Μια φίλη μου μίλησε για το διαζύγιο της, το οποίο υπήρξε οδυνηρό. Ο άνδρας της ερωτεύθηκε μια νεότερη γυναίκα στη δουλειά του και ξαφνικά ανακοίνωσε στη φίλη μου πως έφευγε από το σπίτι για να ζήσει με την άλλη γυναίκα. Ακολούθησαν μήνες πικρών αντιπαραθέσεο3ν για το σπίτι, για το ποσό της διατροφής και την επιμέλεια των παιδιών. Τωρα, μερικούς μήνες αργότερα, μου έλεγε πως της άρεσε η ανεξαρτησία της, πως ήταν χαρούμενη με τη μοναξιά της. «Τώρα πια δεν τον σκέφτομαι, πραγματικά δε με απασχολεί», μου είπε. Αλλά, καθώς το έλεγε, τα μάτια της για μια στιγμή γέμισαν δάκρυα.
Η στιγμή των δακρυσμένων ματιών θα μπορούσε εύκολα να περάσει απαρατήρητη. Αλλά η μεθεκτική γνώση ότι τα δακρυσμένα μάτια μιας γυναίκας σημαίνουν ότι είναι θλιμμένη, όσο κι αν τα λόγια της προσπαθούν να αποδείξουν το αντίθετο, λέει περισσότερα και με περισσότερη σαφήνεια απ’ όσα θα μπορούσαν να γραφούν σ’ ένα χαρτί. Η μια είναι πράξη του συγκινησιακού νου* η άλλη του λογικού νου. Με μια πολύ πραγματική έννοια, έχουμε δύο μυαλά: ένα που σκέφτεται κι ένα που αισθάνεται.
Αυτοί οι δύο θεμελιακά διαφορετικοί τρόποι γνίόσης αλληλεπιδρούν στη δόμηση της διανοητικής μας ζωής. Ο ένας, ο λογικός νους, είναι ο τρόπος κατανόησης του οποίου έχουμε επίγνωση: πιο ενσυνείδητος, πιο στοχαστικός, πιο ικανός να ζυγίζει και να συλλογίζεται. Αλλά δίπλα σ? αυτόν υπάρχει και ένα άλλο σύστημα γνώσης, παρορμητικό και πανίσχυρο, αν και μερικές φορές παράλογο: ο συγκινησιακός νους (για μια λεπτομερέστερη περιγραφή των χαρακτηριστικών του συγκινησιακού νου δες Παράρτημα Β).
Ο συγκινησιακός/λογικός διχασμός προσεγγίζει τη λαϊκή διάκριση μεταξύ «καρδιάς» και «μυαλού». Το να γνωρίζεις ότι κάτι είναι σωστό «στην καρδιά σου» είναι ένας διαφορετικός τρόπος πεποίθησης —κατά κάποιο τρόπο, μια βαθύτερη μορφή σιγουριάς— από το να το σκέφτεσαι με το λογικό μυαλό σου. Υπάρχει μια σταθερή αναλογία όσον αφορά τον έλεγχο του συναισθήματος και της λογικής στο μυαλό. Όσο πιο έντονο είναι το συναίσθημα, τόσο πιο πολύ κυριαρχεί ο συγκινησιακός νους -και τόσο πιο αδρανής καθίσταται ο λογικός. Αυτή είναι μια ρύθμιση που μοιάζει να προκύπτει από το προαιώνιο πλεονέκτημα της εξέλιξης των ειδών: το να καθοδηγούν δηλαδή τα συναισθήματα και η διαίσθηση μας τις αυθόρμητες αντιδράσεις μας όταν αντιμετωπίζουμε καταστάσεις όπου η ζο^ή μας βρίσκεται σε κίνδυνο —όπου το να σταθούμε και να σκεφτούμε τι πρέπει να κάνουμε θα μπορούσε να μας κοστίσει τη ζωή.
