικείμενα περίπου χίλια χρόνια νωρίτερα από τον περίφημο πατέρα της μοντέρνας τέχνης.
Τι είναι ταλέντο και πώς το διακρίνεις;
Ταλέντο είναι κείνο το χωραφάκι που μας έλεγαν οι παλιοί· στο κάμει δώρο ο Θεός και μετά του λόγου σου, είτε το ξεπουλάς για πενταροδεκάρες, είτε το κάμεις μυστικό κήπο της καρδιάς σου. Προσωπικά, αν με ρωτάτε πώς διακρίνω ένα ταλέντο, το κάμω μέσα από την εξής απλή παρατήρηση: Κοιτώ αν τούτος που διατρανώνει πως είναι καλλιτέχνης είναι συνάμα κι εργάτης. Διότι το θεόσταλτο κριτήριο της έμπνευσης έχει πλέον πεθάνει· κανένας γνήσιος δημιουργός δεν αναμένει την αμαξοστοιχία της έμπνευσης για να αρχινήσει το ταξίδι της προσωπικής του έκφρασης. Όποιος τα λέει αυτά, κάθεται ακόμα και τούτη την ώρα που μιλάμε, στα παγκάκι του σιδηροδρομικού σταθμού και περιμένει· αμήχανος και μόνος. Κι όσο δεν σηκώνεται να περπατήσει, θα περιμένει εκείθε για πάντα.
Τι θυμάσαι από τους δασκάλους σου και πώς αυτό σε έχει επηρεάσει εσένα σαν δάσκαλο;
Οι δικοί μου δάσκαλοι ήταν άνθρωποι της τέχνης και του κάματου κι όχι της ανούσιας και φανφαρόζικης θεωρίας. Με δίδαξαν ζωγραφική· πώς να κρατώ το κάρβουνο, πώς να σκέφτομαι, να παρατηρώ, να φιλοσοφώ, να αναρωτιέμαι διαρκώς, να μην χορταριάζει η τέχνη μου, να εξελίσσομαι αενάως· τους οφείλω τα πάντα. Αν είχα το χρόνο θα μπορούσα να σας τους απαριθμήσω όλους, διότι τους σέβομαι πραγματικά και τους τιμώ και θα τους τιμώ μέχρι να πεθάνω. Αλίμονο, όμως, σε κείνους που δεν ξέρουν να χειρίζονται τούτες τις λεπτές χορδές της ανθρώπινης αρετής που ακούει στο όνομα: ευγνωμοσύνη. Η ευγνωμοσύνη στον δάσκαλο είναι το κλειδί του καλλιτέχνη που τον κάμει ανώτερο και σοφό άνθρωπο· και το λέω αυτό, διότι γνωρίζω εμπειρικά τι σημαίνει αγνωμοσύνη και περιφρόνηση. Όταν παύεις να τιμάς τον δάσκαλο σου, κείνον που σε ανέστησε και σε μετουσίωσε από ύλη σε πνεύμα, τότε παύεις να αντλείς αενάως την μυστική γνώση που εκρέει από την διδασκαλία του και διαχέεται αδιάκοπα μέσα στο χρόνο της ψυχής σου. Ακόμα κι αν πέθανε ο δάσκαλος σου, τα λόγια του δεν χάνονται ποτέ. Αν όμως, αποστρέψεις την καρδιά σου από αυτόν, τότε φράζει οριστικά και η αιώνια πηγή της διδαχής του.
