Η Vinia Tsopelas είναι ο ορισμός της ντίβας μιας άλλης εποχής με τον μύθο της ερμηνείας του όρου αυτού να τη συνοδεύει σε κάθε βήμα της αξιοθαύμαστης καριέρας της. Σε πολύ νεαρή ηλικία με υποτροφία της γαλλικής κυβέρνησης μελέτησε στο Conservatoire National de Paris με την Yvonne Lefebure και έλαβε μέρος επί τρία συνεχόμενα καλοκαίρια στα διεθνή σεμινάρια Julliet Musical στο St Germain –en-Laye. Υπήρξε η μοναδική μαθήτρια της κορυφαίας πιανίστριας Τζίνα Μπαχάουερ και δέθηκε μαζί της με βαθύτατο καλλιτεχνικό και φιλικό δέσιμο εως το τέλος της ζωής της. Στη συνέχεια σπούδασε εκτέλεση οργάνου (performance) στην πιο διάσημη σχολή στον κόσμο, την Julliard της Νέας Υόρκης λαμβάνοντας υποτροφία για όλα τα χρόνια των σπουδών της λόγω των εξαιρετικών της επιδόσεων και της προοπτικής διεθνούς καριέρας. Το ιδιαίτερο ταλέντο της στη μουσική υπήρξε η αιτία που έλαβε την Αμερικανική υπηκοότητα από την Αμερικανική κυβέρνηση υπό το στάτους Third Preference, γεγονός που της άνοιξε τις πόρτες για μια αξιοθαύμαστη διεθνή καριέρα στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού όπου έζησε για δεκαοχτώ ολόκληρα χρόνια.
Τα βραβεία τα οποία έλαβε ήταν αμέτρητα και οι διακρίσεις της αμέτρητες, συμπεριλαμβανομένου και του ψηφίσματος της Πολιτείας της Καλιφόρνια για την καλλιτεχνική και ακαδημαική της συνεισφορά στην Πολιτεία.
Τα σχόλια του Διεθνή Τύπου για το ταλέντο της νεαρής Ελληνίδας πιανίστριας υπήρξαν διθυραμβικά. Μεταξύ άλλων, το San Francisco Chronicle είχε γράψει «Συγκλονιστικό Ντεµπούτο Εδώ έχουµε µια πραγµατική καλλιτέχνιδα, όχι µία ακόµη πιανίστα µε καλή τεχνική. Εκτός από ένα γεµάτο δύναµη, µάλλον συµφωνικό τρόπο ερµηνείας, η Τσόπελα διαθέτει πνευµατικότητα και ένα βαθύτατο αίσθηµα της µελωδικής γραµµής και των αναλογιών της µουσικής. Ποτέ δεν θυµάµαι να απόλαυσα τόσο στη ζωή µου τη σονάτα έργο 57 του Μπετόβεν» , η Los Angeles Times “ «Τα µνηµειώδη περιγράµµατα που πέτυχε η Τσόπελα ήταν αντιπροσωπευτικά του στυλ ερµηνείας της. Η έντασή της µοιάζει ακάµατη· η δύναµή της αξιοθαύµαστη· ανήκει στην ίδια κατηγορία µε άλλους ακούραστους, δυναµικούς πιανίστες όπως ο Λάζαρ Μπέρµαν» , ενώ η Dallas Times Herald την χαρακτήρισε ως «μια δύναμη που καίει και συνδυάζεται περίφημα με ένα πραγματικό, λυρικό ταλέντο».
