Σάββατο βράδυ. Η Όλγα κι εγώ καθισμένες στον καναπέ να δούμε μια ταινία. Απλό, καθημερινό κι αγαπησιάρικο. Γυρνάω και την κοιτάω και κάθεται ακριβώς με τον ίδιο τρόπο που κάθομαι κι εγώ: σταυροπόδι και το ένα χέρι να ζεσταίνεται ανάμεσα στα πόδια. Κι έρχεται η ιδέα για κείμενο. She’s the spitting image of me (την αγγλική μου φιλολογία, να με ακολουθεί παντού…) κατά το ελληνικότερον και χριστιανικότερον ‘καθ’εικόνα και ομοίωση’.
Τα παιδιά μας αντιγράφουν, εμας τους γονείς, γιατί είμαστε οι σημαντικότεροι άλλοι στη ζωή τους. Κάτι σας είπα τώρα; Αυτό το ξέραμε όλοι, θα μου πείτε. Αν και το ξέρουμε, εξακολουθούμε να το αγνοούμε συστηματικά και τόσο εγωιστικά. Κι όταν βλέπουμε τα παιδιά να γίνονται ο καθρέφτης μας, να προσπαθούμε να τα συμμορφώσουμε γιατί δε μας αρέσει αυτό που αντικρύζουμε.
Οι ιδέες μας, οι αρχές μας, οι συμπεριφορές, τα κολλήματά μας γίνονται ένα πέπλο που σκεπάζουν τα παιδιά μας κι ανάλογα με το πόσο αυταρχικοί και επεμβατικοί είμαστε, το πέπλο αυτό τα καπελώνει και τα ακολουθεί για αρκετά χρόνια της ζωής τους.
Γι’αυτό το λόγο πάντα πίστευα πως ο ρόλος της μητέρας είναι ο πιο σημαντικός για τη διαμόρφωση του χαρακτήρα ενός παιδιού. Πατεράδες μην πυροβολείτε, συμμετέχετε κι εσείς, βάζοντας τις δικές σας πινελιές στον καμβά της ψυχής του παιδιού σας, άλλοτε πιο έντονα, άλλοτε πιο αχνά. Η μητέρα, όμως, καλώς ή κακώς λόγω του περισσότερου χρόνου που περνάει με το παιδί ή τα παιδιά της, έχει τη δυνατότητα να τους περάσει μηνύματα και συμπεριφορές και να διαμορφώσει το χαρακτήρα τους.
Ποιος είναι, λοιπόν, ο ρόλος της μητέρας όταν το παιδί της έρχεται να τη ρωτήσει για το χωρισμό της με τον πατέρα, όταν θα έρθει να την ρωτήσει για το διαζύγιο; Οι επιλογές πολλές: να πεις την δική σου αλήθεια και να παρουσιάσεις τον πατέρα σαν τον ανεπαρκή σύζυγο και γονιό, σαν τον αναίσθητο που σας παράτησε, σαν ένα δράκο που βγάζει φωτιές; να πεις ένα ψέμα που δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα και να φορτώσεις το παιδί με ψεύτικες ελπίδες, ότι ο μπαμπάς κάποια μέρα θα ξαναγυρίσει; Να σωπάσεις; Να καταρραστείς την τύχη και τη ζωή που σε έριξε σε αυτά τα χέρια κι εσύ σαν ένα άβουλο ον, σαν το θύμα δέχτηκες αυτό που συνέβει; Ή μήπως να βάλεις το χέρι στην καρδιά, να είσαι αντικειμενικά ειλικρινής, να αναλάβεις το μερίδιο της ευθύνης που σου αναλογεί και να εξηγήσεις στο παιδί σου πως και το διαζύγιο είναι μια φυσιολογική διαδικασία, στην περίπτωση που ο μπαμπάς και η μαμά δεν μπορούν να λύσουν τα προβλήματα που έχουν;
Βρέθηκα κι εγώ σε αυτή τη θέση, όπως κι αρκετοί από σας που θα διαβάσετε αυτές τις γραμμές. Κι αυτό που επέλεξα να κάνω ήταν να είμαι ειλικρινής απέναντι στην κόρη μου, χωρίς εμπάθεια, χωρίς ψέματα, μα με την αλήθεια όσων ένιωθα και πίστευα. Με σεβασμό απέναντι στις αντιδράσεις της, με κατανόηση και με τη σύνεση να της μιλήσω για αυτά που αφορούσαν εμένα και με την προτροπή να ρωτήσει τον πατέρα της για όσα αφορούσαν εκείνον. Μπορεί και να στάθηκα τυχερή σ’αυτό γιατί και οι δυο μας δε μπήκαμε ποτέ στη διαδικασία να κατηγορήσουμε ο ένας τον άλλο μπροστά της. Υπήρξε και θυμός, και πίκρα και απογοήτευση και εγωισμός και από τις δυο πλευρές, αλλά επέλεξα όλο αυτό να το κρατήσω μακριά από την κόρη μου. Το ίδιο κι ο πατέρας της. Σας φαίνεται ιδανικό, ουτοπικό; Στην πραγματικότητα δεν είναι. Απλά ήταν θέμα απόφασης.
