46 λεπτά στα οποία δεν απαντώ αν πρέπει ή δεν πρέπει να παίρνετε συμπληρώματα διατροφής. Απλά προσπαθώ να εξηγήσω πως το σκέφτομαι το θέμα και εσείς αποφασίστε μόνοι σας…
Είμαι πειθαρχημένο άτομο. Πριν είκοσι χρόνια μια εποχή έπαιρνα πολυβιταμίνες κάθε πρωί. Και όταν λέω “μια εποχή” εννοώ για περίπου 4 χρόνια. Κάθε μέρα. Χωρίς εξαίρεση. Γιατί ε, κακό δεν κάνει, κάνει;
Μην περιμένετε από γιατρό ή διατροφολόγο να σας δώσει μια “τελική” απάντηση. Δεν υπάρχει. Επιστημονικά μιλώντας δεν υπάρχουν στοιχεία που να αποδεικνύουν, ούτε καν ενδείξεις, ότι η κατανάλωση συμπληρωμάτων διατροφής βοηθάει σε κάτι. Δεν θα σας πρήξω όμως με μελέτες, ή μελέτες των μελετών. Εγώ θέλω να συμφωνήσουμε πως θα μπορούσαμε να προσεγγίσουμε το θέμα. Χρησιμοποιώντας αυτό το μεγάλο όργανο μέσα στο κρανίο μας. Αν θέλετε, πάρ’τε και Ω3, λέει βοηθάει στην εγκεφαλική εργασία…
Καταρχάς να αναρωτηθούμε γιατί τα παίρνουμε όλα αυτά. Σύμφωνα με την πιο πρόσφατη σοβαρή μελέτη στις ΗΠΑ, λιγότερο από 25% όσων παίρνουν βιταμίνες και συμπληρώματα το κάνουν με συνταγή γιατρού. Μάλιστα τα παίρνουν συνήθως άνθρωποι σχετικά υγιείς, με λεφτά, που δεν έχουν πρόβλημα βάρους, γυμνάζονται, δεν καπνίζουν και γενικά νομίζουν ότι είναι μέρος του τρόπου ζωής τους. Δηλαδή είναι βασικά βίτσιο ευκατάστατων ψώνιων, επιλογή lifestyle. Λίγο πιο συχνά γυναίκες, κάπως πιο μεγάλες ηλικίες και σχεδόν πάντα λένε ότι το κάνουν “για την υγεία μου γενικά” ή για συγκεκριμένα όργανα “για την καρδιά μου” ή “γιατί δεν έχω ενέργεια” και κάτι τέτοια. “Για τα κόκαλά μου, για να μην αρρωσταίνω”…καθότι δεν υπάρχουν επιστημονικές έρευνες που να αποδεικνύουν όμως όλα αυτά, που άραγε να τους έρχονται τέτοιες ιδέες;
Να σας βάλω το πρώτο λογικό μου ερώτημα: Τόσα χρόνια Homo Sapiens στον πλανήτη, πόσα λέτε ότι έχουμε συμπληρώματα διατροφής; Ούτε εκατό. Δηλαδή μόλις πέθανε μάλλον ο τελευταίος άνθρωπος που ήταν στη Γη όταν στα τέλη της δεκαετίας του 1920 άρχισε ο πανζουρλισμός περί βιταμινών. Το λέω αυτό για να βάλω καταρχάς το λιθαράκι μου ότι όλα όσα νομίζουμε ότι ξέρουμε για τις βιταμίνες είναι εξαιρετικά περιορισμένης βεβαιότητας. Μέσα και όσα θα σας πω εγώ αλλά μέσα και όλα όσα νομίζετε εσείς ότι ξέρετε με σιγουριά. Αυτό το σώμα που κατοικοεδρεύετε εδώ και εκατό χιλιάδες χρόνια δεν έπαιρνε βιταμίνες από το στόμα πέρα από ότι έβρισκε σε τροφές. Μπορεί να διαχειριστεί τα χαπάκια που κατεβάζετε; Γιατί ο κόσμος είναι τόσο σίγουρος ότι οι πολυβιταμίνες τους και είναι απολύτως ασφαλείς και τους βοηθάνε σε κάτι; Χιλιάδες επιστημονικές έρευνες δεν έχουν βρει κάτι τέτοιο. Απειροελάχιστη ή και καθόλου διαφορά δεν κάνουν.