1. Υπήρξατε η μοναδική μαθήτρια της εξαιρετικής πιανίστριας Τζίνα Μπαχάουερ μέχρι το τέλος της ζωής της το 1976. Πώς θα περιγράφατε τη μαθητεία σας κοντά της;
Μου αρέσει πολύ η λέξη μαθητεία που χρησιμοποιήσατε επειδή η Τζίνα Μπαχάουερ υπήρξε ένας μύθος και σήμερα μετά από τόσα χρόνια ακόμα θαυμάζω την αφοσίωση της και τη δουλειά της. Ήταν μια εργάτρια της τέχνης. Όταν τη γνώρισα ήμουν πολύ μικρή, μόλις δεκαοχτώ ετών και είχα την τάση να υπερβάλλω στον θαυμασμό και την εκτίμηση προς το πρόσωπό της, όχι επειδή δεν άξιζε θαυμασμού αλλά με την απόσταση του χρόνου και την εξέλιξη τη δική μου, ακόμα υπάρχουν αμέτρητα στοιχεία τα οποία θαυμάζω στην Μπαχάουερ ως μεγάλη μουσικό. Ήταν ένας πολύ ευγενής άνθρωπος, πραγματική κυρία και με ιδιαίτερα αναπτυγμένη αίσθηση του χιούμορ. Αυτό που έχει αποτυπωθεί πιο έντονα στη μνήμη μου είναι το χιούμορ και η αρχοντιά της.
2. Το 1972 γίνατε δεκτή στην Julliard, την πιο διάσημη σχολή στον κόσμο και λόγω των εξαιρετικών σας επιδόσεων και της προοπτικής διεθνούς καριέρας λάβατε υποτροφία για όλα τα χρόνια των σπουδών σας, καθώς και από το ίδρυμα Fullbright. Μιλήστε μας λίγο για τα χρόνια της φοίτησης σας στην Julliard.
H Julliard εξακολουθεί να είναι μια από τις καλύτερες σχολές στον κόσμο, όμως την εποχή που φοίτησα εγώ ήταν μια άλλη Julliard. Δίδασκαν καθηγητές μύθοι, οι περισσότεροι είχαν έρθει από την Ρωσία, είχαν λάβει τη μαθητεία τους από τη μεγάλη Ρωσική Σχολή, της Αγίας Πετρούπολης και της Μόσχας, που ήταν η μεγαλύτερη Σχολή στην Κλασική Μουσική και στο πιάνο. Οι περισσότεροι είχαν φύγει από τη Ρωσία το 1917 με τη Ρωσική Επανάσταση. Εγώ είχα τη μεγάλη ευκαιρία να μελετήσω με αυτούς τους μεγάλους δασκάλους, οι οποίοι δεν υπάρχουν πια. Τώρα η Julliard έχει πάρει μια άλλη μορφή, έχει μια άλλη εξέλιξη, δεν λέω ότι δεν υπάρχουν εξαίρετοι καθηγητές αλλά τότε ήταν η αφρόκρεμα, οι μεγαλυτερες προσωπικότητες και αναλόγως παίρναμε κι εμείς αυτή τη διδασκαλία που τώρα πλέον δεν υπάρχει. Είχα την τύχη και την τιμή να μελετήσω πλάι στους Guido Agosti, Adele Marcus και Nadia Reisenberg, που ήταν οι μύθοι της μουσικής. Η φοίτηση στην Julliard και τότε και τώρα υπήρξε πολύ δύσκολη και ανταγωνιστική με τη διαφορά ότι τότε υπήρχε η αίσθηση ότι οι απόφοιτοι της Julliard πήγαιναν κατευθείαν για σολιστική καριέρα. Τώρα τα πράγματα έχουν αλλάξει άρδην, δεν είναι τόσο εύκολη η σολιστική καριέρα και περισσότερο προσανατολίζονται προς ακαδημαική καριέρα επειδή οι εποχές έχουν αλλάξει πάρα πολύ. Σε όλες τις μορφές της τέχνης, οι σπουδές προσαρμόζονται σύμφωνα με αυτό που ζητούσε το κοινό. Στην εποχή μου έδιναν έμφαση στην προσωπικότητα ενός καλλιτέχνη. Τώρα υπάρχει μια μαζικότερη παρουσίαση και προάγουν μια άλλη εικόνα του καλλιτέχνη. Οι καλλιτέχνες που έχουν παρεισφρύσει στο χώρο έχουν εξαιρετική τεχνική αλλά δεν έχουν αυτή τη μαγνητική αύρα και την έντονη προσωπικότητα που είχαν οι καλλιτέχνες άλλοτε. Αυτά τα δύο στοιχεία δεν διδάσκονται αλλά κατακτώνται με τη συνεχή μαθητεία, τη μεγάλη κουλτούρα και τις επιδράσεις που έχει αποκομίσει από τη ζωή του ένας καλλιτέχνης. Όταν εγώ ζούσα σε ένα περιβάλλον όπου οι καθηγητές μου ήταν μυθικές φυσιογνωμίες, είναι πολύ φυσικό να μου μετέδιδαν λίγη από την αύρα τους, την οποία εγώ στη συνέχεια μετουσίωνα σε πνευματικό έργο. Δυστυχώς τώρα η εξέλιξη ενός καλλιτέχνη είναι ταξινομημένη σε κουτιά, θα ολοκληρώσει τα ακαδημαικά του μαθήματα, θα γίνουν εξαιρετικοί μουσικοί με θαυμάσιες γνώσεις, όμως δεν προβάλλεται και δεν προωθείται η διαμόρφωση μιας σπουδαίας προσωπικότητας.