Πόσο πιστεύεις ότι η κρίση έχει επηρεάσει την τέχνη;
Η έννοια της κρίσης και η έννοια της τέχνης είναι ταυτόσημες. Για να παραχθεί τέχνη πρέπει πρωτίστως να υπάρξει κρίση. Ο καλλιτέχνης που έχει ρίξει γέφυρες με τον εαυτό του, αυτός δηλαδή που έχει συνείδηση των οντολογικών του αναζητήσεων, προτού πιάσει το πινέλο, το καλέμι του ή ακόμα και την πένα, νιώθει μέσα του έναν ανείπωτο και ξαφνικό σάλαγο, μια υπόκωφη βοή που γρήγορα όσο ποτέ γίνεται σεισμός· όλα μέσα του σμπαραλιάζονται, γκρεμίζονται, καταρρέει το σύμπαν και πίσω από τα παγκόσμια χαλάσματα και το πυκνό κουρνιαχτό αργόσυρτα σηκώνεται μια κραυγή. Μια κραυγή που δεν τελεύει ποτέ της. Μια συνεχόμενη κραυγή. Τούτη είναι η απαίτηση· είναι η αλήθεια που σας έλεγα παραπάνω, η οποία πρέπει πάση θυσία να ειπωθεί. Ένα έργο τέχνης είναι αποτέλεσμα μιας εσωτερικής τεκτονικής μετατόπισης. Δεν γεννιούνται τα σπουδαία έργα από ψύλλου πήδημα. Η κρίση παντού και πάντα είναι υπαρξιακή. Όλες οι κρίσεις ξεκινούν από την ψυχή μας. Η παγκόσμια κρίση που διανύουμε αυτή την στιγμή είναι κατά κύριο λόγο υπαρξιακή· ο άνθρωπος για άλλη μια φορά, ιστορικά, ξανάγινε κτήνος – κτήνος βέβαια πάντοτε ήταν, αλλά κατά περιόδους φέρονταν σαν κατοικίδιο – σήμερα όμως, ανασηκώθηκε στα δυο του ποδάρια σαν πραγματικό τέρας. Η εγωπάθεια τον παραμόρφωσε ολοκληρωτικά, το χρήμα γίνηκε ο αληθινός του Θεός, ο συνάνθρωπος μετατράπηκε σε εχθρός, το ψεύδος ζυμώνεται με τον ορθολογισμό και ρίχνει φωτιά κατακαίοντας την φαντασία, το όνειρο, την αθανασία. Το οικονομικό σκέλος είναι μονάχα ένα πλοκάμι από όλη ετούτη την σήψη· κι εμείς; Αντί να παρατηρήσουμε το γενικό κακό, να εξηγήσουμε δηλαδή την βασική αιτία της κρίσης, που είναι ο πάσχων άνθρωπος, στρέφουμε το βλέμμα μας και κοιτούμε το χρήμα· το πάσχων πορτοφόλι μας.
Ο αληθινός καλλιτέχνης όλα ετούτα τα προσπερνά· πίσω από τα φαινόμενα, έχει το χάρισμα και αντικρίζει την αλήθεια. Πίσω από τις πολυάριθμες κραυγές του ψεύδους που σηκώνει σα νέφος η τερατώδη λογική της κρίσης, ο καλλιτέχνης ακούει μονάχα εκείνη την εσωτερική, την δική του Κραυγή, που τον παρακινεί διαρκώς να μαρτυρήσει την Αλήθεια. Και τούτη η Κραυγή δεν είναι τρομακτική· είναι, απλά, ένα τραγούδι γιομάτο παράπονο.
Πώς είναι ο Βαγγέλης όταν δε ζωγραφίζει, σκιτσάρει ή διδάσκει;
Ένας μανιακός που δεν ξέρει να εκτιμήσει τον καιρό ειρήνης κι ετοιμάζεται διαρκώς για τα επόμενα έργα του.
Πες μας δυο λόγια για τη σχολή.