Πάμε λοιπόν πίσω στον χρόνο. Κόβανε βόλτες οι γαλέρες των Άγγλων στην αυτοκρατορία τους και θέριζε το σκορβούτο. Δηλαδή μετά το είπανε σκορβούτο, τότε απλά αρρώσταιναν. Και κάποιος γιατρός σκέφτηκε να τους βάζει να τρώνε φρούτα για να μην το παθαίνουν. Αλλά δεν ήξεραν ούτε το πως ούτε το γιατί. Είχε να κάνει με βιταμίνη C. Ξέρετε, αυτό που στην ιστορία της ανθρωπότητας δεν μας έλειπε συνήθως γιατί περπατούσαμε στο δάσος και μάζευαμε ότι βρίσκαμε μπροστά μας. Δεν έμπαιναν για πέντε μήνες σε πλοία να κατακτήσουν άλλους κόσμους. Οπότε εδώ έρχεται η τεράστια παγίδα στην οποία έχετε πέσει σε σχέση με το πρώτο μου λογικό ερώτημα. Δηλαδή η ιδέα ότι χρειαζόμαστε συμπληρώματα διατροφής επειδή ακριβώς ζούμε περισσότερο από παλιά και ζούμε με τρόπους που δεν ζούσανε παλιά.
Δεύτερο λογικό ερώτημα. Όταν τόσες εταιρείες βγάζουν τόσα δισεκατομμύρια από αυτό το πράγμα, πόσο πιθανό είναι να έχουμε ισορροπημένη πληροφόρηση σχετικά; Να ξανακάνω μια σύντομη ιστορική αναδρομή. Πριν διακόσια χρόνια οι τροφές ήταν τροφές. Έλεγες “έφαγα μια νοστιμότατη μπριζόλα” ή “βάλε ψωμοτύρι γυναίκα να φάμε στο χωράφι όταν θα πεινάσουμε από το όργωμα”. Τροφές με λίγη επεξεργασία, η έμφαση ήταν στην καλή αρχική πρώτη ύλη. Έχω πάει σε χωριό στη Μάνη με εφτά πηγές. Η μια λέει ήταν καλή για μαγείρεμα, η άλλη για τα νεφρά, η άλλη πιο νόστιμη, η άλλη για χώνεψη. Με τον ίδιο τρόπο έψαχναν και τιμούσαν το τέλειο αχλάδι, την φετινή ελιά και κάθε νόστιμο φαγητό. Τι άλλαξε; Όταν μαζευτήκαμε στις πόλεις δεν μπορούσαμε να έχουμε όλοι χωράφια και μποστάνια. Οπότε αγοράζαμε έτοιμες τροφές. Καλό παράδειγμα το βούτυρο. Δεν το έφτιαχνες μόνος σου πια, ούτε μαζί με τον γείτονα συνεταιρικά. Ξαφνικά πήγαινες στον μανάβη να σου κόψει βούτυρο. Και βέβαια το βούτυρο ακρίβαινε και γινόταν πιο σπάνιο στις πόλεις, στο τέλος μόνο οι πλούσιοι μπορούσαν να το αγοράσουν. Οπότε προέκυψε η μαργαρίνη. Για τους φτωχούς. Με σαβούρες πρώτες ύλες. Όταν όμως ανακάλυψαν για κορεσμένα και πολυακόρεστα και καρδιακά νοσηματα…τσαααααάκ, να η ευκαιρία. Αυτοί που έφτιαχναν μαργαρίνη και γενικά πράγματα να αλείφεις στο ψωμί σου ή να μαγειρεύεις έκαναν αντεπίθεση. Από τότε αλλάζουν συνταγές κατά τις μόδες. Θες κορεσμένα; Πάρε 15% περισσότερα. Πέρασε η μόδα τους; “Πλούσιο σε πολυακόρεστα!” Τι είπατε; Ω3 πουλάει τώρα; Μαργαρίνη με Ω3 στο λαό, κανένα πρόβλημα! Φτάσαμε στο εξωφρενικό σημείο να διαφημίζουν Becel και καλά ότι περιέχει κάποιο φάρμακο για την καρδιά. Ρε παιδιά, αν ήταν έτσι φάρμακο, γιατί να μην το παίρνω ξεχωριστά, με συνταγή γιατρού και συγκεκριμένη ποσότητα;
