O παππούλης δεν εξέφραζε ποτέ άποψη για τα φαγητά. Πάντα έτρωγε την πρώτη μπουκιά και γύρναγε στην γυναίκα του: «μου αρέσει αυτό το φαγητό αγάπη μου;” ρώταγε. Αυτή μάντευε όσο καλύτερα μπορούσε, έκανε ίσως και μια μπηχτή για το πολύ αλάτι που έπρεπε να αποφεύγει, και τέλειωνε η καθημερινή στιχομυθία. Μια μέρα όμως με μεγάλο ενθουσιασμό ο παππούς έφαγε δυο και τρεις μπουκιές πριν σταματήσει να δηλώσει από μόνος του, χωρίς καμία υποβοήθηση:
“Καταπληκτικό το ψάρι σήμερα!»
Το γεύμα όμως ήταν κοτόπουλο…
Υπάρχουν τρία επίπεδα επηρεασμού μιας απόφασης αγοράς. Στην πρώτη συμμετέχουμε όλοι. Είναι η άμεση, ο λόγος που έχουμε για κάτι στην οικογένειά μας ή σε κοντινούς μας ανθρώπους. «Μην αγοράσεις εκείνο το αυτοκίνητο γιατί δεν θα με βολεύει να μπαίνω εύκολα στο πίσω κάθισμα.» Ή «σε παρακαλώ την επόμενη φορά να προτιμήσεις τα άσπρα χαρτομάντηλα γιατί με τα ροζ γελάνε όλοι στο σχολείο μαζί μου.»
Το δεύτερο επίπεδο έχει αρχίσει να γίνεται πιο διακριτό τώρα με το Facebook. Είναι αυτοί οι «γνωστοί» που φαίνεται ότι κάτι ξέρουν γενικώς. Που γράφουν κάτι – σαν status update – και μας «βαραίνει» σαν άποψη. Τους ψάχνουμε πιθανώς για συμβουλές όταν έρθει η ώρα να αποφασίσουμε κάτι. Μπορεί να τους ξέρουμε (πραγματικά), μπορεί και όχι. Παλιότερα θα είχαν ίσως αυτό τον ρόλο οι πρεσβύτεροι.
Το τρίτο επίπεδο είναι του ειδικού σε κάποιον συγκεκριμένο κλάδο ή χώρο. Έχουν δικό τους κανάλι επικοινωνίας, εκπομπή, στήλη σε εφημερίδα ή – πιο συχνά πρόσφατα – δικό τους blog. Συνήθως απλά εκπέμπουν πληροφορίες σε σχέση με την ειδικότητά τους.
Το ενδιαφέρον, κοιτώντας αυτούς τους τρεις τρόπους, είναι να τους εξετάσουμε σε σχέση με την ελληνική πραγματικότητα. Πολύ συχνά δυστυχώς διαβάζω απόψεις που είναι απλά μετάφραση αντίστοιχων αμερικανικών blog. Στην Ελληνική κοινωνία το πρώτο επίπεδο ήταν κομβικής σημασίας αλλά καθώς καταλύει η εκτεταμένη οικογένεια και οι στενοί δεσμοί με πολλούς ανθρώπους γύρω μας, ψάχνουμε στο άλλο άκρο, στους ειδικούς ανά κλάδο, για τις απαντήσεις. Επιπλέον, για να καταλάβουμε σωστά αυτό το κύκλωμα πρέπει να διαχωρίσουμε ανάμεσα στα τρία (τουλάχιστον) στάδια μιας αγοράς. Μπορεί όταν αναζητούμε πληροφορίες αρχικά να παίζουν μεγάλο ρόλο οι ειδικοί ή ακόμα και οι εταιρικές ιστοσελίδες. Καθώς όμως φτάνουμε πιο κοντά στο ταμείο, άνθρωποι που δεν ξέρουμε (πχ από φόρουμ) μας φαίνονται πιο χρήσιμοι.
Που είναι το πρόβλημα; Ότι αυτό ήταν πυραμίδα βασισμένη σε ανθρώπους. Και τώρα το δεύτερο επίπεδο το παίζει…το Google! Δηλαδή προσπαθούμε με αναζητήσεις στο διαδίκτυο να γίνουμε αρκετά ειδικοί για να αποφασίσουμε. Αλλά ξεχνάμε ότι δεν αρκεί να πάρουμε μια «σωστή» απόφαση αγοράς αλλά και να νιώθουμε ότι είναι η καλύτερη απόφαση. Αυτό θα έρθει όμως μόνο από αλληλεπιδράσεις με άλλους ανθρώπους. Η σημασία της αγοράς καθορίζεται από τους γύρω μας. Για μια ακόμα φορά τα κοινωνικά δίκτυα θα αναλάβουν. Οι έξυπνες εταιρείες θα φροντίσουν να μας κανακέψουν, να μας κολακέψουν και να μας βάλουν σε επαφή, έστω διαδικτυακή, με άλλους που έκαναν την ίδια επιλογή για να νιώσουμε όλοι καλά.
Όχι δεν αρκεί ένα καρτολίνο μέσα στο κουτί με μεγάλο τίτλο «συγχαρητήρια για την επιλογή σας!»