«Γράφουμε για να γευτούμε τη ζωή δύο φορές, την ίδια τη στιγμή κι εκ των υστέρων»
Αναϊς Νιν
Απ’ όσο θυμάμαι τον εαυτό μου, μου άρεσε να γράφω. Οτιδήποτε, από τις ασκήσεις μου για το σχολείο μέχρι ποιήματα. Περισσότερο, όμως, με διασκέδαζε να γράφω στο ημερολόγιό μου. Λάτρευα την όλη διαδικασία. Να μένω μόνη μου με τον εαυτό μου και το χέρι μου να τρέχει πάνω στη λευκή σελίδα. Με το που άνοιγα το ημερολόγιό μου, απλωνόταν μπροστά μου ένας καινούργιος κόσμος και τον έφτιαχνα όπως εγώ ήθελα. Κολλούσα αυτοκόλλητα, έγραφα (φαινομενικά) άσχετες λέξεις και φράσεις στο περιθώριο… Σήμερα, οι καταστάσεις για τις οποίες γράφω μπορεί να έχουν αλλάξει κατά πολύ από εκείνες της παιδικής μου ηλικίας, όμως το τελετουργικό, έχει παραμείνει το ίδιο.
Όσο για τις εξομολογήσεις; Όσο μεγάλο ή μικρό κι αν φαντάζει στα μάτια ενός τρίτου ένα γεγονός, τα συναισθήματα και οι σκέψεις που αυτό προκαλεί είναι που έχουν σημασία. Είτε πρόκειται, ως παιδί για μια δασκάλα που με μάλωσε στο σχολείο, είτε ως ενήλικη για το άγχος μου ότι θα χάσω τη δουλειά μου, η διαδικασία της κάθαρσης είναι η ίδια. Σκέφτομαι, νιώθω, τα βγάζω στο χαρτί, αποφορτίζομαι.
Την εποχή που ξεκίνησα να γράφω στο ημερολόγιό μου, όμως, δεν μπορούσα να φανταστώ, ότι στην άλλη άκρη της γης, τις ΗΠΑ, κάποιοι επιστήμονες έκαναν έρευνες για να επιβεβαιώσουν τα οφέλη αυτής της διαδικασίας και να το εξελίξουν σε επιστήμη, αυτή της θεραπευτικής ή εκφραστικής γραφής.
Η θεραπευτική ή εκφραστική γραφή είναι το σκόπιμο κι εκ προθέσεως γράψιμο που βασίζεται σε βιωματικές εμπειρίες, για να έχουμε συγκεκριμένα κι επιθυμητά αποτελέσματα. Οι λέξεις κλειδιά είναι το «σκόπιμο» και το «εκ προθέσεως». Δεν αρκεί πάντα απλά να πιάσουμε ένα μολύβι ή το πληκτρολόγιο και ν’ αρχίσουμε να γράφουμε για ν’ ανακουφιστούμε (Adams, 1999). Χρειάζεται να υπάρχει κάποιος σκοπός και γι’ αυτό το λόγο εφαρμόζονται συγκεκριμένες τεχνικές, ανεπτυγμένες από τους ειδικούς σ’ αυτό το χώρο.
Η εκφραστική γραφή μπορεί να χρησιμοποιηθεί απ’ οποιονδήποτε σε οποιαδήποτε φάση της ζωής του. Μπορούμε να τη χρησιμοποιήσουμε εξίσου σε ήρεμες και χαλαρές φάσεις της ζωής μας για ν’ αφεθούμε στη ροή των πραγμάτων ή σε περιόδους που αντιμετωπίζουμε δυσκολίες ή διλήμματα για ν’ αποφορτιστούμε, να δούμε πιο ξεκάθαρα τα γεγονότα και να δουλέψουμε πιο εντατικά με τα συναισθήματά μας. (Progoff, 1992)
Ο Δρ.James Pennebaker, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Τέξας, μέσα από τις πολυάριθμες μελέτες του έχει βρει ότι το γράψιμο βοηθά τους ανθρώπους να οργανώσουν τις σκέψεις τους και να βρουν ένα νόημα στις τραυματικές εμπειρίες τους. Ανάμεσα στους συμμετέχοντες στις έρευνές του ήταν από φορείς του έιτζ, καρκινοπαθείς, θύματα σεξουαλικής ή άλλου είδους κακοποίησης μέχρι βετεράνοι του Βιετνάμ. Ένα απ’ τα κυριότερα συμπεράσματά του είναι ότι όσο μεγαλύτερο νόημα βρει κανείς στις δυσκολίες του, τόσο πιο ομαλά θα μπορέσει να τις ξεπεράσει. Και το γράψιμο μπορεί να βοηθήσει κάποιον να βρει αυτό το νόημα.
