Συνέντευξη στην Άρια Σωκράτους.
Μόλις έλαβα στο μέιλ την πρόσκληση για την παρουσίαση του νέου βιβλίου της Isabel Allende, «El juego de Ripper» στο Instituto Cervantes της Νέας Υόρκης στις 17 Απριλίου, 2014, επαληθεύτηκε η πεποίθηση μου πως όταν οι επιθυμίες μας είναι πολύ δυνατές, αυτές υλοποιούνται όσο απίθανες κι αν φαντάζουν στο μυαλό μας.
Η επιβλητικότητα και η λάμψη της, εμφανής και αδιαπραγμάτευτη, κατέκλυσαν το χώρο και μαγνήτισαν όλα τα βλέμματα. Κάποιοι άνθρωποι έχουν το θείο χάρισμα να είναι προικισμένοι με μια αστραφτερή και μαγική προσωπικότητα, η δυναμική της οποίας είναι διάχυτη σε κάθε τους βήμα.
Όταν μπήκε στο χώρο όπου θα γινόταν η δημοσιογραφική διάσκεψη, κάθε θόρυβος σταμάτησε και όλοι οι ψίθυροι σίγασαν.
Η ίδια ήταν εμφανώς σοκαρισμένη και καταβεβλημένη. Μόλις μια ώρα πριν είχε πληροφορηθεί το θάνατο του Gabriel Garcia Marquez. Όμως, ακόμη κι εκείνη τη στιγμή η λάμψη της ήταν εκτυφλωτική.
Ζήτησε συγνώμη και μας ανακοίνωσε πως ο θάνατος του ήταν γι’αυτήν ένα ισχυρό πλήγμα και πως η λατινοαμερικάνικη λογοτεχνία τώρα ήταν πιο φτωχή από ποτέ. Είχε σκεφτεί να ακυρώσει τη συνέντευξη και την παρουσίαση, αλλά κάτι τέτοιο δεν κατέστη τελικά δυνατό.
Όταν ξεκίνησε η συνέντευξη προσπάθησε να αλλάξει διάθεση και να χαμογελάσει. Ο λόγος της ήταν χειμαρρώδης και ορμητικός. Χωρίς καμία διάθεση να κρύψει τίποτα, απεναντίας επεδίωκε να οδηγήσει τα πάντα στο φως.
Η ειλικρίνεια και η αυθεντικότητα της ανάβλυζε από κάθε απάντηση της. Η αλήθεια της ήταν διάφανη σαν κρύσταλο σε σημείο που προκαλούσε αμηχανία.
Η προσωπική επαφή μαζί της με δίδαξε πως η ιέρεια του μαγικού ρεαλισμού είναι από μόνη της μια μαγεία.
1. Δυστυχώς πριν από δύο μόλις ώρες πληροφορηθήκαμε το θάνατο του «μάγου» της λατινοαμερικανικής λογοτεχνίας, του Gabriel Garcia Marquez. Τι σήμαινε για σας ο Gabriel Garcia Marquez; Υπήρξε προσωπικός σας φίλος;
Για μένα ο Gabriel Garcia Marquez σηματοδότησε την έναρξη της έκρηξης της λατινοαμερικάνικης λογοτεχνίας. Η λατινοαμερικανική λογοτεχνία φέρει το όνομα του. Υπήρξε ένας λογοτέχνης σύμβολο. Ο λογοτέχνης που δίδαξε στους Λατινοαμερικάνους την ταυτότητα τους. Δεν υπήρξαμε προσωπικοί φίλοι αλλά με τα έργα του είμαι η καλύτερη φίλη. Άλλωστε υπήρξαμε εκφραστές της ίδιας σχολής, του μαγικού ρεαλισμού. Βέβαια εγώ ξεκίνησα πολύ αργότερα και υπήρξα η μοναδική γυναίκα συγγραφέας που ξεκίνησε την καριέρα της την εποχή της μεγάλης έκρηξης της λατινοαμερικανικης λογοτεχνίας. Για μένα ήταν πάντα ένας δάσκαλος, κάτι μαγικό και ιδανικό που δεν κατορθώνει να το φτάσει ποτέ κανείς. Αισθάνομαι τόσο μικρή μπροστά του. Μόλις πληροφορήθηκα το θάνατο του πριν απο δυο ώρες αισθάνθηκα ισοπεδωμένη και έτοιμη να καταρρεύσω. Η λογοτεχνία μετά τον θάνατο του δεν θα είναι ποτέ πια η ίδια. Το κενό που άφησε πίσω του είναι τεράστιο και δεν πρόκειται να αναπληρωθεί ποτέ. Είχα σκεφτεί μέχρι και να ακύρωνα τη σημερινή μου παρουσίαση αλλά κάτι τέτοιο δεν ήταν δυνατό.