3. Ξεκινήσατε την διεθνή σας καριέρα το 1979 έχοντας ήδη κερδίσει το πρώτο βραβείο στο διαγωνισμό για «Διακεκριμένους Νέους Πιανίστες» (Distinguished Young Artists) που διοργάνωσε η Dallas Symphony Orchestra στη μνήμη της Τζίνα Μπαχάουερ. Έχετε δώσει ρεσιτάλ στις μεγαλύτερες αίθουσες στις ΗΠΑ, στην Ευρώπη και στην Ελλάδα. Πώς θα περιγράφατε την έναρξη και την πορεία της καριέρας σας;
Ήταν μια πορεία η οποία ξεκίνησε πραγματικά με τον καλύτερο τρόπο επειδή παρουσιάστηκα με την Ορχήστρα του Dallas μ’ένα πολύ σπουδαίο μαέστρο ο οποίος καταγόταν από την Ανατολική Γερμανία. Έλαβε χώρα στο θέατρο του Ντάλλας, στο μεγάλο θέατρο στο οποίο στεγάζεται η ορχήστρα και ήταν ένα πολύ εντυπωσιακό ξεκίνημα. Το θέμα είναι πως είναι εύκολο να ξεκινήσει έτσι αλλά είναι πολύ δύσκολο να κρατήσει αυτή την ανοδική πορεία και είναι ακόμα πιο δύσκολο να μπορέσεις να εξελιχθείς ως καλλιτέχνης. Από τότε εώς τώρα έχω διανύσει ένα πολύ μακρύ δρόμο και ως καλλιτέχνης αλλά και ως άνθρωπος. Η δυσκολία έγκειται στο να μπορέσει κανείς να εξελίσσεται.
4. Ποιές δυσκολίες αντιμετωπίσατε στην καριέρα σας;
Οι δυσκολίες που αντιμετώπισα είναι ότι ένας Έλληνας μουσικός και τότε και τώρα δεν έχει υποστήριξη που υπάρχει σε άλλες εθνικότητες.Μετά από πάρα πολλά χρόνια, εγώ λόγω κάποιων φίλων που είχα, οι οποίοι είχαν σχέση με τα ΜΜΕ, όταν έδινα κάποιες συναυλίες στη Νέα Υόρκη φρόντιζαν πάντα να τις προβάλουν κι εγώ ήμουν πάντα πολύ κοντά στον ελληνισμό. Ήμουν πάντα υπερήφανη για την καταγωγή μου αλλά ομολογώ ότι θα ήθελα περισσότερο μια στήριξη που συνήθως γίνεται από τις εκάστοτε κυβερνήσεις, όχι από τον απλό κόσμο της ομογένειας. Αυτή η στήριξη τότε δεν υπήρχε και δεν νομίζω πως υπάρχει και τώρα. Η τέχνη είναι ένα επάγγελμα πολυτελείας. Πρέπει ο καλλιτέχνης να εργάζεται συγχρόνως. Δεν μπορεί να δίνει τόσες πολλές συναυλίες ώστε να μπορεί να βιοποριστεί από αυτές. Είναι ένας συνεχής αγώνας. Εγώ προσωπικά έχω χτίσει ένα πολύ μεγάλο όνομα στο χώρο και μία τεράστια πείρα αλλά δεν θα μπορούσα να πω ότι έχω αποκομίσει μια οικονομική ευμάρεια που αρμόζει σε κάποιον ο οποίος έχει διανύσει αυτή την μακρά πορεία.