Βασικά μου αρέσει να το αποκαλώ εργαστήριο· μου είναι προτιμότερος ο όρος διότι η έννοια του εργαστηρίου εμπεριέχει μέσα της τον πειραματισμό, την ελεύθερη διακίνηση ιδεών, την σκέψη και την ανατροπή, ενώ η έννοια της σχολής μου θυμίζει ένα είδος μόρφωσης που εγώ προσωπικά απεχθάνομαι, δηλαδή εκείνο της εκπαίδευσης. Εμένα μου αρέσει ο αναγεννησιακός άνθρωπος, ο έχων σφαιρική αντίληψη για τον κόσμο· ο αυστηρά εξειδικευμένος τύπος ανθρώπου είναι ένα αποτυχημένο μοντέλο. Σε αυτό το μοτίβο των σχολών που μας περιβάλλουν, ο πειραματισμός απαγορεύεται, διότι ενδεχομένως μπορεί να αποσταθεροποιήσει το ετήσιο και προκαθορισμένο πρόγραμμα σπουδών. Για φανταστείτε το, λίγο! Φανταστείτε μια πειραματική εργασία ενός μαθητή να ανατρέπει ολοκληρωτικά τις αρχές του ήδη υπάρχοντος προγράμματος σπουδών που η εκάστοτε σχολή επιβάλλει στον καθηγητή να διδάσκει. Ποιος θα υπερισχύσει; Η καινοφανής αλήθεια ή το σύστημα παραγωγής τυποποιημένων μυαλών;
Στην ARTe θεωρώ πως παλεύουμε να χτίσουμε σύγχρονους αναγεννησιακούς ανθρώπους. Όσοι έρχονται να μαθητεύσουν στο εργαστήρι, δεν θα μάθουν μονάχα να ζωγραφίζουν, αλλά δια μέσω της ζωγραφικής θα μάθουν να σκύβουν και να ακούνε με προσοχή κι αγάπη τον εαυτό τους. Υπάρχουν πολλά τμήματα· δημιουργικής ζωγραφικής, μοντέρνας τέχνης, βυζαντινής αγιογραφίας, εικονογράφησης βιβλίου και κόμικς, φωτογραφίας, ιστορίας της τέχνης, γυμνού μοντέλου, θεάτρου, προετοιμασία για την Σχολή Καλών Τεχνών και προετοιμασία για το Εικαστικό Επιμελητήριο Ελλάδας, αλλά βέβαια και το περίφημο τμήμα του Leonardo Da Vinci. Πάντοτε, οι πόρτες είναι ανοιχτές· οι μαθητές περιφέρονται στον χώρο και μπορούν να πάρουν μια γεύση από όλα όσα διαδραματίζονται εκεί μέσα. Όπως οι πόρτες, έτσι και τα μυαλά· όλα πρέπει να είναι ανοιχτά.
Η σχολή πρόσφατα απέκτησε και νέα ηλεκτρονική σελίδα. Τι μπορούμε να βρούμε στη σελίδα αυτή αν την επισκεφτούμε;
Η σελίδα αυτή, καθρεπτίζει τις παραπάνω αλήθειες. Στο www.art-e.gr δεν θα βρείτε μονάχα τα τμήματα του εργαστηρίου και τους υπέροχα γλυκούς χώρους όπου φιλοξενούνται όλα αυτά, αλλά επίσης θα έχετε και την ευκαιρία να μπείτε στην γκαλερί των μαθητών της ARTe και να θαυμάσετε από κοντά τα θαυμάσια έργα των καλλιτεχνών που μαθητεύουν κοντά μας. Επίσης μπορείτε να κάνετε κλίκ πάνω στο Μουσείο των Μεγάλων Καλλιτεχνών της ARTe όπου θα έχετε την μοναδική ευκαιρία να επισκεφθείτε ίσως τα διασημότερα έργα των μεγάλων δημιουργών της παγκόσμιας τέχνης, την ίδια στιγμή που εμείς σας εξηγούμε και σας αναλύουμε το περιεχόμενο των πινάκων.
Το μότο της ιστοσελίδας μας παρακινεί να ‘δημιουργήσουμε πέρα από κάθε φαντασία’. Τι είναι φαντασία άραγε;
Η ελευθερία της σκέψης, όταν αυτή έχει αποτινάξει από πάνω της την σκούρα μπέρτα της στείρας λογικής αντίληψης. Προσοχή! Δεν τα βάζω με τη λογική· αντιθέτως, θεωρώ πως η λογική είναι το ένα άλογο του άρματος της ανθρώπινης ύπαρξης πλάι σε κείνο του συναισθήματος. Μονάχα όταν λογική και συναίσθημα συμπορεύονται, μονάχα τότε μπορούμε να μιλάμε για πραγματικά θαύματα, ισορροπίας και ωριμότητας. Κάποιοι άνθρωποι, όμως, στοχάζονται και παρατηρούν τον κόσμο αποκλειστικά και σχεδόν εμμονικά μέσα από το φίλτρο της λογικής· αυτό για μένα είναι λάθος, ίσως θα πρόσθετα, λάθος αυτοκαταστροφικό. Δηλώνει ανασφάλεια, φόβο για το γεγονός ότι μπορεί ο κόσμος να έχει και μια διαφορετική όψη από αυτή που αυταπόδεικτα παρουσιάζεται μπροστά μας. Η μεταφυσική διάσταση του ανθρώπου και της φύσης, η αφανής, η μυστηριώδης, η άγρια ρομαντική, αποτελούν την κρυφή μαγεία της ζωής, που κρύβεται πίσω από το παραπέτασμα της φαντασίας. Η τέχνη υπηρετεί τούτη την αλήθεια μέσα από τον συμβολισμό των παραστάσεων και των υπονοούμενων εικόνων· πιστέψτε με, δεν υπάρχει πιο ανακουφιστική αίσθηση από ένα ταξίδι της ψυχής μας, σαν και τούτο.