Τρίτο λογικό ερώτημα. Σας το έγραψε γιατρός αυτό το βοήθημα; Οι έρευνες δείχνουν ότι κάπου κάτω από το 25% όσων παίρνουν συμπληρώματα διατροφής το κάνουν μετά από σύσταση, έστω αόριστη, δεν μιλάμε για συνταγή βέβαια, γιατρού. Από τη μια το θεωρείτε τόσο σημαντικό για να το παίρνετε τακτικά ενώ ξεχνάτε άλλα σοβαρά φάρμακα και δεν τελειώνετε καν το δεκαήμερο της αντιβίωσής σας, από την άλλη σε αυτό ειδικά το θέμα δεν ακούτε τον γιατρό σας. Ναι, τον γιατρό που λέτε ότι τα παίρνει από τις φαρμακευτικές. Ακόμα και αυτοί όμως δεν συνιστούν να παίρνετε συμπληρώματα διατροφής συνήθως. Εκτός αν υπάρχει κάποιο συγκεκριμένο πρόβλημα, έλλειψη ή πάθηση. Ακόμα και τότε όμως θα είναι για λίγο χρονικό διάστημα συνήθως. Δεν είναι μόνιμη λύση, δεν είναι καν λύση, συχνά είναι απλά placebo για να νιώσετε καλύτερα ότι πήρατε κάτι. Είναι αυτό που κάνει ένας γιατρός όταν τον πιέζετε σε στυλ “μα, δεν μπορείτε να μου γράψετε κάτι;” Επιλεκτικότατα και αρκετά προσβλητικά για τους γιατρούς, λαμβάνουμε υπόψη ότι μας λένε, αλλά προτιμάμε να πιστεύουμε τον φαρμακοποιό, τον κολλητό ή την διαφήμιση στην τηλεόραση για μια ουσία που βάζουμε καθημερινά στο σώμα μας. Όταν σου τύχει κάτι, θέλεις ο γιατρός να ξέρει όλη τη βιβλιογραφία για το θέμα σου, αλλά όταν στο θέμα των βιταμινών όλη η βιβλιογραφία λέει ότι δεν κάνουν τίποτα, εσύ ξέρεις καλύτερα!
Να το αναλύσουμε λίγο παραπάνω αυτό το “δεν κάνουν τίποτα” οι βιταμίνες. Προφανώς και κάνουν κάτι. Και μάλιστα πολλά “κάτι” αρκετά σημαντικά. Το ερώτημα είναι αν κάνει κάτι παραπάνω χρήσιμο για το σώμα μας η τακτική κατανάλωση από το στόμα χαπιών ή αναβράζοντων δισκίων. Πως και γιατί αυτό το σώμα το οποίο σε όλη την διάρκεια εκατομμυρίων χρόνων εξέλιξης δεν είχε βιταμίνες να χαπακώσει έτσι να ξέρει τι να κάνει με 1000 mG ασκορβικό οξύ που εσείς τώρα το λέτε βιταμίνη C; Και γιατί αυτό να σε κάνει να ξεπεράσεις πιο γρήγορα ένα κρυολόγημα; Καταρχάς δεν βοηθάει στο κρυολόγημα. Καρατσεκαρισμένο. Μηδέν διαφορά. Και μάλιστα ένα σωρό πράγματα που έλεγαν ότι σε σώζει η βιταμίνη C, μέχρι και καρκίνο έλεγαν ότι θεραπεύει, τελικά τα κάνει χειρότερα. Άλλοι πιστεύουν ότι με μεγάλες ποσότητες βιταμίνης C μπορείς να κάνεις μόνη σου έκτρωση do it yourself. Ότι να’ναι… Ειδικά τις εγκύους τις βομβαρδίζουν με συμβουλές. Πάρε σίδηρο, πάρε Ω3, πάρε πολυβιταμίνες…τελικά όλα άχρηστα, μόνο το φολικό οξύ ίσως βοηθάει αλλά υπάρχει ένα μεγάλο “αλλά” με χρήσιμο πόρισμα για όλους μας.
