Περίπου το ⅓ των μαρμάρων του Παρθενώνα έχουν χαθεί. Είτε από την έκρηξη επι Μοροζίνη ή επειδή οι Έλληνες τα πήραν και τα έκαναν εκκλησίες, άλλα αγάλματα, οικοδομικά υλικά ή οτιδήποτε άλλο στους αιώνες. Επιστημονικά μιλώντας είναι απόλυτα σωστός ο όρος “Ελγίνεια μάρμαρα” αφού αναφερόμαστε σε ένα συγκεκριμένο υποσύνολο. Εξίσου υπάρχουν κομμάτια από τον ναό στην Γαλλία και την Αυστρία. Κλεμμένα εκείνα ξεκάθαρα, όχι διφορούμενης πορείας αλλά δεν τα έχουμε ζητήσει ποτέ. Δεν γίνεται όλα αυτά τα διαφορετικά κομμάτια να τα λέμε “μάρμαρα του Παρθενώνα” αφού έχουν άλλη ιστορία. Tο ⅓ είναι στην Ελλάδα. Και το ⅓ περίπου το έσωσε ο Λόρδος Έλγιν.
Ναι, το έσωσε, όπως κι αν το δείτε. Εκείνη την εποχή το παραδέχτηκαν και πολλοί Έλληνες και φιλέλληνες. Όσο ακόμα δεν υπήρχε καν κράτος Ελλάδα ή και μετά βέβαια που τα “δικά μας” υπέφεραν από πολλά και διάφορα. Σχεδόν σίγουρα θα τα είχαν πάρει οι Ναζί αν ήταν ακόμα στον ιερό λόφο όταν τον κατέλαβαν, ίσως να τα ψάχναμε στη Νότια Αμερική τώρα σε ιδιωτικές συλλογές. Οι Άγγλοι όχι μόνο μας έσωσαν από τους Ναζί (μαζί με τους Αμερικανούς) αλλά έδειξαν ηρωισμό και στην προσπάθεια να κρύψουν τα Ελγίνεια από τυχόν Γερμανική απόβαση. Μην ξεχνάμε ότι και εμείς πολύ αργότερα αποφασίσαμε να αφαιρέσουμε από τον ναό όσα είχαν απομείνει και να τα βάλουμε στο μουσείο.
Ένας έντιμος και ιστορικά διαβασμένος Έλληνας λοιπόν πρώτα από όλα λέει ένα μεγάλο ευχαριστώ στον Λόρδο Έλγιν και τους απογόνους του που μας τα φύλαξαν τόσα χρόνια. Τα μάζεψε από χάμω (σχεδόν όλα, ελάχιστα κόπηκαν) και τα έσωσε. Αλλά δεν είμαστε ούτε έντιμοι ούτε καλά διαβασμένοι. Γιατί ακόμα και όταν τα ζητήσαμε επίσημα με τη Μελίνα Μερκούρη, μιλούσαμε για “επανένωση”.
Επανένωση των μαρμάρων δεν θα γίνει ποτέ. Θα πάνε από ένα μουσείο σε ένα άλλο. Και πάλι αν θέλουμε να είμαστε έντιμοι θα εκφράσουμε τον θαυμασμό μας προς το Βρετανικό μουσείο το οποίο πριν εκατό χρόνια σχεδίασε μια αίθουσα για να τα φιλοξενήσει την οποία λίγο-πολύ αντιγράψαμε εμείς στο Νέο Μουσείο της Ακρόπολης. (Διαστάσεις του ναού η αίθουσα κλπ κλπ μουσειολογικά, απλά τότε τα έβαλαν με “λάθος” σειρά για άλλους λόγους.)