Εκτός από τη ζωγραφική, ασχολείσαι και με το γράψιμο. Θα ήθελες να μας πεις λίγα λόγια για αυτό;
Φαίνεται πως και αυτό με ακολουθούσε από μικρό παιδί. Κάποτε, θυμούμαι, όταν ήμουν πρωτοετής στην Σχολή Καλών Τεχνών, απογοητευμένος από τις πάμπολλες κι ανεπιτυχείς προσπάθειές μου να βρω μια προσωπική εκφραστική φόρμα, έπεσα ανάσκελα στο κρεβάτι μου κι αναφώνησα: «Θα ήθελα, Θεέ μου, να ζωγραφίζω σαν τον Δομίνικο Θεοτοκόπουλο και να γράφω σαν τον Καζαντζάκη!» Αυτή η φράση τινάχτηκε τόσο αβίαστα μέσα από το λαιμό μου, που ευθύς πετάχτηκα από το στρώμα και κοντοστάθηκα για αρκετή ώρα ώστε να καταλάβω τι ακριβώς ξεστόμισα. Σήμερα χαίρομαι που τότε ξεστόμισα κείνη την περίφημη κουβέντα. Δεν είμαι βέβαια ούτε Ελ Γκρέκο, ούτε Καζαντζάκης, αλλά αυτό δεν σημαίνει τίποτα· θεωρώ πως ήταν περίφημη κείνη η στιγμή γιατί εντός μου υπογράφτηκε ένα συμβόλαιο βαρύ, δίχως επιστροφή. Όχι συμβιβασμούς, όχι μετριότητες· μονάχα θα κοιτάς την κορφή! Ουσιαστικά αυτό με διέταξε ο εαυτός μου. Και στη συγγραφή, όπως και στη ζωγραφική κάμω ακριβώς το ίδιο. Αποζητώ την αλήθεια. Την δική μου αλήθεια, την δική μου ματιά πάνω στα φαινόμενα του κόσμου ετούτου. Και είμαι χαρούμενος που, πιθανώς στα τέλη του Μάη, θα παρουσιαστεί το καινούργιο μου βιβλίο με τίτλο: « Το συναξάρι του Μεγαλομάρτυρα Αθανάσιου Διάκου» από τις εκδόσεις Παρρησία, διότι μέσα σε αυτές τις σελίδες, ο λόγος, οι λέξεις, οι ιδέες, το θέμα και η περιγραφή γίνονται για μένα χρώματα, ματιέρες, αυτόνομες γραμμές και αντιθετικά στοιχεία μιας νέας λογοτεχνικής σύνθεσης.
Τι μήνυμα θα ήθελες να δώσεις σε όσους θέλουν να ασχοληθούν με τη ζωγραφική αλλά μέχρι τώρα δεν το τόλμησαν;
Να κλείσουν τα μάτια τους και να φανταστούν για λίγο τον εαυτό τους, εκτός του πεδίου της καθημερινής φθοράς και του άγχους· εκτός της ψυχολογικής κατάρρευσης και της απογοήτευσης. Να φέρουν για λίγο στο μυαλό τους εικόνες της ανώτερης συμπαντικής δημιουργίας, όπως για παράδειγμα κάτι απλό: ένα κύμα που σκάει στα γυμνά τους πόδια· ένα κλαδί ελιάς καθώς το λούζει το φως του μεσημεριού· έναν απαλό ήχο που συντονίζεται από τα κατάρτια των αραγμένων καραβιών στη μαρίνα ενός παραθαλάσσιου χωριού. Όλα αυτά αποτελούν το χάδι του Θεού στη ζωή μας. Είναι το μεγαλείο μέσα στο οποίο βρεθήκαμε για να το απολαύσουμε. Είναι η απαρχή της προσωπικής μας Θέωσης. Και τώρα, αφού ανοίξουν τα μάτια τους κι αντικρίσουν πως όλα ετούτα δεν κατοικοεδρεύουν αποκλειστικά μέσα στον χώρο της φαντασίας, αλλά στον κόσμο τον οποίον πατούν και δεν θέλουν πεισματικά να δουν, ας αναρωτηθούν: Τι υπέροχα που θα ήταν, αν έστρεφα τον εαυτό μου προς την μητέρα φύση και γινόμουν κι εγώ ένα μικρός θεός, ένας θεός με πινέλα και όρεξη για αναδημιουργία, να βλέπει το θαύμα και να το παρατηρεί, να το ανασυντάσσει, να εμπλέκεται μαζί του και να στήνει νέους κόσμους πάνω στους ήδη μαγικούς.