2. Ποιό είναι το ερέθισμα που σας οδηγεί στη συγγραφή ενός βιβλίου;
Τα βιβλία μου ξεκινούν πάντα από ένα σπόρο που έχω φυτεμένο βαθιά μέσα στη ψυχή μου και περιμένει να αναπτυχθεί. Όταν αποφασίσω να γράψω ένα καινούριο βιβλίο, τότε αφοσιώνομαι σε αυτό ολοκληρωτικά σαν στρατιώτης. Ξεκινώ να γράφω από πολύ νωρίς το πρωί και τελειώνω πολύ αργά το βράδυ. Στη δουλειά μου έχω στρατιωτική πειθαρχία και χρειάζομαι απόλυτη ησυχία. Δεν ανέχομαι τον παραμικρό θόρυβο. Γράφω εδώ και σαρανταδύο ολόκληρα χρόνια.
3. Πώς ξεκίνησε η συγγραφική σας πορεία και πόσο εύκολο ήταν για σας να αναρριχηθείτε στην κορυφή του κόσμου της λογοτεχνίας ; Έχετε εκδώσει συνολικά είκοσι βιβλία με τεράστια εκδοτική επιτυχία, τα οποία έχουν μεταφραστεί σε 35 γλώσσες κι έχουν πουληθεί εξήντα εκατομύρια αντίτυπα.
Δεν ήταν καθόλου εύκολο για μένα στην αρχή. Ακόμα κι εκείνη την εποχή πριν από περίπου σαρανταδύο χρόνια υπήρχαν πολλές δυσκολίες. Για να σας πω την αλήθεια θεωρώ πως δεν ήμουν ικανή για καμία δουλειά. Η μόνη δουλειά για την οποία είμαι ικανή είναι να λέω ψέματα. Εργάστηκα ως δημοσιογράφος στη Χιλή και στη συνέχεια εργάστηκα για αρκετα χρόνια στη Γραμματεία ενός σχολείου. Το πραξικόπημα που έγινε στη Χιλή το 1973, άλλαξε ολοκληρωτικά την κοσμοθεωρία μου. Μέχρι τότε ήμουν ένα χαρούμενο κορίτσι που εργαζόταν ως δημοσιογράφος. Μετά το πραξικόπημα αναγκαστήκαμε με τη μητέρα μου να εγκαταλείψουμε τη χώρα και να μεταναστεύσουμε στη Βενεζουέλα, όπου έζησα για 17 ολόκληρα χρόνια. Αμέσως μετά το πραξικόπημα άρχισα να γράφω και να αποτυπώνω τις σκέψεις μου πάνω στο χαρτί. Η ψυχή μου ήθελε επειγόντως να διηγηθεί ιστορίες και να εκφραστεί. Το πρώτο βιβλίο που έγραψα ήταν «Το σπίτι των πνευμάτων» και θυμάμαι τη μητέρα μου να μου λέει «Λοιπόν διάβασα το βιβλίο σου. Δεν μου άρεσε καθόλου, είναι ένα κακό βιβλίο αλλά δεν παύει να είναι ένα βιβλίο. Γι’αυτό κι εγώ θα το στείλω σε διάφορους εκδότες.» Η αλήθεια είναι πως το έστειλε σε όλους τους εκδότες της Αργεντινής αλλά δεν πήρα ποτέ απάντηση από κανένα για μήνες ολόκληρους. Επικρατούσε απόλυτη σιωπή. Πάνω που είχα απελπιστεί, έλαβα ένα τηλεφώνημα από την γραμματέα ενός εκδοτικού οίκου, η οποία μου είπε «Διάβασα το βιβλίο σας και μου άρεσε πάρα πολύ. Είναι κάτι εντελώς διαφορετικό απ’όσα έχω διαβάσει μέχρι σήμερα. Όμως δυστυχώς εδώ δεν το διάβασαν και ούτε πρόκειται να το διαβάσουν. Κανένας εκδότης δεν πρόκειται να το διαβάσει, γι’αυτό θα σας δώσω το τηλέφωνο και το όνομα ενός ατζέντη που μπορεί να σας βοηθήσει. Απευθυνθείτε σε αυτόν και εύχομαι όλα να πάνε καλά.» Επικοινώνησα λοιπόν με τον ατζέντη, στον οποίο άρεσε τελικά το βιβλίο και ξαφνικά όλα άρχισαν να κινούνται με την ταχύτητα του φωτός. Το σπίτι των πνευμάτων εκδόθηκε τον μήνα Αύγουστο και τον Οκτώβρη μεταφράστηκε κι εκδόθηκε σε ολόκληρη την Ευρώπη. Δεν μπορούσα καν να το πιστέψω.
