Να αφυπνίζει σε ένα άλλο ανθρώπινο πλάσμα δυνάμεις και όνειρα που είναι πέρα από τα δικά του, να παρακινεί τους άλλους να αγαπήσουν αυτά που εκείνος αγαπάει και να κάνει το εσωτερικό του παρόν δικό τους μέλλον”, αυτό είναι το προνόμιο του δασκάλου, κατά τον G. Steiner. Πόσοι αλήθεια, από τους παιδαγωγούς στηρίζουν το μάθημά τους σε αυτή την λογική;
Όλοι μπορούμε να ανασύρουμε μαθητικές μνήμες από δασκάλους που διδάσκουν με μεράκι, μεταδοτικότητα και ενώνουν τη σκέψη με το συναίσθημα στο μάθημά τους. Υπάρχουν όμως, απωθημένοι ή μη, στη μνήμη, και κάποιοι δάσκαλοι που προχωρούν σε γρήγορες εκτιμήσεις για τις δυνατότητες των μαθητών. Ανεβαίνουν στην έδρα, όχι για να επικοινωνήσουν, αλλά για να παραδώσουν ένα μάθημα από την καθορισμένη ύλη, και στην Ελλάδα είναι πολλοί. Ο γοητευτικός λόγος τότε, αντικαθίσταται από μία πεζή αποστήθιση και η γόνιμη σκέψη των μαθητών γίνεται “καρμπόν των φλύαρων σχολικών βιβλίων”.
Σας έχει περάσει ποτέ από το μυαλό πως θα θέλατε να γυρίσετε πίσω στα θρανία, έστω για μία ημέρα, προκειμένου να αποκαταστήσετε την εικόνα που είχε κάποιος καθηγητής για εσάς; Πολλές φορές, όπως έχει ισχυριστεί και μία εκπαιδευτικός, “τα παιδιά έχουν χαρίσματα που οι δάσκαλοι δεν μπορούν ή δεν θέλουν να δουν”. Ο διαχωρισμός δημιουργεί στρατόπεδα, κατηγοριοποιεί τους μαθητές του τελευταίου θρανίου σε “αδύνατους” ή “κακούς” και επηρεάζει την μαθησιακή τους πορεία. Έχει λεχθεί πως ο “κακός μαθητής θα είχε την δυνατότητα να γίνει άριστος, φτάνει να το πίστευε ο δάσκαλός του”.
Τα μαθήματα που διδάσκονται στο σχολείο είναι ένα ακόμη θέμα που θέτει όρια στην ξεχωριστή προσωπική έκφραση των μαθητών. Πότε μίλησε κανείς για Ιστορία της Τέχνης ή Ιστορία της Μουσικής; Μόνο όποιος δάσκαλος ενσωματώνει στο μάθημά του στοιχεία που θεωρεί ενδιαφέροντα και μπορούν να ζωντανέψουν το μάθημα. Για να χαρακτηριστεί ένας μαθητής διάνοια, πρέπει οπωσδήποτε, να διαπρέπει σε ένα από τα δύο βασικά μαθήματα, στη γλώσσα ή τα μαθηματικά. Αυτό ορίζει το υπάρχον σύστημα. Εάν κοιτάει έξω από το παράθυρο, γιατί τα σύννεφα του θυμίζουν περισσότερο, ζωγραφικό πίνακα, που δεν μπορεί να βρει μέσα στα ενδοσχολικά βιβλία, θεωρείται “ανεπίδεκτος μαθήσεως” ή με “ελλειμματική προσοχή”.
Μερικές κρίσεις δασκάλων για τα μεγαλύτερα μυαλά του κόσμου…
Σημαντικές προσωπικότητες που έχουν στιγματίσει με τα επιτεύγματα και τις θεωρίες τους, την ανθρωπότητα, ένιωσαν κάποτε, υποτιμητικά μπροστά στο επιβλητικό ύφος εκπαιδευτικών παρατηρήσεων. Οι δάσκαλοι και οι κρίσεις τους, διαψεύστηκαν αργότερα, από την πορεία των ίδιων των μαθητών.