Πώς πιστεύεις ότι η Τέχνη μπορεί να μας βγάλει από το αδιέξοδο (οικονομικό, κοινωνικό, προσωπικό) που βιώνουμε σήμερα;
Η τέχνη, έλεγε ο Κλίμτ, είναι η σωτηρία της ψυχής μας. Εγώ προσωπικά δεν το πιστεύω αυτό. Η τέχνη είναι μια απαρχή. Είναι η εκκίνηση. Αν θέλετε είναι το μέσον· αλλά όχι το άλφα και το ωμέγα. Η τέχνη δεν είναι θρησκεία. Είναι το εργαλείο· είναι η γλώσσα της έκφρασης. Δεν είναι ο λόγος για να ζώ. Είναι ο τρόπος για να ζω·΄είναι δηλαδή η παρατήρηση. Αν μάθουμε να παρατηρούμε τότε θα ανακαλύψουμε το μονοπάτι που οδηγεί στην αυτογνωσία. Και η αυτογνωσία είναι ο τελικός προορισμός· είναι το «Γνώθι σαυτόν» που μας περιγράφει η μετόπη των Δελφών. Μέσω της αυτογνωσίας ο άνθρωπος μπορεί να δημιουργήσει το προσωπικό του παράδεισο ακόμα και αν γύρω του φλέγεται ολάκερος ο κόσμος από τα ατελείωτα καζάνια της κολάσεως.
Ποια είναι τα μελλοντικά σου σχέδια;
Κάθε μέρα το μυαλό μου γεννάει και μια καινούργια ανάγκη. Πέρα από μια ατομική έκθεση, που ελπίζω κάποια μέρα να πραγματοποιηθεί, λόγω του ασφυκτικού μου προγράμματος, περιμένω την μεγάλη έκθεση του εργαστηρίου της ARTe που θα πραγματοποιηθεί στις 14 Ιουνίου του 2014 στο Δημαρχείο του Παλαιού Φαλήρου, με θέμα: «λάθως». Προσοχή! Μην διορθώσετε το λάθος που υπάρχει μέσα στη λέξη «λάθως». Το ωμέγα εισέρχεται για να επιβεβαιώσει ένα λάθος το οποίο αρνούμαστε να αναγνωρίσουμε όταν παλεύουμε να διορθώσουμε την λανθασμένη μορφή μιας κατάστασης. Αποζητώ να διορθώσω το λάθος με λάθος τρόπο. Είδατε μέσα τι κλίμα εργαζόμαστε μέσα στο εργαστήρι της ARTe; Είδατε τι είδους μηχανισμούς σκέψης ενεργοποιούμε μέσα στα πυρακτωμένα μυαλά των καλλιτεχνών μας; Φανταστείτε τώρα, πόσο ενδιαφέροντα έργα θα παρουσιαστούν, εφόσον το λάθος ενυπάρχει παντού· σε προσωπικό επίπεδο, σε διαπροσωπικό, σε κοινωνικό ή πολιτικό. Ειλικρινά περιμένω την βραδιά των εγκαινίων για να απολαύσω κι εγώ από κοντά, την πανδαισία των έργων τέχνης που θα παρουσιαστούν και θα αναταράξουν, δηλαδή θα προβληματίσουν, τα μυαλά του φιλοθεάμονος κοινού.
Σας ευχαριστώ θερμά.