Στίς μέρες μας ή σύγχρονη ιατρική έχει διαχωριστεί άπό τήν φιλοσοφία καί γι* αύτό πρέπει νά έπιστρέψουμε πολύ πίσω στήν ιστορία, γιά νά βρούμε τόν λόγο καί τήν νοητική διαδικασία πού έπέτρεψε στήν έπιστήμη νά πάρει τόν έλεγχο της ιατρικής τέχνης.
Ή ιδέα αύτοϋ τοϋ φευγαλέου πράγματος – της Ζωτικής Δύναμης – ήταν γνωστή στόν Ιπποκράτη, πού είχε γεννηθεί στό νησί της Κω, τό 460 π.Χ. “Ηταν γνωστός σάν ό πατέρας της ιατρικής, συγγραφέας ογδόντα έπτά φιλοσοφικών έργασιών καί τοϋ Ορκου τοϋ Ιπποκράτη, πού τόν έδιναν όλοι οί φοιτητές της ιατρικής.
Ό Κλαύδιος Γαληνός, γεννημένος στήν Πέργαμο τής Μυσίας τό 130 μ.Χ. ήταν ή μεγαλύτερη αύθεντία τής ιατρικής γιά τά έπόμενα 500 χρόνια. ‘Υποστήριξε τόν ‘ Ιπποκράτη καί τις ιδέες του καί κατά τόν δέκατο τέταρτο αιώνα, στό Πανεπιστήμιο τοϋ Cambridge, ήταν ύποχρεωτικό γιά τούς φοιτητές τής ιατρικής νά παρακολουθήσουν δύο σειρές διαλέξεων πάνω στά Σχόλια γιά τόν Ιπποκράτη τοϋ Γαληνού, καθώς έπίσης καί σέ άλλα κείμενά του.
Μέ τόν έρχομό όμως των βαρβάρων στή Δυτική Εύρώπη κατά τόν πέμπτο καί έκτο αιώνα, οί δίδασκαλίες τοΰ Γαληνού εξαφανίστηκαν. Οί “Αραβες κατακτητές πήραν μερικές άπό τίς ιδέες του καί μετά τήν κατάκτηση της Ισπανίας, ή ‘Αραβική έκδοση των Σχολίων τοϋ Γαληνού έπέστρεψε στήν Μεσαιωνική Εύρώπη, άλλά σέ Λατινικές μεταφράσεις καί άνακατεμένη μέ ‘Ανατολικές παραδόσεις, βοτανολογία καί ήμιμάθειες τών άποκρυφιστικών έπιστη- μών.
Μετά τήν Κατάκτηση τών Νορμανδών τό 1066, αύ- τή ή έπίδραση τών Αραβικών διδασκαλιών έφτασε στήν Αγγλία. Μέχρι άρκετά άργά στόν δέκατο έκτο αιώνα, όλη ή ιατρική θεωρία τής ‘ Αγγλίας βασιζόταν σέ λαθεμένες Αραβικές έκδόσεις τοΰ Πλάτωνα, του ‘Αριστοτέλη, τοϋ ‘Εμπεδοκλή, τοΰ Γαληνού καί τοΰ Ιπποκράτη, πασπαλισμένες μέ ‘Αραβική μαγεία καί άστρολογία, καθώς καί ίχνη Ίνδουιστικής φιλοσοφίας καί Κινέζικων ιατρικών άντιλήψεων. Γιά παράδειγμα, ό Chaucer, στήν περιγραφή του Διδάκτορα τής Φυσικής, άναφέρει πώς τά δώδεκα σημεία τοΰ ζωδιακού κύκλου άντιστοιχούν σέ διάφορα μέρη του σώματος (Πρόλογος 413-36).
Ή σχέση τής ιατρικής μέ τήν άστρονομία ξεκινά άπό τόν ‘ Εμπεδοκλή πού ύποστήριζε ότι τό θέμα τής σύνθεσης τοΰ άνθρώπινου σώματος ήταν μέρος τοΰ γενικού προβλήματος τής σύνθεσης τής ύλης. “Ήταν ό πρώτος πού μίλησε γιά τά τέσσερα στοιχεία: τόν Αέρα, τή Γή, τή Φωτιά καί τό Νερό. Ό Αριστοτέλης πρόσθεσε ένα πέμπτο, τήν «πεμπτουσία» πού άργότερα τό ονόμαζαν μέ τήν Λατινική λέξη «quintessence» καί άπό τό όποΐο άποτελοΰνται τά άστρα και οί ψυχές τών άνθρώπων. ‘ Ο Shakespeare, πού διάβαζε πολύ τήν ιατρική τοΰ καιροΰ του, βάζει τήν Κλεοπάτρα νά λέει λίγο πριν αύτοκτονήσει:
Είμαι φωτιά καί άέρας, τά άλλα μου στοιχεία παραδίνω στήν ταπεινότερη ζωή.
Παλιά πίστευαν, ότι τέλειος άνθρωπος ήταν αύ- τός, οτόν όποιο τά στοιχεία ήταν άναμιγμένα σε τέλειες άναλογίες. Στόν Ιούλιο Καίσαρα, ό Shakespeare βάζει τόν ‘Αντώνιο νά λέει γιά τόν Βρούτο:
‘ Η ζωή του ήταν άρχοντική, και τά στοιχεία “Ετσι άναμιγμένα μέσα του, πού ή Φύση θά μπορούσε νά σηκωθεί Και νά πεΤ σ’ όλο τόν κόσμο, «Αύτός ήταν
άνθρωπος!»
‘Εδώ βλέπουμε τις πρώτες ένδείξεις τοϋ ότι ή ύγεία είναι άρμονία και ότι ύπάρχει μία Ζωτική Δύναμη στή Φύση πού συνδυάζει τά στοιχεία. Ό Shakespeare πίστευε ότι ή σήψη τών χυμών προκαλούσε τά άποστήματα, όπως βλέπουμε στόν “Αμλετ:
Αύτό είναι τό άπόστημα τού μεγάλου πλούτου και της ειρήνης πού πρός τά μέσα σπάει, και δέν δείχνει κανένα αίτιο χωρίς τό γιατί ό άνθρωπος πεθαίνει.
‘ Ο Pope έπίσης ήξερε τή σημασία πού έχει ό νοϋς και τό περιβάλλον γιά τήν ύγεία:
Ή φαντασία έξασκει τήν επικίνδυνη τέχνη της φορτώνοντας τα όλα πάνω στό ένοχο οημείο.
Συχνά σκέφτομαι αύτό τό στιχάκι όταν προσπαθώ νά πείσω κάποια γυναίκα ότι δέν έχει καρκίνο τοϋ μαστού.