Δύσκολα θα φέρει κανείς αντίρρηση ότι οποιαδήποτε τεχνολογία βοηθάει να επικοινωνεί το εκλογικό σώμα τις προθέσεις του είναι θετική για την δημοκρατία. Βέβαια υπάρχουν οι κακοπροαίρετοι και οι προχειροδουλειές. Ακόμα και καλές προσπάθειες μπορούν να επικριθούν για την μεθοδολογία τους ή την επιλογή ερωτήσεων. Σωστές έρευνες γίνονται συχνά θύματα όταν σε τίτλους εφημερίδων τονίζουν επιλεκτικά συμπεράσματα. Και βέβαια κακεντρεχείς στήνουν επίτηδες έρευνες με πολιτικές σκοπιμότητες. Εσείς αν είχατε χρυσοπληρώσει μια έρευνα που δείχνει αρνητικά αποτελέσματα για το κόμμα σας θα την δημοσιοποιούσατε άλλωστε;
Καθώς έκλεισε για μια ακόμα φορά η περίοδος των δημοσκοπήσεων στην Ελλάδα είδαμε μια έξαρση αποτελεσμάτων δημοσκοπήσεων την Παρασκευή. Ήταν με διαφορά το πρώτο θέμα σε σχεδόν όλα τα ΜΜΕ.
Έτσι έχουμε μια μερική εικόνα. Αντίθετα με ότι πιστεύουν πολλοί, οι “ανεξάρτητες”έρευνες (πανεπιστημίων για παράδειγμα) είναι συνήθως χαμηλότερης ποιότητας από ότι αυτές των γνωστών εταιρειών. Ελλιπές υπόβαθρο, χαμηλά κονδύλια, κακά δείγματα και πολλές ακόμα ελλείψεις τις χαρακτηρίζουν. Ιστορικά, η περίοδος κατά την οποία στις ΗΠΑ έφτασε κάθε νοικοκυριό ήταν σημαντική για την βιομηχανία ερευνών. Επιτέλους μπορούσαν φτηνά και εύκολα να επικοινωνήσουν με ολόκληρο τον πληθυσμό. Δυστυχώς η βιομηχανία telemarketing όμως το ανέτρεψε πολύ γρήγορα αυτό το σκηνικό και πλέον κλείνουμε συχνά το τηλέφωνο χωρίς κουβέντα (ή τύψεις) σε οποιονδήποτε λέει “αν έχετε δυο λεπτά να σας ρωτήσω κάτι…”
Ο Scott Keeter του διάσημου κέντρου Pew ομολόγησε ότι αν και μεταξύ 1996 και 2004 κατάφερναν να έχουν απόκριση πάνω από 30%, έκτοτε πέφτει με ρυθμό σχεδόν 2% τον χρόνο! Επιπλέον ακόμα και οι πιο πλούσιες έρευνες (που καλούνε και κινητά) δυσκολεύονται να βγάλουν άκρη ως προς την αντιπροσωπευτικότητα του δείγματος. Παλιά βασίζαμε έρευνες σε ταχυδρομικό κώδικα με αρκετά στέρεη γνώση των χαρακτηριστικών των ανθρώπων που περιλαμβάνονταν σε αυτόν. Τώρα ακόμα και ένα σταθερό τηλέφωνο μπορεί να είναι οπουδήποτε με πολύ λιγότερα σταθερά δημογραφικά χαρακτηριστικά.
Το διαδίκτυο δεν είναι ακόμα εργαλείο δημοσκοπήσεων. Τα κενά, ακόμα και σε προηγμένες τεχνολογικά χώρες, είναι πολλά. Ηλικιωμένοι, άνεργοι και πολλές ακόμα σημαντικές σε αριθμό ψηφοφόρων ομάδες δεν περιλαμβάνονται. Αν σας ενδιαφέρει πιο επιλεκτική χρήση σε σχέση με ποιοτικές έρευνες σε συγκεκριμένα πράγματα, δείτε κάποια παρουσίαση τηςAnna Greenbergστο θέμα. (Διαβάστε για παράδειγμα εδώ πως παρουσιάζουν τα αποτελέσματα μιας έρευνάς τους.)
Μάλλον πιο χρήσιμος τρόπος να δούμε τις αλλαγές στο επικοινωνιακό πεδίο είναι σε σχέση με την διάσπαση της κοινωνίας. Πιθανώς δεν έχουμε πια “κοινή γνώμη”! Είμαστε συγχρόνως δέκτες και πομποί πληροφοριών σε πολλά διαφορετικά επίπεδα. Γράφουμε στο Facebook μας, σε σελίδες που χειριζόμαστε, σε φόρουμ ή γκρουπ, σε ιστολόγια. Η εποχή που ένα γράμμα στον “Οικονομικό Ταχυδρόμο” ήταν αξιόπιστη ενημέρωση μιας κοινότητας ανθρώπων έχει περάσει ανεπιστρεπτί.
Οι αλλαγές στις δημοσκοπήσεις επηρεάζουν άμεσα και το ίδιο το εκλογικό “παραμύθι”. Δεν υπάρχει πια ένα συμπαγές υπόβαθρο ότι “πέφτουν τα ποσοστά του Χ” ή “αυτό το θέμα θα κοστίσει στον Ψ ψηφοφόρους από αυτή την ομάδα”. Ο τάδε πολιτικός “προσπαθεί να αλλάξει την ατζέντα για να μην μιλάμε για το θέμα που τον ενοχλεί.” H κατάρρευση της “κοινής γνώμης” είναι προϊόν και αποτέλεσμα της διάσπασης που δυσκολεύει τους δημοσκόπους…
Συγκεντρωμένα τα άρθρα περί δημοσκοπήσεων αυτού του ιστολόγιου θα τα βρείτε εδώ.
Για λόγους διαφάνειας να ομολογήσω ότι είμαι μέλος του Chartered Institute of Market Research. Δεν είμαι ενεργός πια (καθότι δεν είμαι πια στην Αγγλία!) αλλά πιστεύω ότι τα συμπεράσματα είναι χρήσιμα για όλη την κοινωνία. Δεν γράφτηκαν για να προάγουν τον κλάδο.
Το αρθρο γράφτηκε τον Ιουνιο του 2012.