5. Το ρεπερτόριο σας καλύπτει ένα τεράστιο φάσμα έργων τριών αιώνων ξεκινώντας από τον Bach και καταλήγοντας στους σύγχρονους Έλληνες συνθέτες. Ποιές δεξιότητες απαιτούνται από ένα καλλιτέχνη προκειμένου να καλύψει ένα τόσο ευρύ φάσμα ρεπερτορίου;
Αυτή είναι πολύ καλή ερώτηση. Καταρχήν απαιτείται η εντρύφηση σε διάφορα στυλ. Κανείς δεν μελετάει μόνο ένα στυλ, Chopin ή Bach αλλά πρέπει να μελετάει όσο το δυνατόν περισσότερα έργα για να έχει μετά την ικανότητα να διαφοροποιεί τις διαφορετικές ιστορικές περιόδους και το στυλ. Αλλιώς παίζει κανείς Bach αλλιώς παίζει Chopin. Αυτό απαιτεί μια τεράστια μαθητεία, μια μεγάλη κουλτούρα και ασφαλώς ένα ενδιαφέρον να είναι κανείς πολυσύνθετος. Πρέπει να είναι κανείς ευπροσάρμοστος με τον εσωτερικό του κόσμο, να μπορεί να αποδίδει τη διαφορετική έκφραση με την απόδοση της παρτιτούρας. Αλλιώς διαβάζουμε μια παρτιτούρα μπαρόκ και διαφορετικά διαβάζουμε και αποδίδουμε μια παρτιτούρα ενός ρομαντικού συνθέτη.
6. Έχετε μια ιδιαίτερη αγάπη για το ρομαντικό ρεπερτόριο καθώς τα μεγάλα έργα µεγάλα έργα του Schumann, όπως, «Φαντασία», «Kreisleriana», «Carnaval» καλύπτουν πολύ συχνά μέρος του προγράμματος σας καθώς επίσης και έργα Chopin, Brahms και Liszt. Από πού πηγάζει η αγάπη σας αυτή;
Η αλήθεια είναι πως τρέφω μια μεγάλη αγάπη προς τον Schumann και τον Chopin αλλά έχω και ιδιαίτερη έφεση και στην ισπανική μουσική. Λατρεύω την ισπανική μουσική και τα έργα των Ισπανών συνθετών όπως Albeniz και Falla. Συγκεκριμένα το έργο του Falla «Ο μάγος έρωτας» από την ορχηστρική σουίτα μπαλέτου διασκευασμένη για πιάνο από τον ίδιο τον συνθέτη παίχτηκε στην Ελλάδα για πρώτη φορά από μένα. Στην ρομαντική μουσική ο καλλιτέχνης είναι πιο ελεύθερος να προσθέσει τις προσωπικές του εμπειρίες και το προσωπικό του στίγμα. Υπάρχει μια ελευθερία στην απόδοση και την ερμηνεία του κειμένου, χωρίς αυτό να σημαίνει πως δεν λατρεύω τους εκπροσώπους του κλασικού ρεπερτορίου όπως είναι ο Beethoven και ο Bach.
7. Γιατί φύγατε από τη Νέα Υόρκη την καλύτερη στιγμή της καριέρας σας;
Για καθαρά προσωπικούς λόγους αν και δεν σας κρύβω πως κάθε φορά που το σκέφτομαι, στεναχωριέμαι πάρα πολύ. Η καριέρα μου βρισκόταν σε ένα πάρα πολύ υψηλό επίπεδο και η προσωπική μου ζωή το ίδιο.
8. Το εκπαιδευτικό σας έργο είναι εξίσου σημαντικό με το καλλιτεχνικό. Από το 2001 είστε Καθηγήτρια Οργανικής Μουσικής Εκτέλεσης στο Πιάνο στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας αλλά και στην Αμερική είχατε διδάξει διάφορα σεμινάρια σε πολλά πανεπιστήμια.
