Μετάφραση-Επιμέλεια: Άρια Σωκράτους
Πάντοτε διαβάζω πρώτες και με ιδιαίτερη ανυπομονησία όλες τις προσκλήσεις που λαμβάνω στο προσωπικό μου email από το Instituto Cervantes της Νέας Υόρκης.
Αυτή τη φορά, όμως η συγκεκριμένη πρόσκληση αφορούσε στην λογοτεχνική διάλεξη ενός από τους πιο αγαπημένους μου συγγραφείς, του Antonio Munoz Molina και αυτός ήταν ο λόγος που αψήφησα το τσουχτερό κρύο της Νέας Υόρκης, καθώς τίποτα δεν θα μπορούσε να με εμποδίσει από το να παρακολουθήσω τη διάλεξη.
Η διάλεξη πραγματοποιήθηκε στις 10 Φεβρουαρίου 2015 και τη συντόνισε ο Ιρλανδός συγγραφέας Colm Toibin, ο οποίος με τις εύστοχες και ιδιαίτερα πρωτότυπες ερωτήσεις του συνέβαλε στην τεράστια επιτυχία της και στη διατήρηση του αμείωτου ενδιαφέροντος του κοινού.
Η διάλεξη είχε ως βασικό θέμα το τελευταίο βιβλίο του Antonio Molina Με τίτλο «Como la sombra que se va.”, στο οποίο ανασυγκροτείται και αναπαρίσταται η ηγετική μορφή του Martin Luther King, η περιπετειώδης ζωή του, η δραπέτευση από τις φυλακές και η δολοφονία του στις 4 Απριλίου, 1968.
Ο συγγραφέας, κατά τη διάρκεια της διάλεξης, δήλωσε πως το έναυσμα για την συγγραφή του εν λόγω βιβλίου υπήρξε η καταγωγή του δολοφόνου του Martin Luther King, ο οποίος προερχόταν από τη Λισαβόνα, μια πόλη μεσογειακή όπως και η Μαδρίτη από την οποία κατάγεται και ο ίδιος.
«Πολλές φορές το μυθιστόρημα ξεκινά από μια μικρή και φαινομενικά ασήμαντη ιδέα ή από κάποια εικόνα. Από μικρά και αμελητέα πράγματα, τα οποία στο μυαλό του συγγραφεα γιγαντώνονται.
Διάβασα χιλιάδες σελίδες μιας απίστευτης βιβλιογραφίας σχετικά με τον Martin Luther King, όλα όσα τον αφορούσαν συμπεριλαμβανομένων και των πιο αδιάφορων λεπτομερειών.
Ο μυθιστοριογράφος οφείλει να επικεντρώνεται στις λεπτομέρειες, στα μικρά πράγματα, να προσέχει τα πάντα. Πολλές φορές σε μια ασήμαντη λεπτομέρεια βρίσκεται εγκλωβισμένη ολόκληρη η ουσία του μυθιστορήματος.
Αρκεί μόνο η ανακρίβεια ενός μικρού στοιχείου μέσα στη μυθοπλασία προκειμένου να καταρρεύσουν τα πάντα.
Ταξίδευσα μέχρι το Memphis των Ηνωμένων Πολιτειών προκειμένου να αφουγκραστώ την ατμόσφαιρα και το περιβάλλον μέσα στο οποίο έζησε. Η μικρή λεπτομέρεια την οποία παρατήρησα ήταν πως σε αυτή την Πολιτεία δεν υπάρχει ποταμός πάνω στον οποίο να αντανακλά το φως του ήλιου το πρωί αλλά χαμηλά σπιτάκια. Αυτή η λεπτομέρεια με βοήθησε να συλλάβω την εικόνα του Martin Luther King κάθε πρωί που αντίκριζε τον ουρανό και τον ήλιο.
Το άλλο στοιχείο το οποίο κέντρισε ιδιαίτερα το ενδιαφέρον μου ήταν το γεγονός πως ο άνθρωπος αυτός είχε μεγάλο πάθος με τον χορό. Κάθε φορά που δραπέτευε από τη φυλακή και ζούσε ως φυγάς, φρόντιζε πάντοτε δίπλα από την κατοικία στην οποία έμενε, να υπάρχει και μια σχολή χορού, προκειμένου να πηγαίνει και να χορεύει.
Επίσης, μου προσέλκυσε πολύ το ενδιαφέρον η σκοτεινή πλευρά που είχε αυτός ο άνθρωπος. Διατηρούσε ένα δωμάτιο γεμάτο με πορνογραφικό περιεχόμενο. Επιπλέον, ο ίδιος είχε ασχοληθεί και με τον υπνωτισμό και με διάφορα μεταφυσικά φαινόμενα.»
Στη συνέχεια της διάλεξης, αναφέρθηκε πως η χαρακτηριστική σφραγίδα των βιβλίων του είναι η σύνδεση της Ισπανίας με την Ευρώπη, η οποία γίνεται μ’ένα πρωτόγνωρο τρόπο.
Αυτή η σφραγίδα πάντα έχει κάποιο έναυσμα, μια αιτιολογία. Στα βιβλία του ο Antonio Molina προσπαθεί να αναδείξει τη θέση του Ευρωπαικού κόσμου σε σχέση με τη χώρα του.