4. Έχετε ποτέ προσπαθήσει να γράψετε ένα βιβλίο πρώτα στα αγγλικά αντί στα ισπανικά που είναι η μητρική σας γλώσσα;
Όχι και ούτε πρόκειται να το κάνω ποτέ. Η ισπανική γλώσσα έχει τεράστια βαρύτητα. Είναι η γλώσσα που μιλάω, η γλώσσα με την οποία ονειρεύομαι και η γλώσσα που μιλάω όταν κάνω έρωτα. Σε καμία άλλη γλώσσα η γραφή μου δεν θα έχει την ίδια βαρύτητα. Ακόμα και για τα βιβλία τα οποία μεταφράζονται σε άλλη γλώσσα, απαιτείται μεγάλη και ιδιαίτερη προσοχή στη λογοτεχνική απόδοση.
Προσωπικά συνεργάζομαι με μια εξαιρετική μεταφράστρια, η οποία μεταφράζει τα βιβλία μου από τα ισπανικά στα αγγλικά. Κάθομαι μαζί της πολλές φορές και μεταφράζουμε μαζί σελίδα προς σελίδα. Μια καλή μετάφραση απαιτεί άριστη λογοτεχνική απόδοση και ιδιαίτερη προσοχή στις λεπτομέρειες και στα έμμεσα νοήματα.
Θα κάνω εδώ μια παρένθεση και θα πω πως τα εγγόνια μου μιλάνε πολύ σπασμένα ισπανικά και αυτό με θλίβει. Θεωρώ πως η κουλτούρα μας είναι η κληρονομιά και η ταυτότητα μας και δεν πρέπει να την αποποιούμαστε για κανένα λόγο.
5. Τι θυμάστε έντονα από τα παιδικά σας χρόνια;
Τον παππού μου. Η παρουσία του υπήρξε καταλυτική και σημαδιακή για τη ζωή μου. Είναι ο άνθρωπος, ο οποίος με 
μεγάλωσε. Ο πατέρας μου μας εγκατέλειψε όταν εγώ ήμουν τριών ετών και εγώ μαζί με τη μητέρα μου και τον παππού μου μετακομίσαμε στη Βενεζουέλα. Ήταν ένας άνθρωπος πολύ γλυκός και υπερπροστατευτικός. Πάντοτε μου έλεγε να μην εμπιστεύομαι ποτέ κανέναν επειδή δεν έχω κανένα αλλο παρά μόνο εμένα. Καταλαβαίνετε λοιπόν πόσο καχύποπτη έγινα και πόσο πολύ χρειάστηκε να δουλέψω με τον εαυτό μου για να ξαναβρώ την εμπιστοσύνη μου στον κόσμο.
