Σήμερα, έχοντας εκπαιδεύσει και περάσει από το ειδικό μηχάνημα δώδεκα σκύλους, το συμπέρασμά μου είναι το εξής :οι σκύλοι είναι και αυτοί άνθρωποι!
Επειδή οι σκύλοι δε μπορούν να μιλήσουν, οι επιστήμονες βασίστηκαν σε παρατηρήσεις στη συμπεριφορά των σκύλων για να αποφανθούν σχετικά με το τι σκέφτονται. Είναι μια δύσκολη δουλειά – δε μπορείς να ρωτήσεις έναν σκύλο “Γιατί το κάνεις αυτό;” Και σίγουρα δε μπορείς να τον ρωτήσεις πώς αισθάνεται. H προοπτική της εξωτερίκευσης των συναισθημάτων των ζώων τρομάζει πολλούς επιστήμονες. Εξάλλου, η έρευνα πάνω στα ζώα είναι μια μεγάλη επιχείρηση. Ήταν αρκετά εύκολο, μέχρι σήμερα, να παραμερίσουμε τις δύσκολες ερωτήσεις σχετικά με τα συναισθήματα των ζώων αφού παρέμεναν αναπάντητες.
Μέχρι σήμερα. Εξετάζοντας τους εγκεφάλους των ζώων και παρακάμπτοντας τους περιορισμούς της συμπεριφοράς τους,ο μαγνητικός τομογράφος μπορεί να μας δώσει στοιχεία για τον εσωτερικό κόσμο των σκύλων. Η εξέταση του μαγνητικού τομογράφου δεν είναι και ό,τι πιο απλό. Σίγουρα δεν είναι ευχάριστο για τον άνθρωπο ο οποίος, μάλιστα, οφείλει να παραμείνει ακίνητος στη διάρκεια της διαδικασίας. Η συμβατική κτηνιατρική προτείνει τη χορήγηση αναισθητικού στα ζώα ώστε να παραμένουν ακίνητα, στη διάρκεια τέτοιων εξετάσεων. Παρολαυτά, είναι αδύνατον να μελετήσεις την εγκεφαλική λειτουργία ενός αναίσθητου ζώου – τουλάχιστο έχοντας την ελπίδα να παρατηρήσεις π.χ. την αντίληψή του για κάτι ή τα συναισθήματά του.
Εξ αρχής, φερθήκαμε στα σκυλιά όπως και στους ανθρώπους. Συντάξαμε ειδικές φόρμες οι οποίες ήταν παραπλήσιες μ’ αυτές που αφορούν την εξέταση παιδιών και υπεγράφησαν από τους ιδιοκτήτες των σκύλων. Τονίσαμε πως η συμμετοχή ενός σκύλου στην έρευνα είναι εθελοντική και πως ανά πάσα στιγμή ήταν δυνατή η αποχώρησή του από την έρευνα. Χρησιμοποιήσαμε ευχάριστες εκπαιδευτικές μεθόδους – δίχως νάρκωση ή φυσικό περιορισμό του ζώου. Αν ο σκύλους δεν ήθελε να μπει στον μαγνητικό τομογράφο, είχε τη δυνατότητα να φύγει. Όπως συμβαίνει και με κάθε άνθρωπο – εθελοντή.
Πρώτη μπήκε η σκυλίτσα μου, η Κάλι. Την έχω πάρει από καταφύγιο αδέσποτων. Είναι μια μαύρη σκυλίτσα, μοιάζει με τεριέ. Προτιμά να κυνηγά σκίουρους και κουνέλια στην αυλή μας, παρά να κουρνιάζει στα πόδια μου. Είναι αρκετά περίεργη εκ φύσεως – ίσως γιαυτό κατέληξε και στο καταφύγιο όπου εκπαιδεύτηκε πολύ εύκολα.
Με τη βοήθεια του φίλου μου Mark Spivak, ενός εκπαιδευτή σκύλων, αρχίσαμε να μαθαίνουμε στην Κάλι να μπαίνει μέσα σε έναν εξομοιωτή μαγνητικού τομογράφου που έφτιαξα μέσα στο δωμάτιό μου. Έμαθε να ανεβαίνει με σκαλιά σε έναν σωλήνα, να βάζει το κεφαλάκι της σε μια ειδική υποδοκή και να κάθεται ακίνητη για περιόδους 30 δευτερολέπτων. Μάλιστα, συνήθισε να φορά και ειδικές ωτοασπίδες που προστάτευαν την ευαίσθητη ακοή της από τα 95 ντεσιμπέλ που εξέπεμπε το scanner!