Όσο η έγκυος πλακώνεται στα συμπληρώματα, συχνά πλακώνεται και στη μάσα. Δηλαδή μάλλον λαμβάνει υπερεπαρκώς θρεπτικά συστατικά. Εκτός αν τρώει βλακείες. Δηλαδή αντί να ασχοληθούμε με την ουσία, ψάχνουμε εύκολη λύση. Ναι μεν έφαγα δυο μπιτόνια παγωτό αλλά εντάξει, πήρα και το συμπλήρωμα με άρωμα ανανά, τζοτζομπά και εξωτερική κανέλα Ιμαλαίων. Όλα καλά. Ξεκάρφωμα. Ζεις μια χάλια ζωή, τίγκα στο άγχος, δεν γυμνάζεσαι, καπνίζεις, έχεις όλες τις κακές συνήθειες του κόσμου αλλά εντάξει, υπάρχει το συμπλήρωμα για εσένα που τα λύνει όλα! Τέταρτο λογικό ερώτημα. Μετρήσατε το πραγματικό κόστος των συμπληρωμάτων διατροφής; Δεν εννοώ πόσο αγοράσατε την νταμιτζάνα με τα χαπάκια. Εννοώ πόσα πράγματα δεν φτιάχνετε στην ζωή σας επειδή έχετε πείσει τον εαυτό σας ή τους άλλους γύρω σας ότι με το εκχύλισμα τζινσένγκ και Κινέζικου μανιταριού εντάξει, κάτι κάνατε για την αρθρίτιδα. Επειδή δεν κάνατε τις ασκήσεις που σας είπε ο φυσιοθεραπευτής σας πάλι. Σαβουριάζω όλα τα βρώμικα της παραλιακής κάθε βράδυ σε ξενύχτια αλλά με μια πολυβιταμίνη ενισχυμένη κάλυψα τις σαλάτες που ξέχασα να φάω. Επειδή κοιμάστε 5 ώρες το βράδυ και σέρνεστε στο γραφείο ψάχνετε “κάτι να μου δώσει ενέργεια”.
Κάπου εδώ έρχεται η απόλυτη αντίρρηση. “Εντάξει, μπορεί να μην έχει αποδειχθεί τόσα χρόνια ότι κάνουν κάτι χρήσιμο τα συμπληρώματα διατροφής, αλλά τι κακό κάνει να παίρνω κάθε τόσο;” Κάτι αντίστοιχο λένε γενικά όσοι πιστεύουν κάτι ανόητο. Το γυρνάνε σε στυλ ατομικά δικαιώματα και έτσι. Καταρχάς κανείς δεν ζει μόνος του στον πλανήτη. Όταν έχει γεμίσει το φαρμακείο μου ως πάνω με βιταμίνες, κάτι άλλο δεν έχουν σε εκείνα τα ράδια. Έχουν επιπτώσεις για όλους σε μια κοινωνία οι επιλογές σας, ειδικά όταν βασίζονται σε παραλογισμούς. Αλλά καθαρά ιατρικά μιλώντας ναι, μπορεί κάλλιστα να έχουν αρνητικό αντίκτυπο οι πολυβιταμίνες. Δεν ισχύει αυτό το απλοϊκό “ε, ότι περισσεύει θα το κατουράμε”. Όχι μόνο στην κλασσική υπερβιταμίνωση που ακούγαμε μικροί αλλά και σε ένα σωρό άλλα που ανακαλύπτουμε σιγά σιγά. Πως να το κάνουμε; Άλλο να τρως καλά θρεπτικά πράγματα κι άλλο να ρίχνεις χαπάκια στο στομάχι σου.