Ο παππούς μου όμως με δίδαξε να είμαι πάντα δυνατή. Μου έλεγε πάντα «Μην παραπονιέσαι, μην κλαψουρίζεις». Η φωνή του είναι αυτή που με κρατάει δυνατή και με βοηθάει να στέκομαι στα πόδια μου τόσα χρόνια. Αυτή η φωνή με βοήθησε να επιβιώσω όταν πέθανε η κόρη μου.
6. Η συγγραφή είναι για σας η ψυχοθεραπεία και η απελευθέρωση σας;
Όχι. Για μένα το γράψιμο δεν λειτουργεί ψυχοθεραπευτικά. Για την ψυχοθεραπεία μου επισκέπτομαι τον ψυχολόγο μου μία φορά τη βδομάδα. Αν αναφέρεστε στη συγγραφή του βιβλίου “Paula” που έγραψα για την κόρη μου, σας πληροφορώ πως δεν το έγραψα για τη δική μου ψυχοθεραπεία αλλά για την ανάγκη μου να επικοινωνήσω τα συναισθήματα μου στην κόρη μου. Η Πάολα βρισκόταν σε κώμα για οχτώ περίπου μήνες κι εγώ δεν έλειψα στιγμή από κοντά της. Βρισκόμουν στο νοσοκομείο εικοσιτέσσερις ώρες το εικοσιτετράωρο και οι γιατροί μου επέτρεπαν να την δω μόνο πέντε λεπτά ημερησίως. Όλο το υπόλοιπο διάστημα πηγαινοερχόμουν έξω στο διάδρομο και κάθε μέρα έγραφα τα συναισθήματα μου στο χαρτί. Ήθελα μόλις ξυπνήσει, να διαβάσει όλα όσα είχα να της πω όσο διάστημα βρισκόταν σε κώμα. Τελικά η Πάολα δεν τα κατάφερε και έφυγε από κοντά μου στις 6/12/1992 σε ηλικία 28 ετών.
7. Το βιβλίο «Paula» είχε τη μεγαλύτερη ανταπόκριση από όλα τα βιβλία που έχετε γράψει μέχρι σήμερα κι άγγιξε βαθιά τις ψυχές των αναγνωστών σας. Το γεγονός αυτό υποδηλώνει ότι η ανάμνηση της κόρης σας παρέμεινε ζωντανή στην πάροδο του χρόνου.
Η αλήθεια είναι πως ακόμα και σήμερα λαμβάνω χιλιάδες μηνύματα συμπαράστασης και αγάπης από τους αναγνώστες από όλα τα μήκη της γης και για μένα αυτό σημαίνει τα πάντα. Μια τεράστια αγκαλιά από τον κόσμο που μου δίνει τη δύναμη να συνεχίσω. Η υπέρμετρη αγάπη του κόσμου μου προκαλεί αφάνταστη συγκίνηση. Η “Paula” πούλησε τα περισσότερα αντίτυπα από όλα τα υπόλοιπα βιβλία μου αλλά δεν έχω αγγίξει ούτε σεντ από τα συγκεκριμένα έσοδα. Η Πάολα ήταν ψυχολόγος κι εργαζόταν ως εθελόντρια σε φτωχές κοινότητες της Ισπανίας και της Βενεζουέλας, προσφέροντας αφειδώς την αγάπη, την αφοσίωση, το χρόνο και τις ικανότητες της σε όλους όσους την είχαν ανάγκη. Γι’αυτό κι εγώ μετά το θάνατο της ίδρυσα ένα φιλανθρωπικό ίδρυμα για την ενίσχυση οικονομικά και κοινωνικά αδύναμων γυναικών, ο οποίος ενισχύεται οικονομικά από τα έσοδα του βιβλίου που έγραψα για την Πάολα, καθώς και από ένα μέρος από τα έσοδα από τα υπόλοιπα βιβλία μου.
