Ας πούμε ότι ένα μωράκι δύο μηνο5ν ξυπνάει στις τρεις τα ξημερώματα κι αον – ζει να κλαίει. Η μητέρα του μπαίνει στο δωμάτιο και, για την επόμενη μισή ώρα, το μωρό θηλάζει ευτυχισμένο στην αγκαλιά της ενο5 εκείνη το κοιτάζει με λατρεία, λέγοντάς του πόσο χαρούμενη είναι που το βλέπει, έστω και τέτοια γλυκά. Το μωρό, ικανοποιημένο από την εκδήλωση αγάπης της μητέρας του, βυθίζετε ξανά στον ύπνο.
Ας πάρουμε τώρα ένα άλλο μωρό δύο μηνών, που επίσης ξυπνάει κλαίγοντος] μες στη νύχτα και που βρίσκεται, αντίθετα, αντιμέτωπο με μια μητέρα εκνευρισμένη και ευερέθιστη, αφού μόλις πριν από μια ώρα κατάφερε να κοιμηθεί ύστερα από έναν καβγά με τον άνδρα της. Το μωρό αρχίζει να αισθάνεται έντ ίση από τη στιγμή που η μητέρα του το αρπάζει απότομα από την κούνια, στα■ γκλίζοντας: «Πάψε κι εσύ, δεν αντέχω άλλο απόψε!». Καθοός το μοορό θη/XLjg στην αγκαλιά της, η μητέρα έχει στρέψει το βλέμμα ίσια μπροστά της ανέκ^:·.·ι- στη, χωρίς να κοιτάζει το μοορό* ξαναφέρνει στο νου της τον τσακωμό με τον ^ τέρα του, με αποτέλεσμα να εκνευρίζεται όλο και περισσότερο. Το μίορό. σίΛΟΗ σθανόμενο την ένταση, στριφογυρίζει, σφίγγεται και σταματάει να θη룫
Α -τ: ήταν όλο;», λέει η μητέρα. «Μην τρως λοιπόν». Με την ίδια τραχύτητα το wp- ::5άζει στην κούνια του και απομακρύνεται αφήνοντας το να κλαίει, ώσπου . “οκοιμηθεί εξαντλημένο από το κλάμα.
Τα δύο αυτά σενάρια παρουσιάζονται στην αναφορά του Εθνικού Κέντρου £. .κού Προγραμματισμού Βρεφο5ν ως παραδείγματα τρόπων αλληλεπίδρα- r:. οι οποίοι αν επαναληφθούν πολλές φορές, ενσταλάζουν πολύ διαφορετικά – αισθήματα σε ένα μωρό τόσο για τον εαυτό του όσο και για τα πιο οικεία σε m ν πρόσωπα7. Το πρώτο μωρό μαθαίνει ότι μπορεί να εμπιστεύεται τους αν- -χ πους για να καταλάβουν τις ανάγκες του, να υπολογίζει στη βοήθεια τους να εξασφαλίζει αυτή τη βοήθεια όποτε τη χρειαστεί. Το δεύτερο μωρό ανα- ρχλύπτει πως κανένας δε νοιάζεται πραγματικά, πως δεν μπορεί να υπολογίζει γτ ·ς ανθριόπους και ποος οι προσπάθειές του να βρει παρηγοριά θα πάνε χαμέ- ΤΕΖ. Φυσικά, τα περισσότερα μωρά παίρνουν τουλάχιστον μια γεύση και από τα :. ο αυτά είδη αλληλεπίδρασης. Αλλά τα συναισθηματικά μαθήματα που θα πά- : ε . το παιδί για το πόσο ασφαλές και αποτελεσματικό νιώθει στον κόσμο, και πόσο αξιόπιστοι είναι οι άλλοι γύρω του, θα εξαρτηθούν από το βαθμό στον : ποίο υπερισχύει το ένα ή το άλλο είδος αλληλεπίδρασης στη συμπεριφορά των γονέων προς τα παιδιά τους. Ο Έρικ Έρικσον περιέγραψε αυτή την κατάσταση με τους όρους «βασική εμπιστοσύνη» και «βασική δυσπιστία» που νιώθει το παιδί.
Αυτά τα συναισθηματικά μαθήματα αρχίζουν από τις πρώτες κιόλας στιγμές της ζωής και συνεχίζονται σε όλη την παιδική ηλικία. Όλες οι μικρές αλληλεπιδράσεις μεταξύ γονιού και παιδιού έχουν ένα συναισθηματικό υπόβαθρο, και με την επανάληψη αυτο5ν των μηνυμάτοον καθ’ όλη τη διάρκεια της παιδική ηλικίας τα παιδιά διαμορφο5νουν τον πυρήνα της συναισθηματικής τους δομής και ικανότητας. Ένα μικρό κοριτσάκι που βρίσκει ότι το παζλ είναι πολύ δύσκολο, και ζητάει από την πολυάσχολη μητέρα της να βοηθήσει, παίρνει κάποιο μήνυμα, είτε η αντίδραση της μητέρας είναι η πρόθυμη συμπαράσταση είτε είναι ένα κοφτό «Μη μ’ ενοχλείς το5ρα, έχω σπουδαία δουλειά να κάνω». Τέτοιες στιγμές, που χαρακτηρίζουν την επαφή μεταξύ παιδιού και γονιών, διαπλάθουν τις συναισθηματικές προσδοκίες του παιδιού ως προς τις ανθρώπινες σχέσεις, προσδοκίες που θα δώσουν το στίγμα της συμπεριφοράς του σε κάθε σφαίρα της ζωής του, είτε προς το καλό είτε προς το κακό.
Οι κίνδυνοι είναι μεγαλύτεροι για τα παιδιά εκείνα των οποίων οι γονείς είναι ιδιαίτερα ακατάλληλοι, είτε πρόκειται για ανθρώπους ανιοριμους, χρήστες ναρκοπικών, άτομα με κατάθλιψη ή χρόνια επιθετικότητα, είτε απλοός για ανθρώπους χωρίς στόχους, που ζουν μια χαοτική ζωή. Τέτοιοι γονείς είναι πολύ λιγότερο πιθανό να προσφέρουν μια σωστή φροντίδα και ακόμα λιγότερο πιθανό να εναρμονιστούν με τις συναισθηματικές ανάγκες των παιδιών τους. Η απλή παραμέληση, σύμφωνα με τις μελέτες, μπορεί να είναι πιο καταστροφική απ την εμφανή κακομεταχείριση8. Μια μελέτη πάνω σε παιδιά που υπήρξαν θύματα κακής μεταχείρισης αποκάλυψε ότι τα παραμελημένα παιδιά συμπεριφέροντα χειρότερα απ’ όλα: ήταν τα πιο αγχωτικά, τα πιο απρόσεκτα, τα πιο απαθή, η δε έκδηλη συμπεριφορά τους χαρακτηριζόταν από μια αλληλοδιαδοχή αντιδράσεων επιθετικότητας και απομόνωσης. Τα παιδιά αυτά χρειάστηκε να επαναλάβουν την πρώτη δημοτικού σε ποσοστό 65 τοις εκατό.
Daniel Goleman – Συναισθηματική νοημοσύνη