Με ποιους τρόπους, όμως, πιο συγκεκριμένα το γράψιμο μας ωφελεί;
- Μας βοηθά να κατανοήσουμε το παρελθόν μας
Όταν γράφω για το παρελθόν μου με βοηθά να καταλάβω καλύτερα το παρόν μου. Ρίχνοντας φως σε γεγονότα και συναισθήματα της παιδικής ηλικίας αποκτώ μια πιο ολοκληρωμένη εικόνα για τον εαυτό μου και μπορώ να κατανοήσω τις αντιδράσεις μου σήμερα. Μια κινέζικη παροιμία λέει ότι «πιο αξιόπιστη είναι μια αχνή γραμμή από μελάνι πάνω στο χαρτί, παρά η πιο δυνατή ανάμνησή μας»…
- Λειτουργεί θεραπευτικά
Μέσα στ’ αποτελέσματα των ερευνών του ο Δρ.James Pennebaker συγκαταλέγονται τα εξής: ενδυνάμωση του ανοσοποιητικού συστήματος, άμβλυνση των συμπτωμάτων του μετατραυματικού στρες, βελτίωση της καταθλιπτικής διάθεσης, μείωση του άγχους, εξισορρόπηση των συναισθηματικών σκαμπανεβασμάτων, μείωση των έμμονων σκέψεων, ελάττωση του πόνου. (Pennebaker, 2004)
- Μας βοηθά να οργανώσουμε και να καταλάβουμε καλύτερα τη ζωή μας
Υπάρχουν μέρες που νομίζω ότι ο χρόνος τρέχει πολύ γρήγορα και πως η ζωή γλιστρά μέσα από τα χέρια μου. Όταν κάθομαι να γράψω για όσα συμβαίνουν αισθάνομαι ότι παγώνω για λίγο το χρόνο. Όταν μάλιστα οργανώνω γραπτώς όσα έχω να κάνω μέσα στη μέρα, την εβδομάδα ή το μήνα με βοηθά πολύ να βάλω μια τάξη στο καθημερινό χάος.
- Βελτιώνει την απόδοση στο σχολείο και τη δουλειά
Έρευνες έχουν δείξει ότι οι φοιτητές έχουν καλύτερους βαθμούς όταν πριν το εξάμηνο έχει προηγηθεί μια γραπτή μελέτη. Αυτό ίσως εξηγείται γιατί η εκφραστική γραφή ελευθερώνει την εργαζόμενη μνήμη, η οποία είναι υπεύθυνη για περίπλοκες δραστηριότητες (Klein & Boals, 2001, Cameron & Nicholls 1998). Το ίδιο συμβαίνει και με τα εργασιακά μας καθήκοντα.