Ο λόγος για τον οποίο ίδρυσα τον συγκεκριμένο οργανισμό για την ενίσχυση των γυναικών προέκυψε από ένα ταξίδι μου στις Ινδίες. Είχα επισκεφτεί μια μικρή απομακρυσμένη κοινότητα και όταν έφτασε η ώρα να φύγω με πλησίασε μια γυναίκα και μου έβαλε στα χέρια ένα δέμα τυλιγμένο με κουρέλια. Όταν μπήκα μέσα στο ταξί, άνοιξα το δέμα και αντίκρυσα έκπληκτη ένα μωρό. Γύρισα και είπα στον οδηγό «Αυτή η γυναίκα μου έδωσε το παιδί της, αν είναι δυνατόν. Κάνε μεταβολή να πάμε πίσω να της το επιστρέψω.» Τότε εκείνος γύρισε αδιάφορα και μου είπε «Ποιός θέλει ένα κορίτσι;» Η απάντηση του με αποσβόλωσε και με θύμωσε. Τότε συνειδητοποίησα πόσο ασήμαντο θεωρείται το γυναικείο φύλο για κάποιους λαούς και πήρα την απόφαση να βοηθήσω όσο μπορώ τις γυναίκες που είναι οικονομικά και κοινωνικά ανίσχυρες.
8. Πώς προέκυψε η συγγραφή του καινούριου σας βιβλίου που έχει τίτλο «El juego de Ripper”; Εξ’όσων γνωρίζουμε πρόκειται για μια ιστορία μυστηρίου με μια έφηβη ντετέκτιβ η οποία προσπαθεί να ανακαλύψει ένα κατά συρροή δολοφόνο, ο οποίος δρα στο Σαν Φρανσίσκο.
Η αλήθεια είναι πως πάντοτε ήθελα να γράψω ένα βιβλίο μυστηρίου. Όμως στην περίπτωση αυτή, η συγγραφή του συγκεκριμένου βιβλίου δεν έγινε τυχαία. Ο σύζυγος μου, ο William είναι συγγραφέας ιστοριών μυστηρίου και περιπέτειας. Κάποια στιγμή, λόγω κάποιων σοβαρών προβλημάτων υγείας που αντιμετώπισε κι ευτυχώς ξεπέρασε και ειδικά μετά το θάνατο του γιου του από ναρκωτικά, ήταν ιδιαίτερα καταβεβλημένος και βρισκόταν στα όρια της κατάθλιψης. Τότε λοιπόν του πρότεινα η ίδια να γράψουμε μαζί ένα βιβλίο μυστηρίου για να τον κινητοποιήσω και να τον βοηθήσω να βγει απ’όλη εκείνη τη δυσάρεστη κατάσταση. Έτσι ξεκινήσαμε να γράφουμε το βιβλίο αλλά στην πορεία η συνεργασία μας αυτή δεν ευδοκίμησε επειδή εγώ έχω στρατιωτική πειθαρχία στη δουλειά μου και απόλυτη συγκέντρωση, ενώ ο William μπορεί να συγκεντρωθεί μόνο για έντεκα λεπτά το πολύ. Επίσης, εγώ είμαι πολύ σχολαστική στην έρευνα ενός βιβλίου. Θεωρώ πως η έρευνα είναι απαραίτητο στοιχείο στη συγγραφή και σου γεννάει ιδέες.
Είμαι πολύ τυχερή επειδή έχω μια πολύ στενή συνεργάτιδα στον φιλανθρωπικό οργανισμό που έχω ιδρύσει για τις αβοήθητες γυναίκες, η οποία με έχει βοηθήσει απίστευτα στην έρευνα του συγκεκριμένου βιβλίου κι έχει συλλέξει άκρως εμπιστευτικά στοιχεία από μυστικούς πράκτορες.
9. Ζείτε μόνιμα στο Σαν Φρανσίσκο μαζί με τον σύζυγο σας εδώ και αρκετά χρόνια. Αισθάνεστε Αμερικάνα μετά από τόσα χρόνια παραμονής στις Ηνωμένες Πολιτείες;
Είμαι παντρεμένη με τον William, τον δεύτερο σύζυγο μου εδώ και εικοσιέξι χρόνια και ζούμε μόνιμα στο Σαν Φρανσίσκο. Όμως, παρόλο που ζω στις Ηνωμένες Πολιτείες, νιώθω Χιλιανή. Ζω με το ένα πόδι στη Χιλή και το άλλο στην Καλιφόρνια. Η Αμερική μου έχει προσφέρει πάρα πολλά και νιώθω απέραντη ευγνωμοσύνη γι’αυτό. Το γεγονός πως ήμουν μια ξένη στις Ηνωμένες Πολιτείες με βοήθησε πολύ στη συγγραφή. Θεωρώ πως είναι ευλογία για ένα συγγραφέα να μην έχει σύνορα και να μην ανήκει πουθενά. Προσωπικά νιώθω πολύ τυχερή που έχω δύο γλώσσες, δύο κουλτούρες και είμαι κοσμοπoλίτισα.
