Όλοι υποθέτουμε ότι δεν υπάρχουν πλέον μυστικά. Δημόσιοι υπάλληλοι πουλάνε αριστερά και δεξιά λίστες. Οι υπολογιστές μας στέλνουν συνέχεια δεδομένα που μας αφορούν. Φακελωμένοι όλοι από παντού. Αν δεν προσπαθήσουμε να καταλάβουμε πώς γίνεται αυτό, θα είμαστε πάντα θύματα. Ας το πάρουμε λοιπόν από την αρχή το θέμα.
Γιατί θέλουν οι εταιρείες να μάθουν τι κάνουμε; Για να μας πουλήσουν προϊόντα. Όσα περισσότερα ξέρουν, τόσο καλύτερα μπορούν να πουλάνε. Ένας καλός πωλητής σε «κόβει» πριν σου προτείνει κάτι. Έχει ανακαλύψει εκ πείρας ότι αν φοράς ψηλοτάκουνα, μάλλον έχεις και πολλές τσάντες. Αν σου φουσκώνει λίγο η κοιλιά, θα σε πάει κατευθείαν στα ράφια για εύσωμες κλπ. Μη βασανίζεσαι, μη χάνεις το χρόνο σου κοιτώντας ρούχα για ανορεξικές στη βιτρίνα, εκείνος ξέρει καλύτερα.
Πώς ξέρει όμως; Από πού βρίσκουν τα δεδομένα;
Καταρχάς, πρέπει να συρράψουν ένα προφίλ από τρεις πηγές. Τα δημόσια διαθέσιμα στοιχεία, κυρίως αυτά που βγάζει το κράτος και διάφορες υπηρεσίες του -είναι τζάμπα και μπόλικα. Αυτά, δίνουν μια γενική κατεύθυνση. Πάνω σε αυτά τα στοιχεία «κουμπώνουν» δεδομένα που αγοράζουν από ειδικές εταιρείες, όπως: κινήσεις πιστωτικών καρτών, μισθοδοσίες (ναι, πολλές επιχειρήσεις πουλάνε αυτές τις πληροφορίες!) στοιχεία από μεσίτες ή οτιδήποτε άλλο. Και βέβαια, όλο και περισσότερο αποκτούν στοιχεία που τους δίνουμε οικειοθελώς, παντοιοτρόπως.
Πώς δουλεύει το σύστημα σε ένα πιο ρεαλιστικό παράδειγμα;
Ξέρουν από την απογραφή, ότι στο Μπραχάμι ζουν 1500 γυναίκες 25 ως 34 ετών. Βελτιώνουν λίγο τα νούμερα με πιο πρόσφατα στοιχεία από το ταχυδρομείο ή το Χρυσό Οδηγό. Κοιτάνε τις κινήσεις τραπεζών (κίνηση πιστωτικών καρτών, ATM κλπ.) και εντοπίζουν 150 γυναίκες στο σωστό προφίλ χρηματο-οικονομικά. Κάνουν και έναν ψευτοδιαγωνισμό τύπου «στείλε το κουπόνι και κέρδισε ένα Σαββατοκύριακο στη Σαντορίνη» για να πάρουν πιο λεπτομερή στοιχεία τα οποία τσεκάρουν και με δεδομένα που έχουν από το σούπερ μάρκετ (εκείνη η κάρτα με τους πόντους…). E, αν ρίξουν και έναν διαγωνισμό στο facebook, σε γνωρίζουν πλέον, από παντού. Ειδικά αν περνάς μια «κρίσιμη αγοραστική φάση».
