Καθώς βελτιώνονται διαρκώς οι μέθοδοι διάγνωσης είναι σημαντικό να καταλάβουμε τι επιπτώσεις έχει αυτό σε συγκρίσεις αποτελεσματικότητας. Αξίζει να χρυσοπληρώσουμε μια νέα εξέταση DNA που δεν καλύπτει το ταμείο μας; Γιατί να πάω στον κυριλέ γιατρό με το καινούργιο μηχάνημα που διαφημίζει στην ιστοσελίδα του;
.
Ξαφνικά βρίσκεσαι αντιμέτωπος με ένα βουνό από στατιστικά. Από που να τα πιάσουμε; Εγώ, ως συνήθως, πιάνω το θέμα από τα….
Ας πούμε (χάρη στατιστικής ευκολίας) ότι υπάρχουν στην Ελλάδα πέντε εκατομμύρια άντρες με όρχεις. (Αφαιρώ τους πολιτικούς βέβαια.) Έστω ότι έχουν δυο ο καθένας. Άρα από τους 10 εκατομμύρια όρχεις πανελληνίως, ας πούμε ότι το 1 εκατομμύριο εξετάζεται κάθε χρόνο στον ουρολόγο. Από αυτούς “κάτι πιάνουν” οι 1000.
Αλλά έρχεται κάποια νέα τρομερή τεχνολογία, από αυτές τις ακριβές που αναρωτιόμαστε αν αξίζει. Ξέρετε, αυτές που τις κάνουν στην αρχή μόνο στο Κολωνάκι και σου πιάνουν κανονικά τον κώλο τελικά (χωρίς δαχτυλάκι). Αυτή η σούπερ μέθοδος σου δίνει τρισδιάστατη εικόνα και τέτοια λεπτομέρεια ώστε να ανιχνεύεις όγκους πολύ πολύ μικρότερους. Ας πούμε ότι βρίσκει 10,000 όγκους. Ξαφνικά δεκαπλασιάστηκε (φαινομενικά) το ποσοστό των Ελλήνων με όγκο στους όρχεις!
Έχει βέβαια και άλλες επιπτώσεις μια τέτοια αύξηση. Πριν ξέραμε (και ξέρουν οι γιατροί) ότι αν νιώσουν ένα συγκεκριμένο είδος όγκου θα λάβουν συγκεκριμένα μέτρα. Αν ξαφνικά ένα νέο διαγνωστικό εργαλείο τους δίνει πολύ μεγαλύτερη ενημέρωση, δεν είναι σίγουροι ποια από αυτά τα νέα ογκίδια που βλέπει το σούπερ μηχάνημα πρέπει να αντιμετωπισθούν και ποια όχι. Αλλάζει όλο το σκηνικό ως προς την κατανόηση της νόσου πολλές φορές. Εξελίσσεται σε βάθος χρόνου η επιστημονική γνώση και μειώνονται τα λάθη.
Και δεν είναι βέβαια μόνο αυτό. Ο Lance Armstrong, πήρε δεν πήρε αναβολικά, κάνει ιδιαίτερα εντυπωσιακό αγώνα στην ενημέρωση για αυτό το είδος καρκίνου. Έστω λοιπόν ότι στην Ελλάδα η Ελένη Μενεγάκη πάθει καρκίνο του μαστού ή όλοι εντυπωσιαστούμε αντίστοιχα από κάποιο δημόσιο πρόσωπο και ξαφνικά διπλασιαστεί το ποσοστό όσων πηγαίνουν για εξέταση:
Αν δούμε μόνο το ποσοστό πράσινης και κόκκινης μπάλας, διπλασιάζεται ο αριθμός διαπιστωμένων καρκίνων στους όρχεις! Κάπου εδώ θα πείτε “έλα μωρέ! Αποκλείεται να μην τα λαμβάνουν αυτά υπόψη οι επιστήμονες!” Έχετε δίκιο. Εμείς όμως (και οι δημοσιογράφοι που αναμεταδίδουν στρεβλές συγκρίσεις πολύ συχνά) πέφτουμε στην παγίδα να μην συγκρίνουμε όμοια πράγματα.
Ομοίως μπερδεύονται σημαντικά τα στατιστικά από βελτιώσεις στην διάγνωση όταν προσπαθούν να περιγράψουν το ποσοστό θνησιμότητας. Γιατί συχνά αυτό εκφράζεται – σε χρόνο – από την στιγμή διάγνωσης. Σου λέει ότι “όσοι κάνουν κάθε χρόνο τον νέο έλεγχο με MRI ζούνε κατά μέσο όρο 5 χρόνια περισσότερο από όσους δεν τον κάνουν” στον μεγάλο τίτλο στην εφημερίδα.
Δηλαδή αν βγει μια νέα μέθοδος, ή ξαφνικά συγκινηθούν όλοι και πηγαίνουν πιο συχνά να τους ψαχουλέψει ένας άγνωστος, αυτό το ποσοστό θα ανεβεί! Επειδή θα έχουμε πιο ακριβή μέτρηση της στιγμής εκδήλωσης του καρκίνου. Το ποσοστό θνησιμότητας όμως μπορεί να μην επηρεαστεί τόσο πολύ. (Αν δεν βγούνε αντίστοιχες βελτιώσεις σε θεραπείες.)
Αντίθετα, αν όλοι κάνουν τις πάπιες και πάνε στον γιατρό μόνο όταν δεν τους μπαίνει πια το βρακί από τον όγκο, το συγκεκριμένο στατιστικό θα πέσει. (Γιατί θα πεθάνουν σχετικά γρήγορα μετά την διάγνωση κατά πάσα πιθανότητα.)
ΠΡΑΚΤΙΚΟ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ: Τριπλοελέγξτε οποιοδήποτε ποσοστό “βελτίωσης” σε θεραπείες και διάγνωσης σε σχέση με το τι ακριβώς μετράνε ή τι ποσοστό ποιανού συνόλου είναι πριν βγάλετε συμπεράσματα.