Κι όταν ο πατέρας δεν είναι συνεπής στις υποχρεώσεις του; Όταν ξεχνάει να έρθει να δει το γιο του ή την κόρη του; Όταν εγώ ζορίζομαι για να τα βγάλουμε πέρα, γιατί πάνε τρεις μήνες από τότε που έδωσε την τελευταία διατροφή; Κι όταν η προσωπική του ζωή τον εμποδίζει να είναι παρών στις εκδηλώσεις του παιδιού; Όταν εκείνη κάνει τη ζωή της και παρατάει το παιδί στη γιαγιά συνέχεια; Ο θυμός που προκαλούν αυτές οι καταστάσεις είναι ο πιο απατηλός οδηγός για να καθορίσει τη συμπεριφορά μας. Τα παιδιά δεν είναι το τρόπαιο του θυμού μας και το μετάλιο στην αντιδικία μας με τον/την πρώην σύζυγο.
Όσο ανεπαρκής κι αν ήταν ένας σύζυγος, αυτό δεν τον κάνει απαραίτητα ανεπαρκή γονιό. Ακόμα, όμως, κι έτσι να είναι, το παιδί δεν χρειάζεται τις δικές μας υποδείξεις για το πώς θα έπρεπε να φέρεται ο πατέρας του ή η μητέρα του.
Η ανασφάλειά μας και ο ανταγωνισμός μήπως αγαπάει περισσότερο τον άλλο γονιό, η υπερπροστατευτικότητά μας, να μην πληγωθεί το παιδί, να το κλείσουμε στη γυάλα, μας οδηγούν στην παγίδα να επιβάλουμε την άποψή μας για τον πρώην στο παιδί. Πόσο μικρόψυχο κι εγωιστικό είναι να βλέπουν τα παιδιά μέσα από τα δικά μας μάτια; Δεν έχουν άραγε εκείνα δικά τους μάτια να βλέπουν; Δεν έχουν δική τους αντίληψη να καταλαβαίνουν την πραγματικότητα; Δεν έχουν δικά τους συναισθήματα; Γιατί θα πρέπει να τα λογοκρίνουμε εμείς; Χρειάζεται να εμπιστευτούμε τα παιδιά μας και να σταθούμε δίπλα τους ως συμπαραστάτες. Μια αγκαλιά κι ένα ‘καταλαβαίνω πως νιώθεις’ είναι ό,τι χρειάζονται. ‘Πάρε το χρόνο σου’ ή ‘Είμαι εδώ για σενα’ είναι βάλσαμο για την ψυχή των παιδιών.
Πάντα πίστευα και εξακολουθώ να πιστεύω πως τα παιδιά σκέφτονται απλά κι αληθινά, χωρίς τα μπερδέματα των μεγάλων, τα δήθεν, τα πρέπει και τα μη. Έτσι, λοιπόν, πιστεύω πως τα παιδιά που βιώνουν το διαζύγιο των γονιών τους, είναι σε θέση να σχηματίσουν την άποψη τους γι’αυτό χωρίς να έχουν ανάγκη από πικρόχολα σχόλια και υποδείξεις. Μπορεί κάποια στιγμή να είναι μπερδεμένα, να είναι στεναχωρημένα ή να δυσκολεύονται να δεχτούν αυτή την αλλαγή στη ζωή τους. Με την αγάπη των γονιών και τη συμπαράστασή τους θα τα καταφέρουν. Όταν οι γονείς βρουν την ισορροπία τους μετά το διαζύγιο, το ίδιο θα κάνουν και τα παιδιά.
Αν δεν έχεις ξεπεράσει ακόμα το θυμό σου για τον πρώην σύζυγο ή την πικρία σου που η πρώην σύζυγος σε ξεπέρασε, αν εξακολουθείς να συντηρείς αυτή τη μιζέρια του δήθεν εξαπατημένου που τα έκανε όλα καλά αλλά ο πρώην δεν τα εκτίμησε, κράτα τα για τον εαυτό σου ή χώστα στον/στην πρώην, αν πια έχεις τέτοια κάψα, όταν θα είσαστε τετ-α-τε οι δυο σας. Δε χρειάζεστε θεατές τα παιδιά σας σ’αυτή την κακόγουστη παράσταση. Έτσι, την επόμενη φορά που θα σκεφτείτε να ξεστομίσετε μια προσβολή για τον/την πρώην σύζυγό σας μπροστά στα παιδιά, καλύτερα να μασήσετε παρά να μιλήσετε, κατά το γνωστό διαφημιστικό σλόγκαν. Πάρτε λίγο χρόνο, μια βαθειά αναπνοή και μην μπείτε στον πειρασμό της κατινιάς. Να θυμάστε πως η γνώμη σας για τον άλλο γονιό είναι καθοριστική για τη γνώμη που θα διαμορφώσει το παιδί όχι μόνο για τον άλλο γονιό του μα και για τους άντρες ή τις γυναίκες γενικότερα.
Ένα διαζύγιο δεν είναι η πιο ευχάριστη κατάσταση, μα στις μέρες μας έχει γίνει μια συνηθισμένη πραγματικότητα. Η αντιμετώπιση και η διαχείριση μιας τέτοιας κατάστασης είναι καθαρά θέμα δικής μας επιλογής. Με το χέρι στην καρδιά κι απαλλαγμένοι από το σαράκι του εγωισμού ας αφήσουμε τα παιδιά να σχηματίσουν τη δική τους γνώμη και να είστε σίγουροι πως το αποτέλεσμα θα μας εκπλήξει.