Υπήρξα artist-in-residence στο Sacramento State University το 1982 και δίδαξα σεµινάρια (master classes) στο Richland College, Eastfield College και Brookhaven College στο Dallas του Texas, στο Queens College στη Νέα Υόρκη, στο Sacramento της California.Επίσης, δίδαξα σεµινάρια στο Pima Community College, Tucson, Αrizona, University of Texas και Southern Methodist University.Από τότε που επέστρεψα στην Ελλάδα έχω διδάξει ως καθηγήτρια στο Ωδείο Φίλιππος Νάκας, στο Εθνικό Ωδείο και διετέλεσα σύµβουλος και µέλος
κριτικής επιτροπής διπλωµατικών εξετάσεων στο Εθνικό Ωδείο για εννέα χρόνια. Επίσης, δίδαξα σεµινάρια σε πολλά ιδιωτικά και δηµοτικά ωδεία σε όλη την Ελλάδα.
9. Είχατε την τιμή να συνοδεύσετε τον τέως Πρόεδρο της Ελληνικής Δηµοκρατίας κ. Κωστή Στεφανόπουλο στην πρώτη επίσηµη επίσκεψή του στις Βαλτικές Χώρες, Λετονία και Εσθονία, δίνοντας δύο ρεσιτάλ τα οποία απετέλεσαν τις πολιτιστικές προσφορές της Ελληνικής πλευράς προς τις φιλοξενούσες χώρες. Πώς ήταν αυτή η εμπειρία;
Είχα την τιμή να γνωρίσω τον Κωστή Στεφανόπουλο, ένα υπέροχο άνθρωπο, πολύ καλλιεργημένο, ο οποίος λάτρευε τις τέχνες, τη μουσική. Όταν με κάλεσε στα μεγαλύτερα ταξίδια που έκανε και μάλιστα μετά από το τελευταίο του ταξίδι, που ήταν στην Βασιλική Ακαδημία των Βρυξελλών, ενώπιον των Βασιλέων του Βελγίου, μου έστειλε μια ευχαριστήρια επιστολή μέσα στην οποία ανέφερε πως μέσω της πολιτιστικής μου προσφοράς έβγαζα ασπροπρόσωπο τόσο τον ίδιο όσο και την πατρίδα και πως έφερνα στο φως τη Σχολή και την παράδοση που διαθέτει η Ελλάδα στις τέχνες. Υπήρξα τυχερή που με σύστησαν στον κύριο Στεφανόπουλο. Είχαμε μια καταπληκτική συνεργασία. Με κάλεσε πέντε φορές στα μεγαλύτερα ταξίδια που έκανε ως επίσημη πολιτιστική πρέσβειρα της Ελλάδος χωρίς καμία οικονομική απολαβή παρά μόνο ηθική.
10. Αν είχατε κληθεί να επιλέξετε ανάμεσα στο καλλιτεχνικό σας έργο και το εκπαιδευτικό, τι θα επιλέγατε;
Αν ήμουν τελείως αφοσιωμένη στην καριέρα μου ως πιανίστρια, αφενός μεν θα ήταν ένας διαφορετικός τρόπος ζωής και θα μου έλειπε η διδασκαλία επειδή διδάσκω πάρα πολλά χρόνια αλλά από την άλλη πλευρά το να είσαι μόνο Καθηγήτρια Μουσικής, δεν σου δίνει την ικανοποίηση που μπορείς να πάρεις από την σόλο καριέρα. Το να βλέπω όμως νέους ανθρώπους να εξελίσσονται και να έχω τη δυνατότητα να τους βοηθώ να συνεχίσουν την καριέρα τους κι εκτός συνόρων της Ελλάδος, με ικανοποιεί ιδιαίτερα. Θεωρώ πως το καλλιτεχνικό έργο είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με το εκπαιδευτικό σε πολλές περιπτώσεις. Δίνομαι πάρα πολύ στη δουλειά μου και όταν δω ότι κάποιος αξίζει, είναι μέσα στα πιστεύω μου, μέσα στις αξίες της ζωής μου να βοηθάω τoυς ταλαντούχους νέους καλλιτέχνες. Σκοπός μου είναι να διαμορφώνω προσωπικότητες που μέσω της αξίας τους τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό, θα ανυψώνουν το όνομα της πατρίδας μας.
To προσωπικό site της κ.Tsopelas είναι www.viniatsopela.com