Να κάνω μια μικρή παράκαμψη σε αυτό το σημείο να σας βάλω να σκεφτείτε πως τα ξέρουμε όλα αυτά. Είναι τρία τα επίπεδα δοκιμών ουσιαστικά. Το ένα είναι να έχεις σε ένα πιατάκι κάτω από το μικροσκόπιο έναν καρκίνο ή ένα κομμάτι δέρμα και να του ρίξεις πάνω του μια ποσότητα βιταμίνης αν δεις τι θα γίνει. Ε, μερικές φορές πράγματι μια ουσία νικάει μια άλλη ουσία ή βοηθάει τρία κύτταρα δέρματος σε ανάπλαση ή κάτι αντίστοιχο. Σημαίνει κάτι αυτό; Για να το ανακαλύψουμε πάμε στο δεύτερο επίπεδο, τα πειράματα σε ποντίκια. Τα οποία είναι πολύπλοκα θηλαστικά και προσφέρονται, όχι οικειοθελώς βέβαια, να τα ξεσκίζουμε. Έχουμε ποντίκια εξειδικευμένα στον καρκίνο, βασικά έτοιμα με διάφορους καρκίνους, ή άλλες αρρώστιες και τα ταλαιπωρούμε. Μετράμε ακριβώς πόσο τρώνε ή τα αφήνουμε νηστικά και τους δίνουμε βιταμίνες να δούμε τι θα πάθουν ή δεν θα πάθουν. Ούτε εδώ βέβαια είναι απόλυτα τα πορίσματα ως προς τους ανθρώπους. Επειδή ε, δεν μοιάζουμε και τόσο και κυρίως, δεν ζούμε σε τέτοιες τέλειες ερευνητικές συνθήκες. Γιατί το τρίτο επίπεδο είναι οι μελέτες σε ανθρώπους. Και εδώ αρχίζει το μπάχαλο.
Και είναι μεγάλο μπάχαλο. Δεν μπορείς για παράδειγμα να πάρεις δυο τρεις χιλιάδες παιδιά να τα αφήσεις χωρίς φρούτα για 5-6 χρόνια και ταυτόχρονα να έχεις αλλού τα δίδυμα αδέλφια τους να τους δοκιμάσεις με πολυβιταμίνες. Οπότε οι περισσότερες έρευνες για διατροφή και συμπληρώματα είναι σε διάφορους βαθμούς μπαχαλίασης. Πέμπτο λογικό ερώτημα. Είναι δυνατόν να έχουμε σίγουρα στοιχεία για τέτοια θέματα; Αν κάτσετε να κοιτάξετε την μεθοδολογία των ερευνών θα ζαλιστείτε. Οι μισές έχουν μικρά δείγματα, λίγους ανθρώπους. Άλλες είναι σε αρρώστους, ε, αυτούς έχουν πρόχειρους, οι υγιείς δεν πάνε σε έρευνες, πάνε εκδρομές, συναυλίες και για σουβλάκια καλύτερα. Οι πιο πολλές βασίζονται στο τι λένε οι συμμετέχοντες ότι έκαναν. Πιάσε το αυγό και κούρεφ’το δηλαδή αξιοπιστία. Και όλες έχουν μεγάλα περιθώρια λάθους σε περιπτώσεις που όσοι συμμετέχουν δεν κάνουν ότι λένε ότι έκαναν ή ότι τους λένε να κάνουν. Να ξεχνάνε για παράδειγμα να παίρνουν το χαπάκι ή να ξεχνάνε να αναφέρουν ότι το πήραν αλλά μετά το ξέρασαν γιατί είχαν βγει για σφηνάκια για τα γενέθλιά τους.
