Λόγω της στάσης μου στο θέμα των Greeklish με κατηγοριοποιούν (όσοι δεν με ξέρουν προφανώς ή δεν έχουν διαβάσει εκτενώς τα γραφόμενά μου) ως “ανθέλληνα”. Και αναγκάζομαι να μελετήσω ακόμα περισσότερο. Πόσο έμοιαζαν οι αντιδράσεις που δέχτηκε ο Περικλής όταν επέμενε να χτίσει τον Παρθενώνα, με σύγχρονες πολιτικέ ς συμπεριφορές; (Προφανώς τον κατηγορούσαν εκτενώς για τα έξοδα και αν είναι αναγκαίο αυτό το κτίσμα. Μέχρι και για …καταπάτηση αρχαίων ναών που προυπήρχαν έγινε θέμα.) Αλλά είναι οι αναλύσεις του τρόπου ζωής των Αρχαίων Ελλήνων που πιστεύω ότι βοηθάνε περισσότερο τους αρχαιομανείς (Hellas uber alles!) να προσγειωθούν.
Διαβάστε για παράδειγμα ένα απόσπασμα ανάλυσης περί του γάμου και των αλλαγών σε αυτόν τον θεσμό την “χρυσή” μας εποχή:
“…το θέμα της γαμήλιας διαδρομής δεν είχε μόνον αξία για την αρχαϊκή κοινωνία από κοινωνιολογική άποψη, αλλά και από την άποψη της αυτο-επίδειξης, η οποία γινόταν κατά τη λαμπρή πομπή της μετοίκησης μέσα από την πόλη. Αυτή η κατηγορηματικά αριστοκρατική εικόνα της γαμήλιας διαδρομής με το μεγάλο τέθριππο στο κέντρο, η οποία έχει στενή συγγένεια με την εικαστική παράσταση της αναχώρησης για τον πόλεμο, καθρεπτίζει αντιλήψεις του κόσμου των ευγενών και μεταδίδει ένα αίσθημα ανάλογης ζωής.
Κατά το δημοκρατικό 5ο αι. αυτό εξαφανίζεται ολοένα και περισσότερο. Στη θέση του εμφανίζεται η συνοδεία στο σπίτι, μια εικόνα μετριοπαθέστερου μοτίβου, στην οποία το μεγάλων αξιώσεων άρμα των νεόνυμφων βρίσκεται στο βάθος ή λείπει εντελώς, και η μετοίκηση γίνεται συχνά με τη λιτότητα της πεζοπορίας, όπου η νύφη κρατιέται από το βραχίονα του συζύγου της. Στο κέντρο της παράστασης βρίσκεται μάλλον η είσοδος της συζύγου στο σπίτι του άνδρα παρά η εορταστική μετοίκηση διά μέσου της πόλεως. Σπάνια λείπει η σκηνή υποδοχής στην εξώπορτα του νέου κοινού σπιτιού. Η οδήγηση της νύφης στο σπίτι του γαμπρού όπως και η γαμήλια διαδρομή έχει ως αντικείμενο της το ότι η γυναίκα από το σπίτι του πατέρα της μετοικεί στον οίκον του συζύγου της. Αλλά αντίθετα προς την αρχαϊκή πρόδρομο της η παράσταση αυτή κατευθύνει το βλέμμα μας λιγότερο προς τη δημόσια σύσταση του νέου ζευγαριού παρά προς την πρακτική ολοκλήρωση της σύναψης του γάμου, δηλ. στην εισαγωγή της νεαρής συζύγου και την αποδοχή της από το σπίτι του άνδρα καθώς και την εγκατάστασή της ως νοικοκυράς στον οίκον του. Μολονότι η γαμήλια πομπή και στην κλασσική εποχή έπαιζε σπουδαίο ρόλο, ωστόσο τώρα δε φαίνεται να είχε την ίδια αξία όπως κατά την αρχαϊκή εποχή. Η γνωστοποίηση του καινούργιου γάμου δε χρειαζόταν πια να είναι μέσα στο δημοκρατικό σύστημα ο κεντρικός σκοπός της εορταστικής πομπής. Ωστόσο αυτό το σκοπό εξεπλήρωνε λειτουργία της αναγγελίας και της εγγραφής στη φρατρία.
