Τα παιδιά μου είναι στο Γυμνάσιο οπότε πρέπει να καταλάβω κάπως αντικειμενικά τι παίζει με τα ελληνικά πανεπιστήμια. Γιατί είναι από αυτά τα θέματα τα οποία μας δυσκολεύουν ως Έλληνες. Σαν τους πιλότους της αεροπορίας μας, a priori “είναι οι καλύτεροι στον κόσμο” επειδή…έτσι λέμε. Έτσι έλεγε ο κολλητός του γνωστού που ξέρει κάποιον που είπε ότι μια φορά σε ΝΑΤΟική άσκηση βγήκε πρώτος ο κουμπάρος του άλλου που παίζουν 5Χ5 τις Τρίτες. Επιλεκτικές πληροφορίες, άποψη, πολύ άποψη, ο καθένας από την σκοπιά του.
Δεν πάει έτσι. Κι αν δεν ξέρω πως πάει εγώ, πείτε μου εσείς καλύτερους τρόπους να αξιολογήσει ένας γονιός αν αξίζει να ασχοληθούμε καν με τα ελληνικά ΑΕΙ στην εποχή της κρίσης.
Κοιτάω λοιπόν την κατάταξη. Αντικειμενικά και μετρήσιμα, από το 1996 ως το 2016 τα ελληνικά πανεπιστήμια έβγαλαν 268 χιλιάδες πράγματα που μπήκαν στη διεθνή βιβλιογραφία. Πολλά είναι αυτά, 27οι σε όγκο παραγωγής παγκοσμίως. Βέβαια αν τα ταξινομήσουμε σε σχέση με την χρησιμότητα των γραφόμενων, βγαίνουμε 75οι. Μόλις 14.75 αναφορές κατά μέσο όρο σε κάθε ένα από αυτά τα κατεβατά που γράφτηκαν από ελληνικά πανεπιστήμια. Ενώ μια Ολλανδική δουλειά για παράδειγμα είχε 25 κατά μέσο όρο, όπως και τα Ισλανδικά πανεπιστήμια τα οποία προφανώς παράγουν πράγματα πιο χρήσιμα στον υπόλοιπο πλανήτη, εξού και αναφέρονται σε αυτά πιο πολύ.
Ήδη έγινε πολύ τεχνική η ανάλυσή μου. Προφανώς οι Έλληνες ακαδημαϊκοί θα βρούνε χίλιες δυο δικαιολογίες, σκευωρίες, διεθνείς συνωμοσίες να μας πείσουν ότι υπάρχουν διάφοροι άλλοι παράγοντες που επηρεάζουν αυτά τα νούμερα. Και θα έχουν ένα (μικρό) δίκιο. Κανένα νούμερο δεν αποτυπώνει πλήρως την πραγματικότητα και πολλοί επιστήμονες έχουν εκφράσει αμφιβολίες για κάθε τέτοιο. Επιπλέον εσύ, ο Έλληνας αναγνώστης, είσαι βαθιά βουτηγμένος στην προπαγάνδα ότι “έχουμε τα καλύτερα μυαλά” και “υπάρχουν καταπληκτικοί άνθρωποι”. Προφανώς και υπάρχουν. Αλλά εσύ ο Έλληνας δεν καταλαβαίνεις ότι ένα πανεπιστήμιο δεν μπορεί να διαπρέψει από ένα-δυο μεγάλα μυαλά, όπως ένας πόλεμος στον αέρα κόντρα στην Τουρκία δεν μπορεί να γίνει από 50-60 καταπληκτικούς πιλότους. Χρειάζονται καύσιμα, εξοπλισμό, τεχνολογία, οπλισμό, υποστήριξη και ένα τεράστιο πλέγμα υποστήριξης και logistics για να νικήσουν έναν πόλεμο. Παρομοίως συνεχίζω να θεωρώ αδύνατον να είναι αξιόλογα τα ελληνικά πανεπιστήμια από τη στιγμή που λειτουργούν σε ένα τόσο σάπιο δημόσιο.
Είναι αδύνατον. Και δυστυχώς σχεδόν όλος ο αντίλογος που έχω ακούσει ποτέ μου επ’αυτού, ακόμα και από ανθρώπους στα πανεπιστήμια, απλά με κάνει πιο σίγουρο για αυτή μου την εκτίμηση. Σπάνια ακούς επιχείρημα με στατιστικά. Επειδή είναι “όλα πουλημένα”. Σπάνια ακούς επιχείρημα μακρυπρόθεσμο. Εξαιρέσεις, μεμονωμένες περιπτώσεις και “θα” ή “άμα” και “αν γινόταν κάποτε”. Αν γινόταν κάποτε όμως δεν θα ήταν έτσι.
Δεν πιάνω καν θέματα απεργιών, καταλήψεων, ελλείψεων, μισθών, βυσμάτων, βολεμένων, διαπλεκόμενων. Ας είχαμε όλα αυτά και ας έβγαινε δουλειά. Αλλά δεν μπορεί να βγει δουλειά! Βγαίνουν απλά φουρνιές φοιτητών που προφανώς και δεν θέλουν μετά να πούνε την αλήθεια για το χάλι του ελληνικού ΑΕΙ επειδή:
- Γουστάρουν βασικά και απλά θέλουν κι αυτοί μια θέση στο δημόσιο (είτε μέσα στο πανεπιστήμιο ή αλλού στο Δημόσιο).