Αυτά τα δυο μυαλά, το συγκινησιακό και το λογικό, λειτουργούν ως επί το πλείστον σε αγαστή συνεργασία, ταιριάζοντας τους τόσο διαφορετικούς τρό- πους γνώσης που κατέχουν, για να καθοδηγούν τα βήματά μας στον κόσμο. Κανονικά, υπάρχει ισορροπία ανάμεσα στο συγκινησιακό και το λογικό νου, καθώς το συναίσθημα τροφοδοτεί και διαπλάθει τις λειτουργίες του λογικού νου, και ο λογικός νους τελειοποιεί και μερικές φορές ασκεί βέτο στην επιρροή των συναισθημάτων. Και, όμως. ο συγκινησιακός και ο λογικός νους αποτελούν εν μέρει ανεξάρτητες λειτουργίες, η καθεμιά από τις οποίες, όπως θα δούμε, αντανακλά τη λειτουργία του ξεχωριστού, αλλά αλληλοσυνδεόμενου κυκλώματος του εγκεφάλου.
Σε πολλές ή και τις περισσότερες στιγμές αυτά τα μυαλά είναι εξαιρετικά συντονισμένα. Τα συναισθήματα είναι ουσιοοδη για τη σκέψη, και η σκέψη για τα συναισθήματα. Όταν όμως εμφανίζονται τα πάθη, η ισορροπία διασαλεύεται: και τότε ο συγκινησιακός νους παίρνει το πάνω χέρι, καθυποτάσσοντας το λογικό. Ο Έρασμος, ο γνωστός ουμανιστής του δέκατου έκτου αιώνα, έγραψε με σατιρική διάθεση γι’ αυτή την προαιώνια ένταση ανάμεσα στη λογική και το συναίσθημα9:
Ο Δίας στοίβαξε πολύ περισσότερο πάθος παρά λογική -μπορείτε να υπολογίσετε μια αναλογία είκοσι τέσσερα προς ένα. Έστησε δυο οργισμένους τυράννους απέναντι στη μοναχική δύναμη της Λογικής: το Θυμό και τον Πόθο. Πόσο μπορεί η Λογική να υπερισχύσει αντιμέτωπη με τις συνδυασμένες δυνάμεις αυτοιν των δύο, φαίνεται ξεκάθαρα στην καθημερινή ζωή των ανθρώπων. Η Λογική κάνει το μόνο που μπορεί, ξελαρρυγγίζεται επαναλαμβάνοντας κανόνες αρετής, ενοο οι άλλοι δύο της λένε να πάει να πνιγεί, και γίνονται ολοένα και πιο θορυβο)δεις και προσβλητικοί, τόσο που πια ο Αφέντης τους εξαντλείται, παραδίδει τα όπλα και υποτάσσεται.
Daniel Goleman, Η Συναισθηματική Νοημοσύνη, Ελληνικά Γράμματα
Όταν αντιγράφεις από κάπου και δεν είναι δικά σου αυτά που γράφεις, πρέπει να βάζεις παραπομπές, βιβλιογραφία και σελίδες. Μάθανε τώρα όλοι να το παίζουν έξυπνοι….
Αν είδατε λίγο πιο προσεκτικά το ιστολόγιο, σε άλλα άρθρα υπήρχε κανονικά στο τέλος του άρθρου με italics. Σε αυτό το είχα βάλει στην μέση περίπου και δεν το παρατηρήσατε. (Το μετέφερα τώρα στο τέλος και αυτό.) Αν παρακολουθούσατε το συγκεκριμένο ιστολόγιο λίγο περισσότερο θα βλέπατε ότι σχεδόν όλο είναι με αποσπάσματα βιβλίων, πουθενά δεν λέω ότι είναι δικά μου αυτά που γράφονται εδώ.
Εκτός κι αν έχει κάποιο πρόβλημα ο υπολογιστής σας, στο τέλος του άρθρου αναγράφεται ξεκάθαρα, πεντακάθαρα και σε απλά ελληνικά η πηγή και ο συγγραφέας.