Μετά από μήνες εκπαίδευσης και κάποιες δοκιμές στον πραγματικό τομογράφο, “ανταμειφθήκαμε” με τις πρώτες χαρτογραφήσεις της εγκεφαλικής της δραστηριότητας. Στις πρώτες μας δοκιμές μετρήσαμε την απόκριση του εγκεφάλου της Κάλι σε δύο σινιάλα που κάναμε με τα χέρια μας. Σε μεταγενέστερα πειράματα, τα οποία ακόμα δεν έχουν δημοσιευθεί, καθορίσαμε ποια τμήματα του εγκεφάλου της διαχωρίζουν τις γνωστές από τις άγνωστες ανθρώπινες ή σκυλίσιες μυρωδιές.
Συντομα, οι τοπικοί φιλόζωοι έμαθαν για τις προσπάθειές μας να μάθουμε τι σκέφτονται οι σκύλοι. Μέσα σε ένα χρόνο, συγκεντρώσαμε μια ομάδα δώδεκα σκύλων που είχαν τη δυνατότητα να περάσουν από τον μαγνητικό τομογράφο.
Αν και μόλις έχουμε αρχίσει να απαντάμε στις βασικές ερωτήσεις σχετικά με τον εγκέφαλο των σκύλων, δε μπορούμε να αγνοήσουμε την εκπληκτική ομοιότητα μεταξύ σκύλων και ανθρώπων τόσο στη δομή όσο και στη λειτουργία μιας σημαντικής περιοχής του εγκεφάλου : αυτή του κερκοφόρου πυρήνα.
Πλούσιος σε υποδοχές ντοπαμίνης, ο κερκοφόρος πυρήνας βρίσκεται μεταξύ του στελέχους και του φλοιού του εγκεφάλου. Στους ανθρώπους, ο κερκοφόρος παίζει σημαντικό ρόλο στην αντίληψη των όσων απολαμβάνουμε – όπως το φαγητό, η αγάπη και τα χρήματα. Μπορούμε όμως να αντιστρέψουμε αυτή τη συσχέτιση και να ανακαλύψουμε τι σκέφτεται ένας άνθρωπος, μετρώντας τη δραστηριότητα του κερκοφόρου πυρήνα; Λόγω της υπερβολικής περιπλοκότητας της σύνδεσης των διαφόρων τμημάτων του εγκεφάλου μεταξύ τους, συνήθως είναι αδύνατο να αντιστοιχίσουμε μια συγκεκριμένη γνωστική λειτουργία ή ένα συναίσθημα με μια συγκεκριμένη εγκεφαλική περιοχή.
Ενδεχομένως όμως ο κερκοφόρος να αποτελεί εξαίρεση. Κάποια συγκεκριμένα του τμήματα ξεχωρίζουν λόγω της συνεχούς τους ενεργοποίησης εξαιτίας πολλών πραγμάτων που απολαμβάνει ένας άνθρωπος. Η ενεργοποίηση του κερκοφόρου είναι τόσο συνεχής που, κάτω από συγκεκριμένες συνθήκες, μπορεί να προβλέψει τις προτιμήσεις μας για φαγητό, μουσική, ακόμα και για την ομορφιά.
Στους σκύλους, ανακαλύψαμε πως η δραστηριότητα στον κερκοφόρο αυξήθηκε σε απάντηση των σινιάλων που κάναμε με τα χέρια και υποδείκνυαν φαγητό. Ο κερκοφόρος επίσης ενεργοποιήθηκε με μυρωδιές ανθρώπων γνωστών στον σκύλο. Στα προκαταρκτικά τεστ, ενεργοποιήθηκε με την επιστροφή ενός ιδιοκτήτη ο οποίος, για μικρό χρονικό διάστημα, είχε βγει έξω από το οπτικό πεδίο του σκύλου. Αποδεικνύουν αυτά τα ευρήματα πως οι σκύλοι μας αγαπάνε; Όχι και τόσο. Αλλά πολλά από τα πράγματα που ενεργοποιούν τον ανθρώπινο κερκοφόρο και είναι ευχάριστα ενεργοποιούν και τον σκυλίσιο κερκοφόρο. Οι νευροεπιστήμονες αποκαλούν το φαινόμενο αυτο “λειτουργική ομολογία” – ένα φαινόμενο που μπορεί να αποτελεί ένδειξη των συναισθημάτων ενός σκύλου.