Κρίσιμες φάσεις είναι όταν φύγεις από το σπίτι, όταν παντρευτείς, αν μπεις σε καινούργιο σπίτι, όταν κάνεις παιδί. Εδώ οι εταιρείες δίνουν ρεσιτάλ. Εταιρεία στις ΗΠΑ έστειλε σε 17χρονη φυλλάδιο «ειδικές προσφορές τώρα που είσαι έγκυος». Ο πατέρας της, τους μήνυσε. Είχε άδικο. Οι υπολογιστές του σουπερμάρκετ, βλέποντας ότι αγόραζε πολλές κρέμες και άλλα προϊόντα που συνήθως 
αγοράζουν οι γυναίκες όταν είναι έγκυες, ήξεραν πριν τον πατέρα της κοπέλας τι είχε γίνει. Πριν σε πιάσουν καν οι πόνοι και φτάσεις στο Ιασώ, η Sony ετοιμάζει το διαφημιστικό της για τη βιντεοκάμερα που θα χρειαστείς. Σχεδόν όλες οι μεγάλες εταιρείες αγοράζουν, πουλάνε και ανταλλάσσουν τέτοια δεδομένα.
Όσες πουλάνε αυτοκίνητα (άλλο κομβικό σημείο που συχνά υποδηλώνει αλλαγή φάσης) ανταλλάσσουν τα στοιχεία του αγοραστή αυτοκινήτου, με εταιρείες που τους δίνουν στοιχεία και λεπτομέρειες για τη ζωή ανθρώπων που μόλις πήραν αύξηση. Ώστε να τους πουλήσουν νέο αμάξι. Γιατί όσο πιο νωρίς σε πιάσουν, τόσο πιο πιθανό να τους προτιμήσεις, να τους δεις σαν φίλους που σε βοηθάνε.
Δεν είναι αναγκαστικά κακό να ξέρουν πολλά πράγματα για εμάς. Όπως και ένας φίλος κάνει καλύτερη κουβέντα μαζί σου, αν σε ξέρει καλά. Άλλωστε, με καλύτερη πληροφόρηση θα γλιτώναμε πάρα πολλή σαβούρα, είτε από πεταμένα φυλλάδια, είτε από άσχετες διαφημίσεις που μας τρώνε το χρόνο ή από ακριβές προωθητικές ενέργειες που τελικά δεν μας ταιριάζουν. Αλλά για να γίνει αυτό, πρέπει να υπάρχει διαφάνεια και πολύ περισσότερη ενημέρωση όλων. Όπως πάντα, οι πολιτικοί και οι δημοσιογράφοι δαιμονοποιούν την κατάσταση, με αποτέλεσμα να μη γίνεται τίποτα νομιμοποιημένο. Δεν έχουμε ιδέα πάντως, ποιος έχει πληροφορίες για εμάς και τι πληροφορίες διαθέτει ήδη για εμάς.
Το καλό Marketing είναι καλή επικοινωνία. Αλλά κάπως πρέπει να φροντίζουμε ότι γίνεται καλό Marketing.
Δεν είναι αναγκαστικά κακό να ξέρουν πολλά πράγματα για εμάς.
Όπως και ένας φίλος κάνει καλύτερη κουβέντα μαζί σου, αν σε ξέρει καλά.
Άλλωστε, με καλύτερη πληροφόρηση θα γλιτώναμε πάρα πολλή σαβούρα, είτε από πεταμένα φυλλάδια, είτε από άσχετες διαφημίσεις που μας τρώνε το χρόνο ή από ακριβές προωθητικές ενέργειες που τελικά δεν μας ταιριάζουν.
Αλλά για να γίνει αυτό, πρέπει να υπάρχει διαφάνεια και πολύ περισσότερη ενημέρωση όλων. Όπως πάντα, οι πολιτικοί και οι δημοσιογράφοι δαιμονοποιούν την κατάσταση, με αποτέλεσμα να μη γίνεται τίποτα εύκολα.
Δεν έχουμε ιδέα πάντως, ποιος έχει πληροφορίες για εμάς και τι πληροφορίες διαθέτει ήδη για εμάς. Αλλά έτσι που πάμε δεν θα βγάλουμε άκρη.
