«Καλή εβδομάδα» ή «καλημέρα» είναι αυτή την ώρα συχνό μοτίβο στα status update στο facebook. «Α, ευχαριστώ, εσένα περίμενα!» σκέφτομαι ειρωνικά αλλά χιλιάδες άλλοι χρήστες απαντάνε με “Like” και σχόλια. Η ανταλλαγή δεν είναι διανοητική, είναι συναισθηματική. Κάποιος ανοίγει τον υπολογιστή του και λέει «έχω μοναξιά, θέλω να μου υπενθυμίσετε ότι δεν είμαι μόνος στον κόσμο» και η κοινότητα τον στηρίζει.
Ποτέ δεν με έπιασε μανία με τα SMS. Ίσως επειδή σκέφτομαι την επικοινωνία λίγο παραπάνω από τους περισσότερους. Αν αποφασίσω να στείλω μήνυμα είναι συνήθως ανακοίνωση: «Θα είμαι στις 9.20 μπροστά από τον Βάρσο». Πριν είκοσι χρόνια θα σου έλεγα το ίδιο από το τηλέφωνο. Χρειάζεται να απαντήσεις μόνο αν έχεις αντιπρόταση. Με εκπλήσσουν λοιπόν μηνύματα απάντησης που δεν απαιτεί η νέα τεχνολογία όπως «ΟΚ», «Εντάξει» ή «ευχαριστώ, έλαβα το μήνυμα». Το ξέρω ότι έλαβες το μήνυμα! Μου το είπε πριν λίγο το κινητό μου!! Ή έχεις καλύτερο πρόγραμμα τηλεφωνίας από εμένα και δεν σε νοιάζει το κόστος ή έχεις πολύ χρόνο για σκότωμα και στέλνεις άχρηστα μηνύματα.
Και τα δυο παραδείγματα αυτά δείχνουν γιατί κάποιες τεχνολογίες μας μετατρέπουν σε σκυλιά του Παβλόφ. Κάνουμε ένα status update, στέλνουμε ένα SMS, χτυπάμε το καμπανάκι για να μας έρθει η ανταμοιβή. Είναι άκρως εθιστικό. Και αλλάζει την ίδια την μορφή του εγκεφάλου μας. Έχει αποδειχθεί πάμπολλες φορές πειραματικά ότι το ίδιο κείμενο όταν το διαβάζουμε σε υπολογιστή ή όταν το διαβάζουμε τυπωμένο σε χαρτί, απαιτεί πολύ διαφορετικά κέντρα του εγκεφάλου μας. Όσους περισσότερους συνδέσμους (hyperlinks) περιέχει, τόσο λιγότερο το κατανοούμε. Πως και γιατί;
Η μνήμη μας, όπως του υπολογιστή, δεν είναι όλη ίδια. Ας πούμε ότι έχουμε RAM, την μνήμη με την οποία εκτελούμε ότι κάνουμε τώρα, και σκληρό δίσκο που περιέχει τα πιο σύνθετα σχήματα και ιστορικά δεδομένα μας. Καθώς διαβάζετε αυτό το κείμενο, αλληλεπιδρά με την RAM σας. Μπορεί να το ξεχάσετε μετά από λίγο ή μπορεί τα μάτια σας να περνάνε πάνω από τις λέξεις και να μην αντιλαμβάνεστε καθόλου το νόημα. Γιατί; Γιατί ο εγκέφαλός σας προσπαθεί να αποφασίσει αν πρέπει ή όχι να πατήσετε σε εκείνη την λίστα θεμάτων εκεί δίπλα! Ή αν πρέπει να ανοίξει την υπενθύμιση που πετάχτηκε από το Outlook κάτω δεξιά. Αποδεδειγμένα από 2 ως 4 πράγματα μπορεί να κάνει ταυτόχρονα ο εγκέφαλος. Μάλλον δυο μόνο. Όλα τα άλλα γίνονται αυτόματα. Σαν να αλλάζεις ταχύτητες στο αυτοκίνητο.