«Η Ισπανία για πολλά χρόνια έζησε στο περιθώριο του πολιτισμού εξαιτίας της επιβολής του δικτατορικού καθεστώτος του Φράνκο. Το κομμουνιστικό κόμμα ήταν το μοναδικό που αντισταθηκε.
Η σύνδεση της ιστορίας της Ισπανίας με το πανόραμα της Ευρωπαικής ιστορίας διευρύνει και διεγείρει τη φαντασία.
Όταν ήμασταν μικρά παιδιά το εξωτερικό ασκούσε μια μαγνητική έλξη στα μάτια μας, τόσο μεγάλη που δεν βλέπαμε την ώρα να φύγουμε από τη χώρα μας και ν’ανοίξουμε τα φτερά μας για άγνωστα και μαγικά μέρη.
Τα πενιχρά αγγλικά που γνωρίζαμε τα μάθαμε μέσα από τους στίχους της ξένης μουσικής που μας άρεσε.
Όταν ήρθα στις Ηνωμένες Πολιτείες στις αρχές της δεκαετία του ’90, δεν μιλούσα καλά αγγλικά. Μόνο όσα είχα μάθει μέσα από τα ξένα τραγούδια Τα αγγλικά τα έμαθα διαβάζοντας πολύ Αμερικάνικη λογοτεχνία. Η επαφή μου με την αγγλική γλώσσα ήατν πολύ χρήσιμη επειδή με δίδαξε πως να αποκτήσω πειθαρχεία.»
Στο σημείο αυτό παρενέβη ο Colm Toibin και τον ρώτησε με ποιό τρόπο ξεκινά τα βιβλία του κι αν έχει κάποιο σχέδιο το οποίο στη συνέχεια ολοκληρώνει.
«Το μυθιστόρημα μας επιτρέπει να φανταστούμε την πραγματικότητα. Εγώ προσωπικά ξεκίνησα αρχικά με μια πολύ μικρή ιστορία μιας μητέρας με την κόρη της, την οποία είχα στο μυαλό για πάρα πολύ καιρό. Αυτή η ιστορία λοιπόν μου εξίταρε τη φαντασία και άρχισα να αυτοσχεδιάζω. Μια μέρα μας επισκέφτηκε στο σπίτι μια φίλη της γυναίκας μου και άρχισε να μας διηγείται μια ιστορία, η οποία συμπλήρωνε την ιστορία που είχα ξεκινήσει να γράφω εγώ.
Είμαι λάτρης του Κάφκα κι έχω διαβάσει ο,τιδήποτε τον αφορά. Σε μια έρευνα που έκανα λοιπόν, ανακάλυψα πως ο Κάφκα είχε ένα μεγάλο έρωτα με μια Αυστριακή, την Milena Kirieska, στην οποία έστελνε ερωτικά γράμματα.
Έχω διαβάσει μια μεγάλη βιβλιογραφία γύρω από την προσωπικότητα του κι έχω μάλιστα δανειστεί το όνομα κάποιου ήρωα του.
Έχω μελετήσει πολύ τον Φλωμπέρ καθώς και τον Θερβάντες, τον οποίο θεωρώ ως δάσκαλο του μυθιστορήματος.
Το διάβασμα βοηθάει τον άνθρωπο να εξερευνήσει κάποιες άγνωστες πύλες του κόσμου και της ανθρωπότητας, τις οποίες αγνοούσε ότι υπάρχουν.
Το μυθιστόρημα όπως και η τέχνη είναι μια συνέχεια πολυπλοκότητας.
Ο συγγραφέας γράφει πρωτίστως για την πολυπλοκότητα της ανθρώπινης φύσης και δευτερευόντως για οποιοδήποτε άλλο θέμα.
Το μυαλό του επινοεί χαρακτήρες και το μυθιστόρημα είναι το πλαίσιο μέσα στο οποίο τους τοποθετεί.
Η συγγραφή είναι ένα παιχνίδι. Μοιάζει πολύ με τη ζωγραφική.
Το μυθιστόρημα προκύπτει από μια εικόνα, από μια σύλληψη του μυαλού. Διακρίνεται σε αυτό που ανήκει στη 
σφαίρα της μυθοπλασίας και σε αυτό που ανήκει στη σφαίρα της πραγματικότητας. Είναι πάρα πολύ διασκεδαστικό να πλάσεις και να παρουσιάσεις ένα χαρακτήρα, ο οποίος στην ουσία δεν υφίσταται.
Η συγγραφή είναι μια υπαρξιακή ανάγκη. Επιβεβαιώνει την ίδια μας την ύπαρξη. Είναι ο μοναδικός τρόπος για να περάσουμε στην αθανασία. Μας αποδίδει μια ελευθερία ιδανική.
Ο συγγραφέας έχει την επιλογή ν’αφήσει στην ιστορία του ένα κενό ή να προσπαθήσει να το γεμίσει. Εγώ θα προτιμήσω να το γεμίσω
Υπάρχουν πολλά επίπεδα πραγματικότητας. Το μυθιστόρημα παίζει με όλα τα επίπεδα, όμως η ιστορία χρειάζεται αποδείξεις.
Εμένα προσωπικά μου έρχονται πολλές ιστορίες στο μυαλό. Μου αρέσει πολύ να γράφω, όμως μου αρέσει εξίσου πολύ και να μην γράφω. Είναι η περίοδος που ηρεμώ, απομονώνομαι και διαβάζω.»