Η ικανότητα να βιώνουμε θετικά συναισθήματα όπως αγάπη και αφοσίωση, θα σήμαιναν πως οι σκύλοι έχουν επίπεδο αισθημάτων παρόμοιο με αυτό ενός παιδιού. Και η ικανότητα αυτή ίσως μας κάνει να ξανασκεφτούμε το πώς συμπεριφερόμαστε σε έναν σκύλο.
Οι σκύλοι, εδώ και πολλά χρόνια, θεωρούνται “ιδιοκτησίες” κάποιων. Αν και διάφοροι νόμοι, στο πέρασμα τον χρόνων, ανέβασαν τον πήχυ των απαιτήσεων για την ανθρώπινη συμπεριφορά απέναντι στους σκύλους, ενίσχυσαν και την άποψη πως τα ζώα είναι… “αντικείμενα” από τα οποία κάποιος μπορεί απλώς να “απαλλαγεί” εφόσον ληφθούν τα απαραίτητα μέτρα που θα ελαχιστοποιήσουν την ταλαιπωρία τους.
Σήμερα όμως, χρησιμοποιώντας τον μαγνητικό τομογράφο ώστε να καταρρίψουμε τους περιορισμούς της συμπεριφοράς των σκύλων, δε μπορούμε πλέον να κρύψουμε τις ατράταχτες αποδείξεις που μας παρουσιάζονται. Οι σκύλοι και πιθανόν πολλά άλλα ζώα (ειδικά οι πιο στενοί μας συγγενείς) φαίνεται πως έχουν συναισθήματα όπως και εμείς. Αυτό σημαίνει πως θα πρέπει να αναθεωρήσουμε τον τρόπο με τον οποίο τους συμπεριφερόμαστε – ειδικά θεωρώντας τους “ιδιοκτησία” μας.
Αν θα θέλαμε να χορηγήσουμε στους σκύλους τα δικαιώματα ενός ανθρώπου, θα τους εξασφαλίζαμε επιπλέον προστασία απέναντι στους εκμεταλλευτές τους. Φαινόμενα όπως τα “puppy mills”, οι “σκύλοι – πειραματόζωα” και οι σκυλοδρομίες θα απαγορεύονταν δια παντώς. Θεωρώ πάντως πως η κοινωνία μας απέχει πολλά χρόνια από το να θεωρήσει τα σκυλιά “ανθρώπους”. Παρολαυτά, πρόσφατες αποφάσεις του ανωτάτου Δικαστηρίου έχουν συμπεριλάβει νευροεπιστημονικά ευρήματα που ανοίγουν τις πόρτες προς ένα τέτοιο ενδεχόμενο. Σε δύο περιπτώσεις, το δικαστήριο αποφάσισε πως ανήλικοι ένοχοι δε θα μπορούσαν να καταδικαστούν σε ισόβια κάθειρξη δίχως τη δυνατότητα αναστολής. Ως τμήμα των αποφάσεων, το δικαστήριο παρουσίασε εικόνες εγκεφάλων, σύμφωνα με τις οποίες ο ανθρώπινος εγκέφαλος δεν είναι ώριμος στην εφηβεία. Αν και η περίπτωση αυτή δεν έχει να κάνει με τα συναισθήματα των σκύλων, η δικαιοσύνη ανοίγει την πόρτα για τη χρήση αποτελεσμάτων νευροεπιστημονικών ερευνών σε ένα δικαστήριο.
Ίσως κάποια μέρα, λοιπόν, ζήσουμε την υπεράσπιση των δικαιωμάτων ενός σκύλου βασιζόμενοι σε ευρήματα εξέτασης ενός σκυλίσιου εγκεφάλου…”
Πηγή: New York Times. Συντάκτης άρθρου : Gregory Burns, http://kynothta.gr/