- Δεν πάνε μετά εξωτερικό και δεν έχουν τρόπο να συγκρίνουν.
- Πάνε μεν εξωτερικό για λίγο αλλά όχι αρκετά για να καταλάβουν τι σημαίνει οργάνωση και στοχοπροσήλωση ή – πολύ βασικό – σύνδεση πανεπιστημίου και εταιρειών.
- Ακόμα κι αν καταλαβαίνουν πόσο χάλια είναι τα ελληνικά πανεπιστήμια δεν θέλουν ή δεν μπορούν να παραδεχτούν ότι χαράμισαν 4-5 χρόνια της ζωής τους. Sunken costs. Το πτυχίο έχει όση αξία του δίνουν, λογικό είναι να το υπερασπίζονται.
- Κατάλαβε το πρόβλημα, πήγε εξωτερικό και δεν ασχολείται πια να χάνει χρόνο να εξηγεί σε Έλληνες γιατί έχει μια χαρά καριέρα έξω και δουλεύει.
Μεθοδολογικά δηλαδή αποκλείεται από απόφοιτο ελληνικού πανεπιστημίου να έχεις μια αντικειμενική άποψη.
Μπορούμε όμως και πρέπει, ακόμα και ως απλοί γονείς να κοιτάμε τα στοιχεία. Πιο πάνω Αλβανικά και Ελληνικά θέματα στα οποία έχουμε καλό αριθμό παραπομπών από άλλα επιστημονικά συγγράμματα. Δε βλέπεις πχ να είμαστε ιδιαίτερα γνωστοί παγκοσμίως στη μελέτη των Αρχαίων Ελληνικών. Αντίθετα, για τα κυβικά μας, στην Ιατρική ή ακόμα και την Φυσική/Αστρονομία τα πάμε καλά. Πιο πάνω έβαλα το αντίστοιχο γράφημα για την Αλβανία, εδώ και της Τουρκίας.
Αν θέλεις λοιπόν γιόκα μου να ασχοληθείς με τον χώρο της Ενέργειας ή την Χημεία, τράβα στη γειτονική μας χώρα καλύτερα. Γιατί όσες χαζοδικαιολογίες κι αν προβάλλουν, όσο μεθοδολογικά θέματα και να μου υποδείξουν, σε βάθος δεκαετίας, αυτά τα στοιχεία λένε πολύ περισσότερα και πιο σίγουρα πράγματα για την ικανότητα των ΑΕΙ μας από τα ανέκδοτα του κολλητού που πάει δυο φορές την εβδομάδα να κάνει διαλέξεις και περιμένει να διοριστεί αλλά “ξέρεις τώρα πως είναι” κλπ κλπ.
Οπότε μην μου γράψετε στα σχόλια τέτοια ανέκδοτα. Ούτε “α, εγώ όταν πήγα, το Καποδιστριακό ήταν top!” και “εντάξει είχε 2-3 καθηγητές εξαιρετικούς”. Απλά μου αποδεικνύεται ότι είστε παιδιά του ελληνικού πανεπιστημιακού σωλήνα, πλήρως ανίκανα να εκτιμήσουν καν πρωτογενώς ένα πρόβλημα, πόσο μάλλον να το συνδέσουν με τον αληθινό κόσμο. Αν έχετε στοιχεία, στατιστικά, online πηγές ή άλλους τρόπους να εκτιμήσουμε την αξία των ελληνικών ΑΕΙ, είμαι όλος αυτιά. Δεν σας αρέσουν οι κατατάξεις πανεπιστημίων; Τι ακριβώς έχετε να αντιπροτείνετε στην μεθοδολογία που ακολουθούν; Να ο ένας οργανισμός που τα κάνει, να και ο άλλος. Ελάχιστα ελληνικά ΑΕΙ μπαίνουν στη λίστα και βέβαια πέφτουν διαρκώς στην κατάταξη. Ακόμα και αυτά που τα καταφέρνουν θα πρέπει να είσαι εξαιρετικά προσεκτικός μετά να δεις ποια κομμάτια τους δουλεύουν (και τα ανεβάζουν θέσεις) και ποια κομμάτια τους είναι βαρίδια.
Οι γενικεύσεις δεν βοηθάνε. Ακόμα κι αν σας περισσεύουν τα χρήματα να στείλετε τα παιδιά σας σε ελληνικό πανεπιστήμιο, ακόμα κι αν δεν σας πειράζει να χάσουν ίσως 4-5 χρόνια της ζωής τους (σε σχέση με άλλες επιλογές τους) ας προσπαθήσουμε να μην γίνουν κι εκείνα αποφοιτώντας μέρος του προβλήματος. Και πάνω από όλα, ας βρούμε έναν μη φορτισμένο, κάπως πιο αντικειμενικό τρόπο να το συζητήσουμε το πρόβλημα.
Υστερόγραφο. Καθότι έγινε χαμός με αυτό το άρθρο, έκατσα και ξεκίνησα εδώ μια παράθεση επιχειρημάτων σε φορμά που βοηθάει να ξεκαθαρίσουμε τι ακριβώς συζητάμε. Με μεγάλη χαρά να δεχτώ εκεί δομημένο αντίλογο.