Ένα Φλεβάρη δώδεκα μήνες πίσω έκανα το πρώτο μου ταξίδι σε ένα τόπο τόσο άγνωστο σε μένα, όσο και στον περισσότερο δυτικό κόσμο, τη Σαουδική Αραβία. Μέρος στο οποίο επέστρεψα εκ νέου λίγες μέρες πριν και οφείλω να εξιστορήσω ψήγματα της εμπειρίας μου, καθότι πιστεύω αξίζει να ειπωθεί.
Η «γη των νομάδων» όπως την αποκαλούσαν στο παρελθόν αποτελεί τη κορωνίδα του Ισλάμ και γενέτειρα του προφήτη Μωάμεθ. Εκεί βρίσκονται η Μέκκα και η Μεδίνα, τα τοτέμ των ιερών ναών προσευχής, όπου εκατομμύρια άνθρωποι συρρέουν κάθε μέρα για να φτάσουν στο λίκνο του μουσουλμανισμού.
Είναι η καρδία της αραβικής χερσονήσου και αποτελεί τη μεγαλύτερη πετρελαιοπαραγωγό χώρα του κόσμου, με παραγωγή περισσότερων από 12,5 εκατομμυρίων βαρελιών ανά ημέρα. Ορυκτός πλούτος που η παγκόσμια οικονομία κοστολογεί από 70 έως 100 δολάρια το βαρέλι.
Περιέργως μέχρι το 1937 δεν υπήρχε ιδέα για τα κοιτάσματα πετρελαίου, που έφεραν μέσα σε λίγα χρόνια τόσα ριάλια όσο και οι κόκκοι της άμμου μετατρέποντας απλούς καμηλιέρηδες σε κροίσους.
Η πρωτεύουσα είναι το Ριάντ, μια αχανής μεγαλούπολη που κανείς μπορεί εύκολα να διακρίνει τεράστιες αντιθέσεις μεταξύ πλούσιων και φτωχών. Αναμφίβολα είναι η πιο αυστηρή χώρα του πλανήτη αφού απαγορεύονται οι προγαμιαίες σχέσεις, το αλκοόλ ακόμα και η μουσική, το σινεμά και το θέατρο.
Κάθε παράνομη πράξη τιμωρείται με αυστηρές ποινές έως τη θανατική δια της μεθόδου των δημόσιων αποκεφαλισμών που λαμβάνουν χώρα κάθε Παρασκευή στη πλατεία Ντίρα του Ριάντ ή όπως αλλιώς την ονομάζουν «Τσοπ Τσοπ».
Φτάνοντας στο αεροδρόμιο νόμιζα ότι ταξίδεψα στο παρελθόν. Εγκαταστάσεις παλιές, χρώματος μπεζ στις οποίες οι νεωτερισμοί περιορίζονταν στα παρτέρια με τα πολύχρωμα λουλούδια και τα σιντριβάνια.
Λίγο πριν περάσουμε τον έλεγχο διαβατηρίων μας δόθηκε ένα χαρτί που οφείλαμε να υπογράψουμε, αφού συμπληρώναμε τα βασικά στοιχεία μας.
Ακούγονται όλα λογικά μόνο που πάνω πάνω με τεράστια κόκκινα γράμματα «του αίματος» έγραφε «Θάνατος στους εμπόρους ναρκωτικών».
Στην ουρά περίμεναν μαζί μας υπομονετικά εκατοντάδες Πακιστανοί. Αυτός ο συμπαθείς και φιλικά προσκείμενος σε εμάς λαός, εργάζεται κυρίως στις οικοδομές, τα εστιατόρια και τα ταξί. Αποτελεί φτηνό ανθρώπινο δυναμικό και κάνει δουλείες, που οι ντόπιοι δεν θα έκαναν ποτέ, γιατί εδώ δεν πάσχουν από ανεργία, αλλά αεργία.
Ανάμεσα μας υπήρχαν στρατιωτικοί που επέβαλαν τη τάξη με το βλέμμα και την ελαφριά κίνηση των δακτύλων. Χαρακτηριστικό στιγμιότυπο όταν λοχαγός έβαλε σε θέση προσοχής μια ουρά εκατό και πλέον ανθρώπων, μόνο με ένα νεύμα και σε δευτερόλεπτα όλοι «κοκάλωσαν».
Η αντιμετώπιση προς εμάς ήταν εκ διαμέτρου αντίθετη. Για την ταχύτερη εξυπηρέτηση μας άρχισαν να μας μεταφέρουν σε άλλα γκισέ όπου στη κυριολεξία τραβούσαν από το γιακά τους Πακιστανούς για περάσουμε εμείς μπροστά. Έχοντας βρίσει και κλωτσήσει το μπροστινό μας γύρναγαν και με ένα πλατύ χαμόγελο μας έλεγαν «Welcome Sir! Welcome to Saudi Arabia!»
