Είναι ζιζάνιο το πεύκο; Και τι σχέση έχει με τον Διόνυσο;

Δεν υπήρχαν πάντα μόνο πεύκα στον Διόνυσο.  Όπως σε όλη την Αττική, η βελανιδιές και άλλα δέντρα είχαν παλιότερα πολύ πιο έντονη παρουσία.  Τα πιο χρήσιμα δέντρα με μεγαλύτερους καρπούς.   Επίσης τα πεύκα αλλάζουν δραματικά τον υδροφόρο ορίζοντα και σε πολλές περιοχές έχουν χαρακτηριστεί επικίνδυνα επεκτατικό είδος.  Προφανώς το δέντρο δεν “φταίει” σε τίποτα!   Αυτό που έμαθα όμως πρόσφατα ήταν ότι εκτός από το αμπέλι και τον κισσό, έχει άμεση σχέση με τον Θεό Διόνυσο.   Αναλυτικά:

“‘Αλλά και ή πεύκη εί­ναι τό δένδρον τοΰ Διονύσου και ό κλάδος ή ό κώνος της πεύκης είναι παλαιά σύμβολα τών προσώπων πού τον συνοδεύουν. Τό κύριον έπεισόδιον ενός μύθου άπό τούς πλέον χαρακτηρι­στικούς τοΰ κύκλου τοΰ Διονύσου, δηλαδή ή τιμωρία τοΰ Πενθέως, ό όποιος κατέπεσεν άπό τήν κορυφήν τοΰ πεύκου δπου εί­χε καταφύγει καταδιωκόμενος ύπό τών Μαινάδων, έρμηνεύεται ευκόλως ώς μΰθος της τελετής της έκριζώσεως τοΰ δένδρου και ΐσως παράστασις ιερατική αύτοΰ τοΰ είδους άναγνωρίζε- ται εις τούς μινωικούς σφραγιδολίθους.

Αί λεπτομέρειαι μέ τάς όποιας ό Εύριπίδης παριστάνει τό έπεισόδιον αύτό εις τάς Β ά κχ α ς του προεκάλεσε τήν σκέψιν δτι ή διάταξις της τραγω­δίας άπομιμεΐται τάς διαδοχικάς σκηνάς ιεροτελεστίας. Τό ξύλον άπό τό όποιον εΐχον κατασκευασθή τά άρχαϊκά ομοιώμα­τα τοΰ Διονύσου εις τήν Κόρινθον έθεωρεϊτο δτι προήρχετο άπ ο τήν πεύκην, τήν οποίαν είχον καταρρίψει αί Μαινάδες και Τήν ύποίαν ή Πυθία είχε διατάξει νά άνεύρουν και νά λατρεύ­ουν ώς θεόν. Ή λατρεία τής πεύκης και ό ταυτισμός της προς θεόν παρασύρουν τήν σκέψιν προς τάς βορειανατολικάς περιοχάς τής Μικρας ‘Ασίας, όπου και κατ’ άλλας ενδείξεις δυνατόν νά άναζητηθή ή ένδεχομένη πατρίς τοϋ Διονύσου. Έκεΐ ήκμασαν και άνεπτύχθησαν μέ ΐδιαίτερον τρόπον λατρεϊαι συναφείς προς τήν πιθανήν άρχικήν λατρείαν τοϋ Διονύσου.

Ή λατρεία τοϋ “Αττιος και τής μητρός του, τόσον άντίθετος προς τό θρησκευτικόν συναίσθημα τών Ελλήνων ένεκα τών βαρβάρου μυ­θολογικών στοιχείων και τής άγριότητος τών τελετών της, δι­αιώνιζε τήν άνάμνησιν τοϋ στενοΰ δεσμοΰ τοϋ θεοΰ προς τήν πεύκην, ή οποία τον έσυμβόλιζε κατά τήν μεγάλην πομπήν τής κοπής τής πεύκης και τής μεταφοράς της έπισήμως εις τό Πα- λατΐνον, τήν 22αν Μαρτίου. Εις τήν «εΐσοδον του Δένδρου», Arbor intrat, ή όποια κατέστη μέ τήν έπιρροήν τών ιερέων τής Μητρός τών θεών μία άπό τάς πλέον λαϊκάς έορτάς τής αύτοκρατορικής Ρώμης, άναγνωρίζομεν εύκόλως παραλλαγήν τής έορτής τής αναζητήσεως και κοπής τοϋ δένδρου τοϋ Μαΐου, ή όποια μετεφέρθη τήν έαρινήν ίσημερίαν.

Ό αρχαϊκός χαρακτήρ τών τελετών και ή διατήρησίς των εις τό λειτουργικόν σύστη­μα μεγάλης λατρείας προκαλούν διπλοΰν ένδιαφέρον. Γνωρίζομεν δτι ή μεταφορά τής πεύκης τοϋ “Αττιος, προνόμιον εις τήν Δύσιν τών συντεχνιών τάς οποίας ίδρυσαν οί αρχηγοί τών ξυ­λουργών ή δενδροφόροι, είχε τον χαρακτήρα πένθιμου πομπής κατά τήν οποίαν έθρήνουν τον θάνατον τοϋ θεοΰ, τοϋ όποιου τό όμοίο^μα ήτο στερεωμένον επί τοϋ κορμοΰ μετά τών συμβόλων του και στεφάνων έξ ‘ίων. Γνωρίζομεν άκόμη ότι αύται αί έκδηλώσεις τοϋ πένθους, πού έ’φθαναν εις παροξυσμόν τήν έπομένην, μετετρέποντο δύο ήμέρας άργότερον εις ζωηράς εκδηλώσεις χαράς (Hilaria) έκ τής έπανεμφανίσεως τοϋ “Αττιος και τοϋ θριάμβου του εις τό πλευρόν τής μητέρας του. Τέ­λος σημειώνομεν δτι κατά τήν έαρινήν αύτήν έορτήν, εις τήν οποίαν άνέμειξαν φύρδην μίγδην πολλούς τύπους φρυγικών τε­λετών, έτελεΐτο, οκτώ ήμέρας προ τής δενδροφορίας τής 22ας Μαρτίου, καννοφορία, δηλαδή πομπή αύτών οί ό-ποίοι έφερον καλάμους και ώμοίαζον προς τούς ναρθηκοφόρους, οπαδούς τοϋ Διονύσου.”