Την κατώτερη σημασία της μπορούσε κανείς να την παρατηρήσει και μέσα στο ότι η οδήγηση της νύφης στο σπίτι του γαμβρού, που γινόταν διαφορετικά παρά όπως κατά τον 6ο αιώνα, δεν είναι ο μοναδικός και μοναδικά προτιμώμενος τύπος παράστασης της γαμήλιας πομπής, με τον οποίον απεικονίζεται η γαμήλια τελετή. Προφανώς η εορταστική μετοίκηση της νύφης δεν ήταν πλέον το μέρος της γιορτής, το οποίο λογάριαζαν ως ιδιαίτερα χαρακτηριστικό και το επέλεγαν ως εικαστικό μοτίβο. Παράλληλα προς αυτό υπήρχε μια σειρά άλλων εικαστικών θεμάτων για τη γαμήλια τελετή: η μεταφορά του νερού για τη νύφη, ο στολισμός της νύψης, η προσφορά δώρων στη νύφη και πολύ σπάνια ο συζυγικός κοιτώνας.
Είναι αξιοπαρατήρητο ότι με την πάροδο της κλασσικής εποχής ολοένα και λιγότερες παραστάσεις δείχνουν το δημόσιο μέρος της γαμήλιας τελετής, ενώ αντίθετα προβάλλονται όλο και περισσότερο τα επεισόδια της ιδιωτικής ζωής, που συμβαίνουν στο εσωτερικό του σπιτιού, ιδιαίτερα η προετοιμασία και ο στολισμός της νύφης καθώς και η παράδοση των δώρο)ν κατά το πρωί των έπαν- λίων. Καθώς πλήθαιναν αυτές οι σκηνές του νυφικού θαλάμου, έτσι και η γαμήλια τελετή 
γινόταν σιγά σιγά γυναικείο θέμα, το οποίο δεν εμφανίζεται μόνον επάνω σε δοχεία γαμήλιας τελετής, αλλά και επάνω σε αντικείμενα τουαλέττας και σε εργαλεία, τα οποία ήταν σχετικά με τις ασχολίες της γυναίκας. Ενώ κατά τα άλλα μπορεί κανείς να ξεκινήσει εκ του ότι εικόνες γαμήλιας τελετης κοσμούσαν κατά κύριο λόγο το εορταστικό σκεύος, που χρησιμοποιήθηκε κατά τη γαμήλια τελετή ή τα γαμήλια επιτραπέζια σκεύη, κατά το τέλος του 5ου και κατά τον 4ο αι. προστίθενται όλο και περισσότερες πυξίδες. Επίσης το έπίνητρον, το οποίο δείχνει τα έπανλια , ως εργαλείο για την επεξεργασία των μαλλιών, ανήκει ολοφάνερα στην περιοχή των γυναικών. Το φαινόμενο αυτό είναι αφενός μεν ισοδύναμη έκφραση για το ότι η ζωή της Ελληνίδας εύρισκε την πλήρωσή της μόνο μέσα στο γάμο, του οποίου το σημείο της εξωτερικής λάμψης ήταν η γαμήλια τελετή. Αφετέρου εδώ εμφανίζεται η αξία της ανερχόμενης εκτίμησης της ιδιωτικής ζωής, για την οποία έγινε ήδη μόλις λόγος σε σχέση με τις περί γάμου αντιλήψεις, όπως διατυπώθηκαν στη λογοτεχνία.
Χαρακτηριστικό για την αξία της κοινωνικής εκτίμησης και τη θέση του γάμου είναι ότι παρά την ενισχυόμενη σημασία της ιδιωτικής ζωής, η ανθρώπινη συντροφικότητα, δηλ. το ζευγάρωμα, που δημιουργείται μέσα από τη συζυγία, δεν εμφανίζεται στην εικαστική παράσταση, ούτε καν ως μια εσωτερική σύνδεση και ψυχική συμπάθεια μεταξύ των συντρόφων του γάμου. Στις περισσότερες σκηνές γαμήλιας τελετής εμφανίζονται μόνο γυναίκες. Κατά την οδήγηση της νύφης στο σπίτι του γαμβρού και στο νυφικό θάλαμο είναι μεν απεικονισμένοι μαζί οι σύζυγοι, αλλά δεν είναι αληθινά συνδεδεμένοι ως ζευγάρι μεταξύ τους. Η γυναίκα εδώ είναι πάντοτε -κι αυτό δεν ισχύει γενικά για γυναικείες εικόνες- το παθητικό αντικείμενο του άνδρα, το οποίο οδηγείται, κατευθύνεται ή αλλοι- ώς χειραγωγείται κατά κάποιον τρόπο. Μια εικόνα συνδέσμου, όπως είναι η ρωμαϊκή παράσταση της dextrarum iunctio, δηλ. της συζυγικής χειροδοσίας , που ενώνει τους δυο συζύγους με χειραψία, ενώ ανάμεσά τους είναι η θεά της ομόνοιας, λείπει από την ελληνική τέχνη.”
Ο ΓΑΜΟΣ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΪΚΗ ΚΑΙ ΚΛΑΣΣΙΚΗ ΑΘΗΝΑ – CAROL A REINSBERG
Comments are closed.