Όχι των παιδιών. Οι γονείς έχουν βέβαια το πρόβλημα. Διαβάζοντας το βιβλίο της Λίλη Σκουλαρίκη (Εικονογράφηση: Ζ. Χωριατέλλη) το πρόβλημα σωστά εντοπίζεται και στον Βασιλιά Αβερταδίνο και στον Πρίγκηπα Ολαταθέλο. Αλλά γιατί είναι τόσο θέμα οι καταναλωτικές συνήθειες σε αυτό το στάδιο της ζωής μας;
“Ο βασιλιάς Αβερταδίνος και ο γιος του Ολαταθέλος περνάνε άσχημες περιπέτειες στα χέρια τριών πονηρών εμπόρων, που θέλουν να τους κάνουν να ξοδέψουν όλα τους τα λεφτά αποκτώντας πράγματα άχρηστα. Στο τέλος όμως η σοφή κουκουβάγια (που είναι και νομικός) εμφανίζεται, ως από μηχανής Θεός, και τους γλιτώνει από την αλόγιστη κατανάλωση, μαθαίνοντάς τους ποια είναι τα δικαιώματα του καταναλωτή. Έτσι και εκείνοι -αλλά και ο Θέμης, που ακούει το παραμύθι – βάζουν μυαλό και γίνονται στο εξής υπεύθυνοι και συνετοί καταναλωτές. “
Η πιο συχνή θεώρηση είναι ότι τα παιδιά δεν έχουν “άμυνες”. Όλα τα θέλουν. Είναι “κακομαθημένα” ή έχουν “φυσική τάση” να αρπάζουν ότι βρούνε μπροστά τους. Υποτιμούμε την δύναμη της άλλης πλευράς, αυτών που πουλάνε. Και όχι μόνο γιατί έχουν διαθέσιμες περισσότερες πληροφορίες από ποτέ άλλοτε. (Εδώ πως ξέρουν πριν τους φίλους σας για μια εγκυμοσύνη.)
Ο γάμος, η τεκνοποιία και το διαζύγιο είναι στάδια στην ζωή μας κατά τα οποία γίνεται κάτι εκπληκτικά ασυνήθιστο: αλλάζουμε συνήθειες. Αν και νομίζουμε ότι είμαστε ευέλικτα ζώα (σαν τους γορίλες στο προηγούμενο άρθρο – απόσπασμα σχολικού βιβλίου του ’69!) αλλά τελικά όταν συνηθίσουμε μια συμπεριφορά (αγορά) είναι εκπληκτικά δύσκολο να την αλλάξουμε. Δεν έχουμε καν συναίσθηση πόσο δυνατά μας κρατάει. Πρόσφατα πειράματα με ποντίκια στα οποία με χειρουργική ή φάρμακα φτάνουν να αφαιρούν μέχρι και κομμάτια του εγκεφάλου δείχνουν ότι η συνήθεια είναι κάτι το οποίο ακόμα και αν αλλάξουμε επανέρχεται με καταπληκτική σταθερότητα με την πρώτη ευκαιρία. (Το κόψατε τελικά το τσιγάρο….; )
Και έρχεται μια εγκυμοσύνη και γίνονται όλα άνω κάτω. Κανένας από τους κανόνες στην κατανάλωση δεν ισχύει πια. Τρώμε άλλα πράγματα, κάνουμε άλλα πράγματα, ξαφνικά δεν κάνουμε όσα κάναμε σχεδόν όλη την υπόλοιπη ζωή μας. Τα τμήματα marketing τρίβουν τα χέρια τους και ετοιμάζουν συστήματα πώλησης:
1. Το κόλπο της μεσαίας τιμής. Το παιδικό καθισματάκι για το αυτοκίνητο κάνει “μόνο” τριακόσια ευρώ. “Υπήρχαν και άλλα που έκαναν 1200 αγάπη μου!” ακούγεται η ατάκα σαν δικαιολογία. Υπήρχαν και φτηνότερα βέβαια, μπορούσαμε να περιμένουμε και να μας χαρίσει ο ξάδελφος το παλιό του…
2. Η τρομοκρατική επίθεση. “Εσείς θα ρισκάρετε την υγεία του;” ρωτάει πονηρά η διαφήμιση στο τέλος της. Αλλού έχει νόημα (πχ ναι, η χρήση πιπίλας πράγματι μειώνει την πιθανότητα αιφνίδιου θανάτου στον ύπνο του) και αλλού είναι απλά ανόητη. (“Προλάβετε τον κίνδυνο να πάθει κάτι το δερματάκι του!” – τι να πάθει; Μια θανάσιμη κοκκινίλα;!) Οι σωστοί τρομοκράτες βάζουν και την λύση στο πρόβλημα (το προϊόν τους) στο ράφι δίπλα στον εκφοβισμό για να λύσεις το πρόβλημα άμεσα, όχι να παραλύσεις από τον τρόμο!
3. Κοινωνική πίεση. Ή “εγώ για το παιδί μου θέλω μόνο το καλύτερο!” Ενώ βέβαια οι άλλες γονείς είναι ξεφτίλες και τα μισούνε τα παιδιά τους ή απλά άσχετες ή δεν έχουν τα λεφτά να το φροντίσουν “σωστά” όπως εσείς.
4. Έμφαση στην εξαίρεση. “Μια φορά άκουσα από μια φίλη της τρίτης μου ξαδέλφης ότι ένα μωρό πέθανε από αυτό το εξαιρετικά σπάνιο και μάλλον απίθανο πράγμα το οποίο μπορεί να προλάβει αυτό το προϊόν.” Σε συνδυασμό με πολλά ψευδοεπιστημονικά “δεδομένα” για την εξαίρεση. Είναι ο λόγος που κριτικάρω έντονα βιβλία όπως το “τι να περιμένεις όταν είσαι έγκυος“.
H λίστα συνεχίζεται. Μπορείτε και μόνοι σας μετά από αυτό το άρθρο ή το βιβλίο να αρχίσετε να παρατηρείτε τον τρόπο που προσπαθούν να σας ξεγελάσουν. Ή – πιο πιθανό – να το δείτε σε άλλους γονείς μετά από εσάς. Στο πρώτο παιδί τελειώνατε ένα βαζάκι κρέμα για μετά την αλλαγή πάνας κάθε 2-3 μέρες, στο δεύτερο παιδί ξεχάσατε που είναι…
“Μια φορά κι έναν καιρό
σ’ ένα βασίλειο μακρινό
ζούσε ένας βασιλιάς που ‘χε ένα γιο.
Αβερταδίνο έλεγαν το βασιλιά,
γιατί σκορπούσε αβέρτα όλα του τα λεφτά
και Ολαταθέλο έλεγαν το γιο,
γιατί τα ήθελε όλα, ΟΛΑ, στο λεπτό!»