Η μέρα στη Σαουδική ξεκινάει από νωρίς καθώς ξημερώματα αρχίζουν να παίζουν οι προσευχές στη διαπασών μέσω μεγάφωνων στους δρόμους. Το φαινόμενο επαναλαμβάνεται πέντε φορές και όταν συμβαίνει αυτό κλείνουν τα πάντα. Μια φορά ξεμείναμε μέσα σε σούπερ μάρκετ για μισή ώρα, γιατί κατέβασε τα ρολά και ως εκ τούτου δεν μπορούσαμε να βγούμε.
Επαγγελματικά βέβαια είναι μια αναπτυσσόμενη χώρα, που προσφέρεται για επενδύσεις πάντως τύπου σε όλους τους τομείς όπως τεχνολογία, εκπαίδευση, γεωργία κτλ. Ο τρόπος που ολοκληρώνονται οι συμφωνίες διαφέρει από την Ευρώπη και την Αμερική.
Αφού γίνει η ανάλυση των επιχειρηματικών προτάσεων στα γραφεία, περνάς στα ενδότερα. Ξαπλώνεις πάνω σε «μαγικά» χαλιά και απολαμβάνεις βασιλικό δείπνο με βάση το κρέας και το ρύζι.
Κάθε τέτοιου είδους ιεροτελεστία αρχίζει με αραβικό καφέ συνοδεία χουρμάδων και τελειώνει με τσάι. Εκεί «κλειδώνουν» οι συμφωνίες που πάντα έχουν ως βάση την πρώτη εντύπωση, που θα κάνεις και το βαθμό προσαρμογής σου στον αραβικό κόσμο.
Διασχίζοντας τους αχανείς δρόμους κανείς βλέπει το τσιμέντο να οργώνεται από γιγαντιαία τζιπ και σπορ αυτοκίνητα. Στο τιμόνι υπάρχουν μόνο άντρες. Οι γυναίκες απαγορεύονται να πιάσουν το βολάν.
Πριν λίγα χρόνια μια γυναίκα βιντεοσκόπησε την απόπειρα της να οδηγήσει. Το βίντεο απαγορεύτηκε και εκείνη καταδικάστηκε σε ποινή φυλάκισης.
Ως γνωστόν, το ασθενές φύλο στη μέση ανατολή κυκλοφορεί με την αμπάγια. Το μαύρο βέλο που καλύπτει σώμα και κεφάλι. Βάσει του Ισλαμικού νόμου, οι κοπέλες δεν είναι υποχρεωμένες να καλύπτουν το πρόσωπο και να αφήνουν μόνο τα μάτια ακάλυπτα, αλλά επειδή εδώ είναι όλα λίγο πιο αυστηρά η πλειονότητα το κάνει πράξη.
Στα αμερικανό – θρεμμένα εμπορικά κέντρα, που αποτελούν και τη μοναδική έξοδο διασκέδασης, συμβαίνει ακόμα ένα παράδοξο που σε σοκάρει. Στους χώρους φαγητού δεν θα δεις ποτέ γυναίκα. Όλοι οι χώροι εστίασης χωρίζονται σε δύο μέρη. Το χώρο στον οποίο μπορούν να καθίσουν οι ελεύθεροι άνδρες και εκείνο που κάθεται η οικογένεια.
Οι γυναίκες δεν μπορούν να κάτσουν πουθενά εάν δεν συνοδεύονται από την οικογένεια τους. Επιπλέον, τα τραπέζια βρίσκονται σε ειδικά διαμορφωμένο χώρο με παραβάν για να κρύβονται μακριά από όλα τα βλέμματα.
Οποιαδήποτε παρεκτροπή της καθιερωμένης ρουτίνας σηματοδοτεί κίνδυνο και γίνεται λόγος για να παραστεί η θρησκευτική αστυνομία και να δώσει λύση. Κάτι που νιώσαμε στο πετσί μας, καθώς παραλίγο να συλληφθούμε με ένα συνάδελφο κατά τη διάρκεια μιας ακαδημαϊκής παρουσίασης, μπροστά σε ένα εξ ολοκλήρου γυναικείο κοινό.
Απεδείχθη ότι ακόμα και εάν έχεις όλες τις απαραίτητες άδειες το κράτος μπορεί να τις ακυρώσει αυτόματα σε περίπτωση που συντρέχει υποψία προσβολής του θρησκευτικού νόμου. Οι ποινές είναι αυστηρές και εκτελούνται στη ρωμαϊκή αρένα του 21ου αιώνα, το κέντρο του παλιού Ριάντ.
Τη Ντίρα ή πλατεία «Τσοπ Τσοπ» πρώτη φορά την επισκέφτηκα Πέμπτη βράδυ έχοντας στο μυαλό μου ότι Παρασκευή μετά τη πρωινή προσευχή κάποιος πιθανός να χάσει τη ζωή του. Μιλάμε για μια πλατεία μήκος ενός χιλιομέτρου περίπου στο κέντρο της παλιάς πόλης, μακριά από τους ουρανοξύστες και τη βουή του δρόμου.