Στο ερημικό από ερεθίσματα περιβάλλον του τυπωμένου βιβλίου, ο αργός ρυθμός επιτρέπει να δημιουργήσουμε τα σχήματα τα οποία μεταφέρονται αργά αργά στον σκληρό δίσκο. Αυτό είναι «βαθιά» μάθηση, όχι επιφανειακή. Έτσι μαθαίνουμε το «νόημα», τις συνθέσεις πληροφοριών που καθιστούν την γνώση. Αν είναι χρήσιμες για την αντιμετώπιση του περιβάλλοντος μετατρέπονται σε μόνιμες, αυτόματες αντιδράσεις. Το διαδίκτυο είναι ένα πολύχρωμο τσίρκο ερεθισμάτων το οποίο κατακλύζει τις αισθήσεις μας τόσο ώστε να μην προλαβαίνει να καταλάβει τα σχήματα. Πόσο μάλλον να τα μεταφέρει κάπου για μελλοντική χρήση. Ακόμα και μια απλή αναζήτηση στο Google μας δίνει άμεσα έναν οργασμό πληροφοριών και πιθανοτήτων εξερεύνησης. Ασχολούμαστε λοιπόν πιο πολύ με το κομμάτι της απόφασης, να διαλέξουμε το καλύτερο κλικ. Ξεχνάμε την ουσία.
Εξού επικροτώ την εντυπωσιακή στροφή του πατέρα μου να διαβάζει βιβλία στον υπολογιστή. Δεν του είχα πει τίποτα από όλα αυτά και μου έκανε εντύπωση. Εγώ είχα παίξει με ebook από την αρχή τους και τα βρήκα χρήσιμα κυρίως για να διαβάζω περιοδικά (σαν pdf) αντί να χαλάω χαρτί τυπώνοντάς τα. Αλλά το δραστήριο μυαλό του καταλαβαίνει ότι είναι καλύτερη διανοητική γυμναστική η αλληλεπίδραση με το ηλεκτρονικό μέσο, χρήσιμη καθώς γίνεσαι παππούς.
Οι υπόλοιποι, που δεν βλέπουμε άμεσα τον κίνδυνο του Αλτζχέιμερ όμως, θα πρέπει να είμαστε πολύ πιο επιλεκτικοί πως και που λαμβάνουμε πληροφορίες. Ειδικά όσοι θέλουμε να κάνουμε πιο προηγμένες σκέψεις. Χωρίς απόσταση από το διαδίκτυο είμαστε μονίμως σε μια ενδιάμεση κατάσταση η οποία καταστρέφει την πιθανότητα σύνθεσης κάτι καινούργιου. Καλύτερα να δεις μισή ώρα τηλεόραση, να ξεκουραστεί ο εγκέφαλος, για να κατεβάσει καλύτερη λύση στο πρόβλημα. Ή περπάτημα ή έναν υπνάκο ή οτιδήποτε εκτός από την σατανικά εθιστική καραμέλα του διαδικτύου.
Επειδή πάντα προσπαθώ να καταλήγω με εποικοδομητικές προτάσεις, να μια απλή προς το Facebook. Όταν γίνονται σχόλια συνήθως είναι σύντομα. Αλλά μερικές φορές, όταν το θέμα τραβάει, κάποιος κάνει τον κόπο να συνθέσει μια πιο μακροσκελή απάντηση. Αυτή αδικείται κατάφωρα αφού βλέπεις μόνο τις πρώτες γραμμές και σε μπλε ένα «Δείτε περισσότερα» το οποίο λίγοι κάνουν τον κόπο να πατήσουν. Θα ήταν ωραίο να μετατρέπεται αυτόματα το θέμα σε “debate” και να του δίνει μια διαφορετική μορφή (πλήρους οθόνης) στην οποία να φαίνονται αναλυτικά όλα τα επιχειρήματα. Όποιος ξεκίνησε το θέμα γίνεται αυτόματα ο διαχειριστής του debate και τα σχόλια μπορούν πλέον να ομαδοποιηθούν σε «υπερ» και «κατά» ή ότι βγάζει νόημα για το συγκεκριμένο θέμα.
Λύσεις υπάρχουν πάντα.
