Μερικές φορές κοιτάω στο Twitter την timeline κάποιου και σκέφτομαι “αυτός/ή θα έπρεπε να δουλεύει σε διαφημιστική!” Έξυπνες σκέψεις γραμμένες με τέτοιο τρόπο ώστε να παραμένουν ευανάγνωστες και ισχυρές ακόμα και με τον περιορισμό των 140 χαρακτήρων. Δεν είναι εύκολο. Προσωπικά πολλές φορές γράφω κάτι και μετά κάθομαι να αποφασίσω ποιους κανόνες της γραμματικής και της σύνταξης θα προδώσω για να χωρέσει τελικά.
Το πρόβλημα δεν είναι καινούργιο. Ανατρέχω λοιπόν στην βιβλιογραφία για την προηγούμενη αντίστοιχη επανάσταση, αυτή του τηλέγραφου. Θα μπορούσα αντίστοιχα να μελετήσω πως επηρεάστηκαν οι Αρχαίοι όταν προσπαθούσαν να γράψουν σε στήλες και την μετάβαση στους πάπυρους, αλλά ο τηλέγραφος είναι πιο κοντά και πιο χρήσιμο παράδειγμα. Να θυμίσω ότι έχει αναλυθεί εκτενώς η επιρροή της γλώσσας του τηλέγραφου σε διάσημους συγγραφείς όπως τον Hemingway. “Έπρεπε να σταματήσω να είμαι ανταποκριτής”, είπε κάποτε, “γιατί με είχε μαγεύσει η γλώσσα του τηλέγραφου.”
Η ανάγκη για πιο “σφιχτή” έκφραση είχε φανεί και πιο πριν. Ο πρόεδρος Lincoln ήταν διάσημος για τις ατάκες του. Σαν δικηγόρος καταλάβαινε την δύναμή τους. Δημοσιογράφοι και πολιτικοί παλαιάς κοπής, αυτή που γέμιζαν σελίδες με σάλτσες, εκτοπίστηκαν από την κεντρική σκηνή των επαγγελμάτων τους. Ο τηλέγραφος άλλαξε τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο. Οι παλιοί τρόποι χάθηκαν μαζί με την αποικιοκρατία και έθεσε τα θεμέλια για τις πολυεθνικές. (“Key Readings in Journalism” Elliot King, Jane Chapman)
Όλες αυτές οι σκέψεις μου γεννήθηκαν διαβάζοντας…Ιούλιο Βερν με τα παιδιά μου. Όπως πολλά βιβλία της εποχής, αυτό γράφτηκε σαν μικρά αποσπάσματα για περιοδικά. Είναι εμφανές όταν το βλέπεις αναδρομικά και εκνευρίζεσαι με την έλλειψη συνοχής και δομής της σκέψης και τον τρόπο με τον οποίο εξελίσσεται η υπόθεση. Όπως και ο Allan Edgar Poe (ο οποίος είχε συναίσθηση της επιρροής αυτού του μέσου στον τρόπο γραφής του) ή ο πανέξυπνος Mark Twain που άφησε ατάκες…άξιες για retweet. Οι Αμερικανοί εκείνο τον καιρό έψαχναν άλλωστε έναν τρόπο να διαφοροποιηθούν από τους Άγγλους και την πομπώδη γλώσσα τους. (“The Telegraph in America, 1832–1920” – David Hochfelde)
Κοιτάξτε τα δυο πιο δημοφιλή από το Facebook πέρυσι. “Για να είμαι ειλικρινής” και “ζεις μονάχα μια φορά”. Στα ελληνικά πάνω από 20 χαρακτήρες, εδώ λιγότερο από 5. Η γλώσσα του τηλέγραφου έχει χρησιμοποιηθεί ακόμα και από επιστήμονες που μελετάνε την εξέλιξη της γλώσσας στα μωρά για να εξηγήσουν πως λειτουργεί ο εγκέφαλός μας. (“A first language” – Roger Brown) Οι Brown και Fraser (1963) έβαλαν παιδιά 2-3 ετών να επαναλάβουν “μεγαλίστικες” προτάσεις και μετρούσαν ποιες λέξεις εξαφανίζονταν στην μετάφραση. Έμεναν ρήματα και ουσιαστικά κυρίως. Μια χαρά καταλαβαίνεις τι λένε βέβαια.
H συζήτηση είναι παρόμοια με αυτή περί Greeklish ή “απαράδεκτων συντομεύσεων” για τις οποίες κατηγορείται συνήθως μια τεχνολογία. Αντί να επικεντρωθούμε στην ουσία, δηλαδή την καλύτερη επικοινωνία.