10. Έχετε σκεφτεί ποτέ να μετακομίσετε στη Νέα Υόρκη που είναι το τόξο του κοσμοπολιτισμού και το κέντρο του εκδοτικών επιχειρήσεων;
Θα απαντήσω με ένα μεγάλο και κατηγορηματικό όχι. Η Νέα Υόρκη έχει απίστευτα έντονους και γρήγορους ρυθμούς κι εγώ όσο μεγαλώνω αναζητώ ολοένα και περισσότερο την ηρεμία και τη γαλήνη. Χωρίς απόλυτη ησυχία μου είναι αδύνατο να δημιουργήσω. Προτιμώ λοιπόν να ζω ήσυχα στο Σαν Φρανσίσκο και όχι στην πολύβουη Νέα Υόρκη.
11. Πολλά από τα βιβλία σας έχουν μεταφερθεί στην μικρή και στη μεγάλη οθόνη. Θεωρήσατε ποτέ πως η απόδοση κάποιου βιβλίου σας δεν ήταν πετυχημένη ή είχε κάποια κενά, με αποτέλεσμα να αδικηθεί το έργο σας;
Απεναντίας, νιώθω πολύ ευτυχισμένη και απολύτως ικανοποιημένη που άλλοι δημιουργοί εμπνεύστηκαν από το δικό μου έργο. Πάντα κάποιος θα πει είτε πως η ταινία είναι κακή και το βιβλίο καλύτερο είτε πως η ταινία είναι καλή, άρα θα αγοράσουν και το βιβλίο. Το αποτέλεσμα πάντα είναι θετικό κι ευνοεί εμένα και το έργο μου.
12. Θεωρείτε πως ο κόσμος των εκδόσεων έχει γίνει υπερβολικά δυσπρόσιτος για νέους και ανερχόμενους συγγραφείς; Τι συμβουλή θα δίνατε σε κάποιον συγγραφέα που μόλις έχει ξεκινήσει τα πρώτα του βήματα;
Θεωρώ πως ο κόσμος των εκδόσεων είναι τρομερά δύσκολος και η πρόσβαση ενός νέου συγγραφέα σε αυτόν δυσχεραίνεται ολοένα και περισσότερο. Όμως, η αλήθεια είναι πως ποτέ δεν ήταν εύκολα τα πράγματα στις εκδόσεις. Όπως σας είπα και προηγουμένως, ακόμα και όταν εγώ ειχα ξεκινήσει είχα αντιμετωπίσει μεγάλες δυσκολίες. Δεν διάβαζαν καν το βιβλίο μου. Έπρεπε να προσπαθήσω ξανά και ξανά, μέχρι που επιτέλους βρέθηκε κάποιος να πιστέψει σε μένα. Θα συμβούλευα ένα νέο συγγραφέα να έχει μεγάλη επιμονή, υπομονή και γερό στομάχι αν θέλει να πετύχει στο χώρο αυτό που είναι σκληρός και αδυσώπητος. Πολλοί εκδοτικοί δεν θα διαβάσουν καν τα χειρόγραφα τους, άλλοι θα τα πετάξουν κατευθείαν στον κάλαθο των αχρήστων, την ώρα που αυτοί αδημονούν για μια απάντηση. Η επιμονή είναι απαραίτητη για να προσπαθείς διαρκώς και να μην τα παρατήσεις, η υπομονή βοηθά για να κρατάει την ελπίδα ζωντανή και το γερό στομάχι αυξάνει τις αντοχές σου. Κάποτε ξημερώνει εκείνη η μέρα που όλοι περιμένουν.
*Η συνέντευξη δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΟΣ στις 25.5.2014