- Αυξάνει την κοινωνικότητά μας
Πρόσφατες έρευνες έχουν δείξει πως όσοι έγραφαν για τις τραυματικές τους εμπειρίες μιλούσαν πιο συχνά με τους άλλους, γελούσαν περισσότερο και πιο συχνά και χρησιμοποιούσαν περισσότερες λέξεις συνδεδεμένες με θετικά συναισθήματα. Η εκφραστική γραφή φαίνεται ότι τους έκανε πιο άνετους κοινωνικά, καλύτερους ακροατές, ομιλητές και καλύτερους φίλους. (Pennebaker & Graybeal, 2001)
- Αυξάνει τις πιθανότητες να βρούμε δουλειά
Σε μία απ’ τις έρευνές του ο Δρ.Pennebaker είχε ζητήσει από μεσήλικες άνδρες που είχαν χάσει τη δουλειά τους να γράφουν για τα συναισθήματά τους, το θυμό τους και τις σκέψεις τους. Η ομάδα ελέγχου έγραφε απλά για το πώς περνούσε το χρόνο της. Οκτώ μήνες αργότερα, το 52% του γκρουπ που έγραφε για τα συναισθήματά του είχε καινούργιες δουλειές, ενώ μόνο το 20% από την ομάδα ελέγχου. (Pennebaker, 2004)
- Αυξάνει τη συνειδητότητά μας
Όταν συγκεντρώνω στο χαρτί αναμνήσεις, συναισθήματα, λέξεις, φράσεις, εικόνες έχω την αίσθηση ότι δίνω ένα σχήμα στη ζωή μου. Με βοηθά να έχω μια πιο ολοκληρωμένη άποψη για το ποια είμαι και ποιος είναι ο ρόλος μου στη ζωή.
- 8. Αυξάνει την παραγωγικότητά μας
Η ερευνήτρια στο Harvard Business School, Teresa Amabile, ανακάλυψε πως όταν οι άνθρωποι καταγράφουν ακόμη και τα μικρότερα επιτεύγματά τους αισθάνονται πιο δεσμευμένοι, παραγωγικοί κι εκτιμούν καλύτερα το νόημα της δουλειάς τους. Εργάζονται, δηλαδή, πιο συνειδητά. (Amabile, 2011)
- Μας κάνει πιο ισορροπημένους και ήρεμους
Ο δοκιμιογράφος και ποιητής Ralph Emerson τόνιζε συχνά τον πειρασμό στον οποίο πέφτουμε όταν βασίζουμε την ύπαρξή μας σε εξωτερικούς παράγοντες – την ιδιοκτησία, την τύχη και κυρίως τις προσδοκίες των άλλων από εμάς. Για ν’ απαλλαγούμε απ’ αυτά τα δεσμά θα πρέπει να δυναμώσουμε τον εσωτερικό μας κόσμο. Αν ενισχύσουμε την εσωτερική μας ζωή δεν θα επηρεαζόμαστε τόσο πολύ απ’ ό,τι γίνεται έξω. Στον Emerson και πάλι ανήκει η φράση «Τίποτε άλλο εκτός από τον εαυτό σου δεν μπορεί να σου φέρει γαλήνη». Το γράψιμο είναι ένας εξαιρετικός τρόπος για να έρθουμε σ’ επαφή με τον εαυτό μας και τον εσωτερικό μας κόσμο κι έτσι να φέρουμε την ισορροπία μέσα μας.
- Μας κάνει πιο σοφούς
Ο νευροεπιστήμονας, Antonio Damasio υποστηρίζει ότι αυτό που ονομάζουμε σοφία είναι στην πραγματικότητα η ικανότητά μας να κατανοούμε πώς προκύπτουν τα συναισθήματά μας και να μαθαίνουμε από αυτά. Το γράψιμο μας βοηθά να εξετάζουμε τα συναισθήματά μας και να τα ερμηνεύουμε, φέρνοντάς μας μ’ αυτό τον τρόπο πιο κοντά στην εσωτερική μας σοφία. Ένας ακόμη λόγος για να γράφουμε.
- Αυξάνει την αυτοπεποίθησή μας
Αφού ξεπεράσουμε τις όποιες αναστολές και αντίστασή μας απέναντι στο χαρτί, θα έχουμε μια ευχάριστη έκπληξη. Θ’ ανακαλύψουμε ότι έχουμε αποκτήσει ένα ασφαλές και ζεστό μέρος για να εκφράζουμε τις σκέψεις και τα συναισθήματά μας. Το γεγονός αυτό μπορεί ν’ αυξήσει την αυτοπεποίθησή μας και να δυναμώσει την αυτοεκτίμησή μας.
- Αυξάνει τη δημιουργικότητά μας
Νομίζω, δεν χρειάζεται περισσότερη εξήγηση. Σκέφτεστε τίποτα καλύτερο;
Από τη Δήμητρα Διδαγγέλου, Δημοσιογράφο – Ψυχολόγο, MSc Ψυχολογία & Μ.Μ.Ε