Έκτο λογικό ερώτημα. Παρατηρείτε πως αλλάζουν οι μόδες; Την εχινάκια και το τζινσένγκ που έκανε θραύση πριν δέκα χρόνια τώρα την ξεχάσαμε. (Καθότι αποδείχτηκε πέρα κάθε αμφιβολίας πόσο μπούρδα ήταν.) Και το σκόρδο σε χαπάκι δεν πολυπαίζει τελευταία. Τώρα σκίζει το Ω3 και άλλα ενώ βγαίνουν διαρκώς στοιχεία κατά άλλων μοδάτων όπως η beta καροτίνη ή η εφεδρίνη. Αλλά αν δούμε τα τελευταία πενήντα χρόνια είναι πραγματικά τρομακτικό πόσο ανόητοι φαινόμαστε πάντα αναδρομικά. Σαν να βλέπεις εκείνες τις παλιές διαφημίσεις για τσιγάρα που έλεγαν ότι κάνει καλό στον βήχα. Θα έπρεπε να ανάβουν όλα τα προειδοποιητικά λαμπιόνια σας αν είχατε την παραμικρή αίσθηση ιστορίας, όχι ιατρικής. Μην περιμένετε από κάποιον διατροφολόγο ή γιατρό να σας το πει με σιγουριά. Έτσι κι αλλιώς γραμμένους τους έχετε όλους αυτούς επιλεκτικά. Επιπλέον δεν είναι θέμα μόνο μιας επιστήμης. Είναι σε εμάς η απόφαση. Εμείς πρέπει να εκτιμήσουμε την κατάσταση, όχι να περιμένουμε να μας πει η βιομηχανία πολυβιταμινών τι να κάνουμε. Αν σας φαίνεται λογικό να κάνετε κάτι που δεν έκανε σε χιλιάδες χρόνια εξέλιξης κανένας homo sapiens ποτέ ως τώρα, βαράτε ελεύθερα. Αν σας φαίνεται έξυπνο να κάνετε κάτι που δεν το προτείνει κανένας ειδικός, εσείς ξέρετε καλύτερα.
Tracklist:
CAN – Vitamin C
Βασίλης Παπακωνσταντίνου – Φάρμακα και Βιταμίνες
Clean Cut Kid – Vitamin C
Incubus – Vitamin
Jamiroquai – Vitamin
Kraftwerk – Vitamin HQ
P!ink – We got scurvy
Scruvy Docks – MedEvil Resurrection
The Sounds – Βιταμίνες C
Unknown Έλληνας Ράπερ – Βιταμίνες
Vitamin String Quartet – Sweet Child of Mine
Vitamini και Γιάννη Μηλιώκας – Χαραμοφάης (με το μαλάκα)
Δεν χώρεσαν στην εκπομπή, αλλά έχουν να κάνουν με βιταμίνες και μερικά είναι διασκεδαστικά:
Andrea – Vitamin
ArtOfficial – Vitamins Minerals
Baby Cham – Vitamin S
Corina Smith – Vitamina D
DAMAS GRATIS – quiero vitamina Drunk Mums Vitamin D live © Bedlam Fideles feat. Haptic – Vitamins (Stil vor Talent]
Grup Vitamin – Rap Vitamin Jack Jetson – Vitamins (Feat. BVA)
Joseph Ashworth – Vitamins
Ludacris – Vitamin D ft. Ty Dolla Sign
Maxi Zee L. Liizido – Vitamin Fresh (Prod, by Smuff tha Quiz)
Milk Teeth – Vitamins
MONATIK – Vitamin D
Musliim Supervitamin Musikvideo SNSD – Vitamin
SONORA CARRUSELES VITAMINA
Stereo Nova-Kontak
Tu Vitamina – Patchanka
Vegetas Vitamin D Ringtone (Trap Beat)
Vitamin Party Music Video AnimalFarm Vitamin
Vitamina – Maluma Ft. Arcangel Vitamina – NORO MORALES
Yellow Vitamin Water (prod, by Felly)