Ο κύριος λόγος που διαφωνώ με την επιστροφή των Ελγινείων είναι πρακτικός. Η Ελλάδα είναι τουριστική χώρα. Δεν θα κερδίσουμε ούτε έναν τουρίστα αντικαθιστώντας στο νέο μουσείο τα εξαιρετικά αντίγραφα που έχουμε τώρα με αυτά που είναι στην Αγγλία. Αντιθέτως θα χάσουμε ένα από τα καλύτερα σημεία στον πλανήτη ως διαφημιστικό χώρο. Αυτή τη στιγμή βλέπουν τα Ελγίνεια δεκαπλάσιοι τουρίστες από ότι επισκέπτονται το Νέο Μουσείο της Ακρόπολης. Και δεν είναι απλά πολλοί περισσότεροι στο Βρετανικό μουσείο. Είναι ατόφιο χρυσάφι, τουριστικά μιλώντας, οι πιο φραγκάτοι. Είναι Αμερικανοί ή Κινέζοι στην πρώτη τους επίσκεψη στην Ευρώπη οι περισσότεροι. Πάνε Λονδίνο και Παρίσι, τους μπαίνουν ιδέες, δεύτερο ταξίδι έχει μετά συνήθως Ιταλία και Ελλάδα. Αν δηλαδή μας έλεγαν να ΠΛΗΡΩΣΟΥΜΕ για το ιδανικό σημείο να βάλουμε κάποια διάσημα αρχαία μας για να διαφημίζουν την χώρα, μάλλον αυτό θα διαλέγαμε. Φάτσα κάρτα στο ισόγειο ενός από τα καλύτερα μουσεία στον κόσμο, σταθερά στα πρώτα 5 σε όλες τις κατατάξεις όπως κι αν το μετρήσουμε.
Ο δεύτερος λόγος που διαφωνώ με την επιστροφή είναι πολιτικός. Ξεκάθαρα το τεράστιο κόστος τόσα χρόνια για την “μάχη” να επιστραφούν τα Ελγίνεια είναι κυρίως σε επίπεδο λαϊκισμού. Είναι λίγο σαν την απειλή της Τουρκίας που ανακινούν οι Έλληνες πολιτικοί όποτε θέλουν να μας ρίξουν στάχτη στα μάτια. Ζούμε σε μια χώρα με διαχρονικά ανύπαρκτο υπουργείο Τουρισμού και αρχαιολογικές υπηρεσίες υποστελεχωμένες. Σε όλη την χώρα κλαίω που βλέπω σημαντικές αρχαιότητες, ναούς και θέατρα παρατημένα χωρίς καν περίφραξη. Κλειστά συχνά τα μουσεία “λόγω έλλειψης προσωπικού”, ανασκαφές που δεν προχωράνε. Κάθε μέρα κλέβονται αρχαία επειδή δεν έχουμε την πολιτική θέληση να ασχοληθούμε σοβαρά με αυτά. Υποθαλάσσια αρχαιολογία στην Ελλάδα είναι το πιο σύντομο ανέκδοτο , για πολλές δεκαετίες ήταν μάλιστα παράνομο να βουτάς καν λόγω αυτού! Σχεδόν όλη η σημαντική έρευνα για την Αρχαία Ελλάδα γίνεται από πανεπιστήμια του εξωτερικού. Και αντί να επενδύσουμε σε όλα αυτά τα προφανώς πιο επείγοντα, ξοδεύουμε εκατομμυρια σε καμπάνιες και τραπεζώματα για τα Ελγίνεια; Θεωρώ πιθανό μια μέρα να επιστραφούν κάπως τα Ελγίνεια. Κάποιος Έλληνας πολιτικός θα δεσμευτεί να αγοράσει εκατό Βρετανικά αεροπλάνα/φρεγάτες/υποβρύχια, θα πληρώνουμε δισεκατομμύρια για δεκαετίες στα κρυφά και θα τον ψηφίσετε στα φανερά από την χαρά σας. Θα πληρώσουμε άλλα δισεκατομμύρια για την μεταφορά τους, θα γίνει και καμιά ζημιά στον δρόμο, πάρτυ, φανφάρες, εθνικές εορτές εδώ και…απλά θα αντικαταστήσουν τα αντίγραφα που ήδη έχουμε, σιγά την διαφορά.
Από τότε που ξεκίνησε το θέμα το παλιό κλασικό ΠΑΣΟΚ και οι μάστορες της προπαγάνδας της εποχής ήταν κουτόχορτο. Μη μασάτε.
(Έχω κι άλλα επιχειρήματα αλλά αν θέλετε να συμμετέχετε στον διάλογο με τρόπο πρακτικό μπορείτε να απαντήσετε ή να αντιτάξετε τα δικά σας εδώ. )