“Ιερό και αναφαίρετο δικαίωμα….” Δυο χαρακτηρισμοί που ακούγονται συχνά. Ψωμοτύρι σε πολλές καταστάσεις. Ολέθριες για την ψυχολογία μας όμως. Γιατί χτίζουμε πάνω σε αυτούς κατασκευές που δικαιολογούν τα πάντα. Και περιέχουν τα πάντα. Οπότε είναι άχρηστες!
Εύκολο και χειροπιαστό παράδειγμα. Η ιδιοκτησία γης. Αυτό το χωράφι, αυτό το σπίτι, ήταν του παππού μου και του προπάππου μου. Αυτή η γη η Ελληνική είναι δική μας! Για αυτό δεν πολεμήσαμε τους Ιταλούς το ’40; Ναι, αλλά πριν τον προπροπροπαππού σου, αυτό το χωράφι ήταν κάποιου άλλου. Για παράδειγμα ανήκε στους Ρωμαίους πριν δυο χιλιάδες χρόνια. Και ο προγονός σου μπορεί κάλλιστα να μην το πήρε με δημοκρατικές διαδικασίες. Είναι σχεδόν σίγουρο ότι αν ανατρέξουμε αρκετά πίσω στην ιστορία, κάποια μεταβίβαση έγινε με την βια ή παράνομα.
Έχουμε λοιπόν το εξής παράδοξο φαινόμενο: δυο χώρες που δεν είναι επίσημα σε κατάσταση πολέμου, να πολεμάνε για το παρελθόν. Αλλά όχι επίσημα. Μετατρέπουμε ένα άλυτο πολιτικό ζήτημα σε νομικό. Είναι σαν να πάω στα κρυφά και να σκοτώσω κάποιον στην Τουρκία επειδή πριν δυο αιώνες ο προπροπροπάππους του είχε σκοτώσει τον προπροπροπάππου μου. Δεν λύνω το πρόβλημα. Σκοτώνω τον απόγονο κάποιου που νομίζω ότι είχε αδικήσει κάποιον πρόγονό μου. Αν με αθωώσει το δικαστήριο είναι σαν να ξαναγράφεται αναδρομικά η ιστορία;
Θυμήθηκα το πρόβλημα αυτές τις μέρες που διαβάζω για το Κυπριακό. Ο Giorgio Agamben (2005) το ονομάζει “state of exception”, μια κατάσταση εξαίρεσης. Ένα άλυτο καθεστώς. Αντί για “warfare” έχουμε “lawfare” καθώς ανταλλάσσουν όλοι μηνύσεις προσωπικά. Για το “δικό μου σπίτι” στα Κατεχόμενα. Το “ιερό και αναφαίρετο” δικαίωμα να το διεκδικήσουμε. Η ιερή μας υποχρέωση να μην ξεχάσουμε ποτέ. Η Annete Weiner (1992) το βλέπει σαν τρόπο για να δεθεί μια ομάδα ανθρώπων επαναδιατυπώνοντας το παρελθόν. Σαν να περπατάμε στο μυαλό μας παλιά μονοπάτια για να μην τα ξεχάσουμε.
Είτε πρόκειται για οικόπεδο ή για κάτι άλλο από το παρελθόν (έντονη σχέση για παράδειγμα) η βασική αρχή είναι ίδια. Σαν βαρίδι το αφήνουμε κάτω και προχωράμε όταν είμαστε έτοιμοι.