Περιμετρικά υπάρχει το «Σουκ» δηλαδή το μπαζάρ που εκτείνεται όσο φτάνει το μάτι σου και μπορείς να αγοράσεις από χαλιά, ρούχα, σουβενίρ, μπαχάρια, ηλεκτρονικά είδη, χρυσάφια, ρολόγια, πασμίνες, κοσμήματα, μέχρι και τις παραδοσιακές άσπρες κελεμπίες. Δεν νοείται να μπεις σε ένα μαγαζί και να πάρεις κάτι δίχως να κάνεις παζάρι.
Στην αρχή της πλατείας δεσπόζει ένα πανύψηλο ρολόι που το κοσμούν δύο σπαθιά και ο φοίνικας, σύμβολο του έθνους. Εισερχόμενος στο χώρο νιώθεις κάποιο σφίξιμο στο στομάχι αλλά παράλληλα δέος.
Παντού γύρω σου παιδιά παίζουν ποδόσφαιρο, κάνουν ποδήλατο και οικογένειες κάθονται στα γύρω καφέ και τα κοιτάνε. Σε κάθε γωνία βλέπεις χαμογελαστές φάτσες δίχως τίποτα να προμηνύει τι θα συμβεί την επόμενη μέρα.
Νιώθεις σαν να είσαι σε χωριό μπροστά στη πλατεία της εκκλησίας. Οι άνθρωποι αφήνουν τα πορτοφόλια τους πάνω στο τραπέζι και πάνε δέκα λεπτά να προσευχηθούν. Ξέρουν πως όταν γυρίσουν πίσω θα βρουν τα πράγματα τους εκεί που τα άφησαν. Κάνεις δεν διανοείται να κλέψει γιατί όλοι γνωρίζουν τη τιμωρία.
Έχοντας πλέον ζήσει τους ανθρώπους για μεγάλο χρονικό διάστημα οφείλω να ομολογήσω ότι οι Σαουδάραβες άνδρες και γυναίκες, αλλά και οι άλλες φυλές που ζουν και εργάζονται σε αυτό το τόπο, είναι στη πλειονότητά τους άνθρωποι ήσυχοι, φιλόξενοι, τίμιοι με ζεστό βλέμμα που θέλουν να έρθουν σε επαφή με τη δύση, αλλά ακροβατούν συνεχώς σε ένα τεντωμένο σκοινί.
Είναι ένας λαός εγκλωβισμένος και καταδικασμένος να ζει με το σπαθί και το κοράνι ξεχνώντας τον άνθρωπο που κρύβεται μέσα σε προσευχές, ρούχα και προκαταλήψεις. Ένα κατεστημένο που η κοινωνία δύσκολα θα ξεπεράσει, παρότι τα μέλη που την απαρτίζουν αφήνουν σταδιακά πίσω τη συντήρηση και είναι με το ένα βήμα στο μέλλον.
Με χαμόγελο έβλεπα νέους ανθρώπους και από τα δύο φύλα να με ρωτάνε για την Ελλάδα, τον τρόπο ζωής και να αστειευόμαστε για τα απαγορευμένα αγαθά. Έφηβοι που μεγαλώνουν με τα πρέπει και τα μη, αλλά τα σημαδεύουν κατάστηθα αντιμετωπίζοντας τη ζωή με ωμό ρεαλισμό, ωριμότητα και ένα γόνιμο σκεπτικισμό, που αξίζει να γίνει μάθημα σε εμάς που δυσκολευόμαστε να διαχειριστούμε την ελευθέρια της δημοκρατίας.
Άξιο αναφοράς για όσους θέλουν να μάθουν περισσότερα για αυτή την ιδιαίτερη γωνιά του κόσμου, το πολύ ενδιαφέρων ντοκιμαντέρ «ΣΑΟΥΔΙΚΗ ΑΡΑΒΙΑ – ΚΑΤΩ ΑΠΟ ΤΟ ΠΕΠΛΟ» που γύρισε η ομάδα του Εξάντα για την ΕΡΤ.
Παρουσιάζει τις συνθήκες διαβίωσης, τις αντιθέσεις και τις πολιτικές που κρύβονται πίσω από το πλούτο του πετρελαίου σε ένα σημείο του πλανήτη που νιώθεις πραγματικά ότι πάγωσε ο χρόνος και η γη σταμάτησε να γυρίζει…
Πρόταση της εβδομάδας
Την ξαναείδα πρόσφατα και την προτείνω ανεπιφύλακτα σε όσους δεν είχαν την ευκαιρία να την παρακολουθήσουν. Αναφέρομαι στην ταινία «Hotel Rwanda (2004)». Ένα φίλμ που σε κάνει κοινωνό της γενοκτονίας στη Ρουάντα μέσω μιας αληθινής ιστορίας ενός ξενοδόχου που δεν εγκαταλείπει την προσπάθεια για τη διατήρηση της ζωής και της αξιοπρέπειας.
Προτού δείτε το έργο μπείτε στο κόπο και διαβάστε τι συνέβη σε αυτή την χώρα τα τελευταία 100 χρόνια. Η ταινία ήταν υποψήφια για 3 όσκαρ, με το Ντον Τσιντλ στο πρωταγωνιστικό ρόλο να παραδίδει μια ερμηνεία που αφήνει το αποτύπωμα της στο παγκόσμιο σελιλόιντ.