“Με βραδεία αντίληψη, ελάχιστα κοινωνικός, διαρκώς χαμένος σε ηλίθια ονειροπολήματα”
Έτσι, χαρακτηρίστηκε κάποτε ο γνωστός φυσικός, Albert Einstein.
Η γνώμη των δασκάλων του συνόδευε τις σχολικές του επιδόσεις, κατά τα μαθητικά χρόνια, συνθέτοντας ένα προφίλ, πολύ διαφορετικό από την πραγματικότητα. Όπως ο ίδιος ισχυριζόταν, δεν καταλάβαινε τίποτε από τις “κατεστημένες” εκπαιδευτικές αλήθειες. Είχε μονίμως, μία παράφορη περιέργεια και έπρεπε να στηρίζεται πάντοτε στην λογική, προκειμένου να αποδεχτεί μία αλήθεια. Ίσως, αυτό “ταλαιπώρησε” τους παιδαγωγούς του.
Παρά τις κρίσεις πάντως, των δασκάλων ήταν πάντοτε με ένα χαρτί και ένα μολύβι στο χέρι για να λύνει προβλήματα αριθμητικής, ακόμη και σε φιλικές γιορτές. Όπως ο ίδιος ισχυριζόταν όμως, δεν είχε κάποιο ιδιαίτερο ταλέντο …εκείνο όμως, καλά κρυμμένο από τα μάτια και την κρίση των δασκάλων, έδωσε ώθηση στον “βραδυκίνητο” νου, αναπτύσσοντας μία σειρά από θεωρίες, που τον ανέδειξαν στον σημαντικότερο επιστήμονα του 20ου αιώνα.
“Αυτός ο χοντρομπαλάς βρίσκεται σε μόνιμη κωματώδη κατάσταση”
Η συγκεκριμένη αντίληψη είχε διαμορφωθεί για έναν από τους σημαντικότερους μυθιστοριογράφους όλων των εποχών, τον Honore de Balzac. Ο μαθητής που βρισκόταν σε “μόνιμη, κωματώδη κατάσταση”, έγινε Γάλλος λογοτέχνης και θεμελιωτής του ρεαλισμού στην ευρωπαϊκή λογοτεχνία.
“Μελετηρός, μα απελπιστικά βλαξ”
Έτσι αποκαλούσαν οι δάσκαλοι του, τον Jean de La Fontaine. Εκείνος αργότερα, ως γνωστόν, έγινε ποιητής και μάλιστα, έμεινε στην ιστορία για τους Μύθους του.
Και οι χαρακτηρισμοί πληθαίνουν. Ενδεικτικά, ο Ρώσος συγγραφέας, Leo Tolstoy χαρακτηρίστηκε κάποτε, αμελής και μη αποδοτικός, ενώ ο Ισπανός ζωγράφος, Pablo Picasso ήταν “πολύ καθυστερημένος στα μαθήματα του και τρομερά κουμπούρας στα Μαθηματικά”. Ο Βρετανός πολιτικός, Winston Churchill έδωσε κάποτε, λευκή κόλλα στα λατινικά, αλλά ο διευθυντής του σχολείου, τον πέρασε τελικά γιατί θεώρησε ότι δεν είναι δυνατόν να είναι τόσο “στούρνος”. Μέχρι το τέλος του Γυμνασίου παρέμενε ο τελευταίος στις επιδόσεις μέσα στην τάξη.
Ο πατέρας της Θεωρίας της Εξέλιξης, Charles Darwin, εθεωρείτο από τους γονείς και τους δασκάλους του, κάτω του μετρίου, ενώ ο πατέρας του έλεγε ότι ήταν η ντροπή της οικογένειας. Η πιο “εύστοχη” παρατήρηση ήταν εκείνη που είχε γίνει για τον Γερμανό συνθέτη και πιανίστα, Ludwig van Beethoven. Οι γονείς του άκουγαν συχνά, από τους δασκάλους του: “Τίποτα δεν έμαθε ποτέ του και τίποτα δεν πρόκειται να μάθει. Σαν συνθέτης πρόκειται για απελπιστική περίπτωση”.
Τελικά, “το να είσαι δάσκαλος είναι σπάνιο. Πρέπει να σε επιλέξουν οι μαθητές”
